Πώς είναι το τοπίο του πολιτισμού στην Ελλάδα της κρίσης; Τη μερίδα του λέοντος έχει η μεγάλη οθόνη, το θεατρικό σανίδι, η μουσική. Δίχως μεγάλη ανταπόκριση η λογοτεχνία, η ποίηση, το βιβλίο, τα εικαστικά. Και μπορεί ο Λάνθιμος να αναγνωρίζεται διεθνώς, αλλά οι συμπατριώτες του δεν προτιμούν τον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο.
Ιδού μερικά χρήσιμα συμπεράσματα από την πανελλαδική στατιστική έρευνα «Σφυγμός Πολιτισμού», που παρουσιάστηκε εχθές στο 1ο διεθνές συνέδριο «Επενδύοντας στον πολιτισμό». Το συνέδριο διοργανώθηκε από το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο σε συνεργασία με τον μη κερδοσκοπικό φορέα «Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού», υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου. Τις εργασίες άνοιξε ο υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς, ενώ κεντρικός ομιλητής ήταν ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Werner Hoyer.
Η πρώτη αντίστοιχη έρευνα είχε πραγματοποιηθεί το 2010. Οπωσδήποτε δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για συνολική χαρτογράφηση, εντούτοις γίνονται ορισμένες χρήσιμες συγκρίσεις για την πενταετία της ύφεσης, όπως, λ.χ., ότι έχει αυξηθεί το ποσοστό των ανθρώπων που πηγαίνουν σε πολιτιστικά γεγονότα, παρά την οικονομική δυσπραγία. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι έγινε μια απόπειρα να αποτυπωθεί η γνώμη των πολιτών αλλά και επαγγελματιών του πολιτισμού για τις τέχνες σήμερα, την καλλιτεχνική παραγωγή, την πολιτιστική ακτινοβολία της χώρας εκτός συνόρων, τις προτιμήσεις σε κάποιο είδος, τη συχνότητα συμμετοχής στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, την εικόνα που έχουμε για την κρατική πολιτιστική πολιτική. Η έρευνα έγινε από εταιρεία στατιστικών ερευνών την εβδομάδα 16-21/10 με 1.000 ερωτηθέντες από ολόκληρη τη χώρα αλλά και 250 άτομα που ασχολούνται επαγγελματικά με τις τέχνες.
Το κοινό επιλέγει να ενημερωθεί για τις πολιτιστικές εκδηλώσεις μέσα από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και το διαδίκτυο (που διπλασίασε τα ποσοστά του σε σχέση με το 2010) εις βάρος των εφημερίδων και των περιοδικών. Τα σκήπτρα στην αγάπη του κοινού κρατούν ο κινηματογράφος (ιδίως στη νέα γενιά, τους μορφωμένους και τους κατοίκους αστικών κέντρων) καθώς και το θέατρο. Δυστυχώς τα εικαστικά, η ποίηση, ο χορός και οι λογοτεχνικές εκδηλώσεις δεν έχουν την ίδια ανταπόκριση, καθώς το 50% των ερωτηθέντων ομολογεί ότι δεν πηγαίνει ποτέ σε τέτοιες εκδηλώσεις. Χαμένος είναι και ο ελληνικός κινηματογράφος. Παρότι υπάρχει αναγνώριση από το εξωτερικό, το 54,4% δεν έχει παρακολουθήσει κάποια ταινία εγχώριας παραγωγής τα τελευταία τρία χρόνια.
Μήπως φταίει το κόστος; Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες, ο κινηματογράφος, το θέατρο και οι συναυλίες θεωρούνται ακριβά, ενώ φθηνή θεωρείται η είσοδος σε αρχαιολογικούς χώρους. Περιέργως, παρά το χαμηλό αντίτιμο, το 47% πηγαίνει σπάνια σε αυτούς, ενώ επτά στους δέκα δεν τιμούν τα πωλητήρια των μουσείων, που θα μπορούσαν να είναι μεγάλη πηγή εσόδων για το κράτος. Αυτοί που τους επισκέπτονται πάντως είναι νέοι και μορφωμένοι.
Αναφορικά με τα μνημεία, οι ερωτηθέντες είναι σε συντριπτικό ποσοστό υπέρ της διοργάνωσης εκδηλώσεων (80%), σε αντίθεση με τους επαγγελματίες του πολιτισμού που είναι πιο επιφυλακτικοί (47%). Επίσης το 70,6% –ιδιαίτερα οι νέοι και οι πιο μορφωμένοι– θεωρούν ότι θα πρέπει να αλλάξει η στρατηγική διεκδίκησης των γλυπτών του Παρθενώνα, διατυπώνοντας παράλληλα την άποψη ότι η Αμάλ Αλαμουντίν δεν βοήθησε και πολύ στον στόχο αυτό.
Τέλος, η πλειονότητα πιστεύει ότι ο πολιτισμός είναι βιομηχανία, μπορεί να γίνει μοχλός ανάπτυξης αλλά η πολιτεία δεν έχει τη σωστή πολιτική.