Στην κορυφή των χωρών δραστηριότητας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), με επενδύσεις άνω των 4 δισ. ευρώ για την υποστήριξη πάνω από 70 επενδυτικών έργων τα τελευταία 6 χρόνια, βρίσκεται η Ελλάδα. Με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψή της στη χώρα μας η νέα πρόεδρός της, Οντίλ Ρενό – Μπασό, αναλύει στη συνέντευξή της στην «Κ» τους στόχους της τράπεζας για την προσεχή 5ετία, που περιλαμβάνουν τη στήριξη των ιδιωτικών επενδύσεων, τα έργα υποδομών, καθώς και την περαιτέρω ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων, στο πλαίσιο και της επέκτασης του μηχανισμού κρατικών εγγυήσεων «Ηρακλής».
– Η EBRD έχει επενδύσει κεφάλαια άνω των 4 δισ. ευρώ τα τελευταία 6 χρόνια, υποστηρίζοντας πάνω από 70 επενδυτικά έργα. Ποια είναι τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής και πώς αξιολογείτε την πορεία αυτών των επενδύσεων;
– Είμαστε πολύ περήφανοι για τη συμβολή μας στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας από το 2015 έως σήμερα. Είμαστε στην ευχάριστη θέση να υποστηρίξουμε τη δέσμευση της κυβέρνησης για ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και τη συνέχεια των μεταρρυθμίσεων που δεν έχουν σταματήσει παρά το ξέσπασμα της πανδημίας. Πέρυσι, μετά μόλις 5 χρόνια από τότε που η EBRD ξεκίνησε το έργο της στη χώρα, η Ελλάδα βρέθηκε μεταξύ των πέντε κορυφαίων χωρών δραστηριοποίησής μας όσον αφορά τον όγκο των επενδύσεών μας.
Αξιοσημείωτα παραδείγματα από τις επενδύσεις της EBRD στην Ελλάδα περιλαμβάνουν τη σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα. Στο αποκορύφωμα της δημοσιονομικής κρίσης, η EBRD απέκτησε μετοχές στις τέσσερις συστημικές τράπεζες της χώρας. Επιπλέον, η Ελλάδα είναι η κορυφαία χώρα δραστηριοποίησής μας στο πλαίσιο του Προγράμματος Διευκόλυνσης Εμπορικών Συναλλαγών και το έργο μας περιλαμβάνει επίσης συμβουλευτικές υπηρεσίες για μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Στον τομέα των υποδομών, συμμετείχαμε στον εκσυγχρονισμό των 14 περιφερειακών αεροδρομίων στη Θεσσαλονίκη, στην Κέρκυρα, στην Κεφαλονιά, στο Ακτιο, στη Ζάκυνθο, στην Καβάλα, στα Χανιά, στη Ρόδο, στη Σάμο, στη Σκιάθο, στη Μυτιλήνη, στη Μύκονο, στη Σαντορίνη και στην Κω. Επενδύσαμε επίσης στη μετατροπή του εγκαταλελειμμένου χώρου του πρώην διεθνούς αεροδρομίου στο Ελληνικό σε εμπορικό, οικιστικό και τουριστικό κέντρο.
Πιστεύω ότι η παρουσία μας στην Ελλάδα στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στην αγορά και ενθαρρύνει και άλλους επενδυτές να εξετάσουν προσεκτικά τις ευκαιρίες που μπορεί να προσφέρει η χώρα.
– Ποιος είναι ο σχεδιασμός για την προσεχή 5ετία στο πλαίσιο και του νέου στρατηγικού σχεδίου που ανακοινώσατε τον περασμένο Οκτώβριο; Ποιες είναι οι προτεραιότητες και τι προβλέπει το επενδυτικό πρόγραμμα της τράπεζας;
– Ο μετριασμός του αντικτύπου της κρίσης του κορωνοϊού στην πρόοδο που έχει σημειώσει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια θα είναι βασική μας προτεραιότητα. Η επέκταση του ιδιωτικού τομέα της χώρας, η ανάπτυξη νέων ευκαιριών αγοράς, η βιώσιμη ενέργεια και τα έργα υποδομών, καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα αποτελούν τους βασικούς πυλώνες της στρατηγικής μας για την Ελλάδα.
