Τα σενάρια του Προγράμματος Σταθερότητας του περασμένου Απριλίου προέβλεπαν ύφεση 4,7% φέτος και ανάκαμψη 5,1% το 2021 (το βασικό) και ύφεση 7,9% και ανάκαμψη 8% το δυσμενές. Εκτοτε κύλησε πολύς χρόνος και εξελίξεις μάλλον προς το δυσμενέστερο στο μέτωπο της πανδημίας, με αποτέλεσμα να εκτιμάται από τραπεζικούς αναλυτές ως πιθανότερος ο δυσμενέστερος συνδυασμός των δύο σεναρίων, δηλαδή ύφεση γύρω στο 8% και ανάκαμψη γύρω στο 5%. Και αυτό είναι το καλό σενάριο σήμερα.
Υπήρξε όμως, στο μεταξύ, και μια εξέλιξη προς το θετικό: η απόφαση για τη διάθεση στην Ελλάδα ενός ποσού 32 δισ. ευρώ τα επόμενα 6 χρόνια, που μπορεί να αλλάξει δραστικά την εικόνα όχι μόνο για το 2021, αλλά και για τα επόμενα χρόνια. Ετσι, στο υπουργείο Οικονομικών, απαντώντας στην ερώτηση για τον προβλεπόμενο ρυθμό ανάκαμψης το 2021, αναφέρουν ότι εξαρτάται από το πόσα θα απορροφήσουμε από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Η ερώτηση είναι αυτό που λένε «του ενός εκατομμυρίου δολαρίων». Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης δεν άφησε αμφιβολία για το μέγεθος των δυσκολιών του εγχειρήματος όταν είπε, την περασμένη εβδομάδα, στο συνέδριο του Economist ότι θα απαιτηθεί μια πραγματική επανάσταση για να απορροφηθούν οι πόροι.
Ο ίδιος διαμηνύει σε συνομιλητές του ότι μόνο στην περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων και για σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε η Ελλάδα να κάνει τις υπερβάσεις που απαιτεί ένα τέτοιο εγχείρημα, π.χ. με απαλλοτριώσεις. Ισως η πρόκληση του κορωνοϊού αποδειχθεί συγκρίσιμη.
Ασφαλώς, το μέγεθος της χρηματοδότησης και η επίπτωσή του στην ανάπτυξη είναι τεράστια. Οπως υπολογίζουν στο υπουργείο Οικονομικών, δεδομένου ότι η απορρόφηση θα αρχίσει ουσιαστικά το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2026, μιλάμε επί της ουσίας για 5-5,5 χρόνια, στο οποία θα πρέπει να απορροφηθούν τα 32 δισ., δηλαδή κάπου 6 δισ. ευρώ τον χρόνο, κατά μέσον όρο.
Αυτό σημαίνει ενίσχυση του ΑΕΠ κατά περίπου 3,5%, ενώ εφόσον κινητοποιηθούν και ιδιωτικοί πόροι υπολογίζεται ότι μπορεί να φτάσει το 5%. Σωρευτικά, στην πενταετία θα είναι μια προσθήκη στο ΑΕΠ 5,5%-6%, αναφέρουν οι πηγές του υπουργείου Οικονομικών, ενώ υπολογιζόταν ένα ποσοστό 6% χωρίς το Ταμείο Ανάκαμψης.
Η αντίστροφη μέτρηση για την υποβολή του ελληνικού σχεδίου ανάπτυξης, που θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης, ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα. Ενώ στο Λαγονήσι, στο συνέδριο του Economist, ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ, αλλά και άλλοι εκπρόσωποι των θεσμών επεσήμαιναν την περασμένη εβδομάδα σε όλους τους τόνους την ανάγκη να χρησιμοποιήσει η Ελλάδα τους πόρους του Ταμείου για να καλύψει το επενδυτικό της κενό και να επιταχύνει την ανάπτυξη. Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωνε τις κατευθυντήριες γραμμές για τη σύνταξη των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης, σύμφωνα με τις οποίες το 37% των πόρων θα δαπανηθεί για την πράσινη μετάβαση και το 20% για την ψηφιακή.