Η «πράσινη» χρηματοδότηση θα αντιστοιχεί σε πάνω από το 50% του έργου μας έως το 2025. Αυτό σημαίνει ότι θα βοηθήσουμε τους πελάτες μας, υποστηρίζοντας τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Από την ενεργειακή απόδοση και την προσαρμογή του βιομηχανικού τομέα στην απαλλαγή από τον άνθρακα, τις πράσινες πόλεις και την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, αναζητούμε πολλούς τρόπους για να κάνουμε τις οικονομίες μας πιο πράσινες. Αυτή είναι η κορυφαία θεσμική μας προτεραιότητα μαζί με την προώθηση της ισότητας και την επιτάχυνση της ψηφιακής μετάβασης.
Τα έργα με πράσινη συνιστώσα ήταν πράγματι πάντα στην κορυφή της ατζέντας μας. Για παράδειγμα, πρόσφατα υποστηρίξαμε το μεγαλύτερο έργο ανανεώσιμης ενέργειας στην Ελλάδα και το μεγαλύτερο έργο ηλιακής ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη μέχρι σήμερα, επενδύοντας στην επιτυχημένη έκδοση ευρωομολόγου από τα Ελληνικά Πετρέλαια.
Οι πελάτες της EBRD στην Ελλάδα έχουν επιδείξει ανθεκτικότητα στην κρίση, είναι δυναμικοί και πρόθυμοι να συμβάλουν στην πλήρη ανάκαμψη της χώρας από την πανδημία. Πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει σημαντικές δυνατότητες στον τομέα της ενέργειας, ο οποίος μπορεί να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο με το φιλόδοξο πρόγραμμα της κυβέρνησης για απολιγνιτοποίηση.
Οι ιδιωτικοποιήσεις μπορούν επίσης να προσελκύσουν επενδυτές. Μας ενθαρρύνουν οι συζητήσεις που κάναμε με την κυβέρνηση σχετικά με αυτό το θέμα και είμαστε πρόθυμοι να παίξουμε σημαντικό ρόλο, όπως συνέβη με την επένδυσή μας στη μακροπρόθεσμη παραχώρηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων της χώρας.
– Ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η EBRD για την υλοποίηση έργων στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης;
– Υπάρχει μια μεγάλη αλληλοεπικάλυψη μεταξύ των στρατηγικών πυλώνων του Ταμείου Ανάκαμψης και της δικής μας στρατηγικής για την Ελλάδα, ιδίως στους τομείς της πράσινης μετάβασης, της υποστήριξης του ιδιωτικού τομέα, της ψηφιακής μετάβασης και της δημιουργίας νέων ευκαιριών απασχόλησης. Αυτοί ήταν και οι κύριοι τομείς συνεργασίας που συζητήσαμε με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στις συναντήσεις μας πριν από λίγες μέρες.
Η EBRD μπορεί να διοριστεί από τις κυβερνήσεις των χωρών της Ε.Ε. όπου λειτουργούμε ως εκτελεστικός εταίρος του Ταμείου Ανάκαμψης και το ίδιο ισχύει και για την ΕΤΕπ. Αυτό ισχύει επίσης και για άλλα προγράμματα χρηματοδότησης στον επόμενο προϋπολογισμό της Ε.Ε., όπως το InvestEU. Παραδείγματα της υποστήριξης της EBRD μπορούν να περιλαμβάνουν συγχρηματοδότηση έργων, καθώς και συμβουλευτικές υπηρεσίες για την προετοιμασία των έργων, την υποστήριξη υλοποίησής τους και πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Είμαστε έτοιμοι να υποστηρίξουμε την Ελλάδα σε αυτούς τους τομείς, καθώς πιστεύουμε ότι το Ταμείο Ανάκαμψης προσφέρει μια μεγάλη ευκαιρία για επιτάχυνση της ανάκαμψης στην Ευρώπη.
– Ενας από τους βασικούς πυλώνες της στρατηγικής που ανακοίνωσε η EBRD τον Οκτώβριο είναι η ενεργειακή μετάβαση σε μια πιο καθαρή οικονομία στη βάση και των στόχων που έχει θέσει η Ε.Ε. Πώς επηρεάζει το ξέσπασμα της πανδημίας αυτόν τον σχεδιασμό;
– Πιστεύουμε ότι αυτά τα δύο –η αντιμετώπιση της πανδημίας και η ενεργειακή μετάβαση– δεν έρχονται σε αντίφαση μεταξύ τους. Η πορεία προς την ενεργειακή μετάβαση είναι πράγματι ένα βασικό στρατηγικό ζήτημα για την Ελλάδα. Οι πόροι της Ε.Ε. που θα διατεθούν, αποτελούν μια σημαντική ευκαιρία για αξιοποίηση.