Ακολούθησε λεπτομερές κείμενο εργασίας, που απαντά σε κάποια κρίσιμα ερωτήματα της ελληνικής πλευράς. Μεταξύ άλλων, το κείμενο αυτό αναφέρει ότι οι προτάσεις που θα υποβληθούν από τα κράτη-μέλη για χρηματοδότηση επενδυτικών έργων και μεταρρυθμίσεων πρέπει να είναι συμβατές με τις συστάσεις που απευθύνει η Κομισιόν στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών εξαμήνων. Για την Ελλάδα αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είναι συμβατές με τις συστάσεις της μεταμνημονιακής ενισχυμένης εποπτείας. Με άλλα λόγια, οι εκκρεμότητες σε μεταρρυθμίσεις που έμειναν από το μνημόνιο, όχι μόνο δεν μπορούν να ξεχαστούν, αλλά και πρέπει να προωθηθούν στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης.
Οπως επισημαίνει, όμως, χαρακτηριστικά στέλεχος του οικονομικού επιτελείου, «με το μνημόνιο, οι μεταρρυθμίσεις γίνονταν με το μουρουνόλαδο, τώρα θα γίνουν με το ελαιόλαδο»!
Επίσης, ενδιαφέρον στοιχείο που προκύπτει από το κείμενο εργασίας της Κομισιόν, είναι ότι μεταξύ των επιλέξιμων για χρηματοδότηση μεταρρυθμίσεων είναι και αυτή του ασφαλιστικού. Ετσι, η κυβέρνηση μπορεί να εντάξει, αν θέλει, τη μετάβαση στον κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα των επικουρικών συντάξεων για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Οσο για τη χρηματοδότηση των φοροελαφρύνσεων, στην κυβέρνηση υποστηρίζουν πλέον ότι μόνο έμμεσα θα συμβάλει το Ταμείο Ανάκαμψης. Π.χ., αν χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο μια δαπάνη κατάρτισης του ΟΑΕΔ, που σήμερα καλύπτεται από τον προϋπολογισμό, θα απελευθερωθούν πόροι για να καλύψουν το κόστος των φοροελαφρύνσεων.
Οι προτάσεις θα συνοδεύονται από ορόσημα και στόχους. Δύο φορές τον χρόνο θα ελέγχονται τα ορόσημα και οι στόχοι και αντίστοιχα θα αποφασίζονται ή όχι οι εκταμιεύσεις. Θα γίνονται, επίσης, δύο πληρωμές τον χρόνο.
Εχοντας πάρει στα χέρια τους τις κατευθύνσεις αυτές, τα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής πέφτουν πλέον στα βαθιά για να ετοιμάσουν την ελληνική κατ’ αρχήν πρόταση, που πάντως δεν αναμένεται να είναι έτοιμη στις 15 Οκτωβρίου, όπως είχε αναφερθεί αρχικώς. Σε κάθε περίπτωση, η τελική πρόταση πρέπει να υποβληθεί στην Κομισιόν έως το τέλος Απριλίου του 2021, αλλά πρέπει να προηγηθεί και ένας διάλογος μαζί της, για να γίνουν όλα σωστά. Προς το τέλος Σεπτεμβρίου, εξάλλου, αναμένεται να υποβάλει την τελική πρότασή της και η επιτροπή Πισσαρίδη. Σύμφωνα με πληροφορίες, η επιτροπή επεξεργάζεται τις προτάσεις της, επιφέροντας κάποιες αλλαγές στις αρχικές ιδέες, χωρίς όμως να αλλάζει ο γενικός προσανατολισμός. Επίσης, προστίθενται και τα κεφάλαια που έλειπαν.
Σύμφωνα με όσα είπε ο προϊστάμενος του οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού Αλέξης Πατέλης, την περασμένη εβδομάδα, στο roadshow του Χρηματιστηρίου, η προτεραιότητα θα δοθεί σε έργα εθνικά και όχι περιφερειακά και επίσης σε μεταρρυθμίσεις και όχι τόσο σε υποδομές.