Εντός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων μας, είμαστε πρόθυμοι να υποστηρίξουμε την ανάπτυξη των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης για να επιταχυνθεί η ανάκαμψη στην Ευρώπη και να ενισχυθεί η δέσμευση για μετάβαση στην πράσινη οικονομία.
Εμείς στην EBRD ακολουθούμε αυτή τη φιλόδοξη πράσινη στρατηγική, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουμε να προσφέρουμε βραχυπρόθεσμη υποστήριξη στις χώρες μας για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Για παράδειγμα, πριν από λίγους μήνες παρείχαμε δάνειο 160 εκατ. ευρώ στη ΔΕΗ σε μια περίοδο αστάθειας των πληρωμών των πελατών μετά το ξέσπασμα της κρίσης του κορωνοϊού. Αλλά το δάνειό μας είχε επίσης μια πράσινη συνιστώσα, βοηθώντας τη ΔΕΗ να εντοπίσει βασικούς κινδύνους και ευκαιρίες σχετικά με το περιβάλλον και να αναπτύξει ένα σχετικό σχέδιο για τον μετριασμό και την προσαρμογή σε αυτούς τους κινδύνους, διατηρώντας τη δυναμική προς την απεξάρτηση από τον άνθρακα.
Συμμετοχή στον «Ηρακλή»
– Πώς αξιολογείτε την κατάσταση του τραπεζικού τομέα στη βάση και των νέων κόκκινων δανείων που θα αφήσει πίσω της η πανδημία; Ποια είναι τα σχέδια της τράπεζας στο πλαίσιο της επέκτασης του μηχανισμού κρατικών εγγυήσεων, του «Ηρακλή»;
– Οι ελληνικές Αρχές καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων, εισάγοντας φιλόδοξους στόχους για τη μείωσή τους και μπορούμε να πούμε ότι ο τραπεζικός τομέας ανακάμπτει σταθερά. Αυτό ήταν και ένα από τα βασικά θέματα που συζήτησα με την κυβέρνηση και την Τράπεζα της Ελλάδος.
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα, υποβαθμίζοντας την κερδοφορία και καθυστερώντας τον δανεισμό.
Εχουμε δεσμευτεί να υποστηρίξουμε τις προσπάθειες εξυγίανσης των ελληνικών τραπεζών και έχουμε ήδη επενδύσει 51 εκατ. ευρώ σε τρία χαρτοφυλάκια μέχρι σήμερα.
Η πιο πρόσφατη επένδυσή μας είναι στο χαρτοφυλάκιο της Τράπεζας Πειραιώς νωρίτερα αυτό τον μήνα, μαζί με την Intrum Holding AB.
Θα συνεχίσουμε να παρέχουμε βοήθεια προς τις ελληνικές τράπεζες για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων τους, στο πλαίσιο και της επέκτασης του μηχανισμού κρατικών εγγυήσεων.
Μπορούμε να βοηθήσουμε στην αναβάθμιση των μικρομεσαίων
– Ποιος είναι ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού τομέα στην υποστήριξη των στόχων της κλιματικής αλλαγής;
– Ο ρόλος του είναι να φέρει τους κλιματικούς κινδύνους και την ανθεκτικότητα στην καρδιά της λήψης χρηματοοικονομικών αποφάσεων. Η χρηματοδότηση θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για να γίνει η πράσινη μετάβαση πραγματικότητα, τόσο από θεσμικούς επενδυτές και τράπεζες όσο και από το Δημόσιο και τις αναπτυξιακές τράπεζες.
Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει επίσης να ενσωματώσουν την παρακολούθηση των χρηματοοικονομικών κινδύνων που σχετίζονται με το περιβάλλον στο εποπτικό τους έργο και στη διαχείριση κινδύνου. Πρέπει επίσης να πράξουν παραδειγματικά, ενσωματώνοντας ESG εκτιμήσεις και στη δική τους διαχείριση χαρτοφυλακίου. Η ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας για τη διαχείριση πράσινων έργων με άλλους ενδιαφερομένους είναι επίσης ένα σημαντικό στοιχείο.
– Η στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αποτελεί βασικό πυλώνα της στρατηγικής της EBRD και η πανδημία δημιουργεί αυξημένες ανάγκες ρευστότητας. Ποια εργαλεία θα αναπτύξετε για την υποβοήθησή τους;
– Ο τομέας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι εξαιρετικά σημαντικός για την ανάπτυξη οικονομικών ευκαιριών και επίσης ένας τομέας που επλήγη σοβαρά από την κρίση. Στην EBRD είμαστε έτοιμοι να συμμετέχουμε στην ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος καινοτομίας και επιχειρηματικότητας που θα ευδοκιμήσει.
Η EBRD παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη, εκπαιδευτικά σεμινάρια και μεταφορά τεχνογνωσίας. Το πιο πρόσφατο εργαλείο μας είναι το «Know How Academy», ένα δωρεάν δίκτυο που επιτρέπει στους επιχειρηματίες να λαμβάνουν πρακτική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικού υλικού και συμβουλών διαχείρισης κρίσεων από κορυφαίους ειδικούς του κλάδου.
Μπορούμε να βοηθήσουμε τον μετασχηματισμό και την αναβάθμιση των επιχειρήσεων, από μια νέα ιστοσελίδα σε ένα σύστημα διαχείρισης ποιότητας, μια στρατηγική μάρκετινγκ ή ακόμη και μια εντελώς νέα δομή διακυβέρνησης. Χάρη στους δωρητές μας μπορούμε να καλύψουμε ένα μεγάλο ποσοστό του κόστους των συμβουλευτικών υπηρεσιών που παρέχονται στις επιχειρήσεις.
– Ενας από τους κλάδους που έχουν πληγεί περισσότερο είναι ο τουρισμός. Πώς θα μπορούσε να στηριχθεί ο κλάδος;
– Ο τουρισμός για την Ελλάδα είναι παραδοσιακά ένας από τους σημαντικότερους κλάδους της οικονομίας και συγκεντρώνει άμεσα και έμμεσα σημαντικό ποσοστό των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των μικρομεσαίων, αλλά και σημαντικό ποσοστό της απασχόλησης. Το 2019 ο κλάδος αντιπροσώπευε περισσότερο από το 20% του ελληνικού ΑΕΠ, σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο που κυμαίνεται περίπου στο 10%.
Η επίδραση της πανδημικής κρίσης στον τουρισμό παγκοσμίως, ο οποίος εκ φύσεως βασίζεται στην απρόσκοπτη και ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων, ήταν δυστυχώς αναπόφευκτα καταστροφική, δεδομένων των εθνικών lockdowns και του περιορισμού ή της παύσης των περισσότερων οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο αντίκτυπος σε οικονομίες με μεγαλύτερη έκθεση στον τουρισμό ήταν δυστυχώς μεγαλύτερες. Το τέλος του 2020 βρήκε τον ελληνικό τουρισμό να έχει χάσει περισσότερο από το 75% των επισκεπτών και του τουριστικού εισοδήματος σε σχέση με το 2019.
Η πανδημία όμως φαίνεται πως τροφοδότησε έναν πολυποίκιλο μετασχηματισμό του κλάδου, ο οποίος αρχικά επικεντρώθηκε σε μια συντονισμένη προσπάθεια εξασφάλισης της ταξιδιωτικής ασφάλειας, της φροντίδας για το εργατικό δυναμικό και υποστήριξης σε επιχειρήσεις και προορισμούς. Παράλληλα, και οι ταξιδιωτικές συνήθειες άλλαξαν άρδην, εστιάζοντας πολύ περισσότερο στη βιωσιμότητα και στην υγιεινή καθώς και στην περισσότερο περιφερειακή επιλογή ταξιδιών για μείωση των αποστάσεων, αλλαγές που αναμένεται να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
Η πανδημική κρίση, όπως κάθε μορφή κρίσης, αποτελεί ευκαιρία προόδου και εξέλιξης, καθώς εκθέτει τα αδύναμα σημεία, καταδεικνύει την κατεύθυνση αναπροσαρμογής των επιχειρηματικών μοντέλων, επαναπροσδιορίζει τα στοιχεία που προσδίδουν αξία ή υποδεικνύει ανεκμετάλλευτες πηγές και δημιουργεί νέες ευκαιρίες. Η EBRD είναι έτοιμη να συνεισφέρει στην ανάκαμψη και εξέλιξη του κλάδου με στόχευση στη βιωσιμότητα και στην αειφορία, στην καινοτομία και στην ψηφιοποίηση, στην οικονομική ένταξη με την έννοια της βελτίωσης της πρόσβασης στην εκπαίδευση και στις ευκαιρίες απασχόλησης, αλλά και στην ανάπτυξη των δεσμών διασύνδεσης των τοπικών αγορών και ιδίως του αγροδιατροφικού τομέα, με στόχο την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας. Αυτό αναπόφευκτα θα έρθει μέσω νέων χρηματοδοτικών εργαλείων που είναι προσαρμοστικά στις ανάγκες του κλάδου αλλά και μέσω πολιτικής υποστήριξης και τεχνικής βοήθειας.