Στο 20% περίπου του προϋπολογισμού των επενδύσεων που έχουν συμβασιοποιηθεί μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης (ΤΑΑ) διαμορφώνονται έως σήμερα οι εκταμιεύσεις δανείων, που με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία δεν ξεπερνούν τα 2,3 δισ. ευρώ. Πρόκειται για δάνεια του ταμείου και των τραπεζών σε σύνολο 11,1 δισ. ευρώ που είναι ο προϋπολογισμός των επενδυτικών σχεδίων τα οποία έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα, αποκαλύπτοντας ένα σημαντικό κενό μεταξύ των συμβασιοποιημένων έργων και των κεφαλαίων που έχουν διοχετευθεί στην οικονομία μέσω του μηχανισμού των δανείων.
Με βάση τα τελευταία στοιχεία που παρουσίασε πρόσφατα ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Νίκος Παπαθανάσης, με αφορμή την υποβολή του 4oυ αιτήματος πληρωμής –ύψους 2,3 δισ. ευρώ– για το δανειακό σκέλος του ΤΑΑ, o αριθμός των προτεινόμενων επενδύσεων που έχει υποβληθεί στην πλατφόρμα GoBeyond φθάνει τα 700 επενδυτικά σχέδια, συνολικού προϋπολογισμού 24,2 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 10 δισ. ευρώ αντιστοιχούν σε δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, 8,2 δισ. ευρώ είναι τα δάνεια των τραπεζών και 6 δισ. ευρώ είναι η προβλεπόμενη ίδια συμμετοχή των επιχειρήσεων. Παρά τον μεγάλο αριθμό των υποβληθέντων επενδυτικών σχεδίων, οι υπογεγραμμένες δανειακές συμβάσεις είναι πολύ πιο κάτω από τις μισές, καθώς αριθμούν περί τις 287 και ο συνολικός προϋπολογισμός τους ανέρχεται σε 11,15 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 4,7 δισ. ευρώ είναι δάνεια του ΤΑΑ, τα 3,8 δισ. ευρώ δάνεια των τραπεζών, ενώ άλλα 2,6 δισ. ευρώ είναι τα ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων.
Αν και τόσο το αρμόδιο υπουργείο όσο και οι τράπεζες προεξοφλούν την επιτάχυνση των εκταμιεύσεων τους προσεχείς μήνες, ο ασφυκτικός χρόνος για την απορρόφηση των πόρων του ΤΑΑ, δηλαδή έως τον Αύγουστο του 2026, δεν επιτρέπει εφησυχασμό για την έγκαιρη αξιοποίηση των κεφαλαίων, με δεδομένο και το σημαντικό επενδυτικό κενό που εμφανίζει η χώρα. Σύμφωνα με πηγές από τράπεζες, «η αργή πρόοδος της απορρόφησης του ΤΑΑ αντικατοπτρίζει τα εν γένει προβλήματα που υπάρχουν στο νομικό και επενδυτικό περιβάλλον στη χώρα μας» και οι αιτίες των καθυστερήσεων συνδέονται με την έλλειψη των λεγόμενων «ώριμων έργων» και την πληρότητα των απαιτούμενων μελετών.
Πιο έντονο είναι το πρόβλημα εκεί που απαιτούνται εγκρίσεις από φορείς, όπως η αρχαιολογία, η πολεοδομία ή οι περιφέρειες. Οπως εξηγούν αρμόδια στελέχη, ακόμη και κάτω από κανονικές συνθήκες ο μέσος χρόνος υλοποίησης των επενδύσεων στη χώρα μας κυμαίνεται μεταξύ 2-3 χρόνων, με συνέπεια η επιτάχυνση των διαδικασιών να αποτελεί κρίσιμο θέμα στην προσπάθεια να αποτραπεί η απώλεια πόρων. Το θέμα των αδειοδοτήσεων είναι βασικό, με δεδομένο την υψηλή συμμετοχή του τουριστικού τομέα στην αξιοποίηση των δανείων του ΤΑΑ, οι επιχειρήσεις του οποίου αντιπροσωπεύουν το 28% των επενδυτικών σχεδίων που έχουν λάβει δανειοδότηση και το 13% των δανειακών συμβάσεων που έχουν υπογραφεί.
Η γεωπολιτική αναταραχή και οι δυσκολίες στο διεθνές εμπόριο καθιστούν επίσης δυσκολότερη την προμήθεια μηχανημάτων, επηρεάζοντας σημαντικά π.χ. τις επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά, που συγκεντρώνουν το 41% των επενδυτικών σχεδίων που έχουν συμβασιοποιηθεί. Οπως εξηγούν πηγές κοντά στις διαδικασίες, δεν είναι λίγες οι επιχειρήσεις που εφόσον το επενδυτικό σχέδιο είναι άνω των 20 εκατ. ευρώ επιδιώκουν να πάρουν το «χρίσμα» της στρατηγικής επένδυσης, προκειμένου να επισπεύσουν τους χρόνους εγκρίσεων των επιχειρησιακών σχεδίων.
«Ο χαρακτηρισμός μιας επένδυσης ως στρατηγικής ανοίγει τον δρόμο για την επίσπευση των αδειοδοτήσεων και εφόσον πληροί τα κριτήρια, η επιχείρηση παροτρύνεται να εντάξει το επενδυτικό σχέδιο στο καθεστώς fast track», εξηγεί αρμόδιο στέλεχος της αγοράς, αλλά ακόμη κι αυτό προϋποθέτει ώριμα επενδυτικά σχέδια και σε ορισμένες περιπτώσεις «κολλάει» στην υποστελεχωμένη –σε σχέση με τον όγκο των αιτήσεων– υπηρεσία του Enterprice Greece. Μεταξύ των αιτίων για την παρατηρούμενη ανωριμότητα των επενδυτικών σχεδίων θα πρέπει να προστεθεί και η σπουδή από την πλευρά ορισμένων επιχειρήσεων, οι οποίες σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν «θέση» στα φθηνά δάνεια του ΤΑΑ, ήταν ανέτοιμες να υποβάλουν αδειοδοτικά έτοιμα projects ή να είναι σίγουροι ότι θα τα υλοποιήσουν, προσθέτει στέλεχος κοντά στη διαδικασία.
Η αργή πρόοδος της απορρόφησης οφείλεται στους μεγάλους χρόνους εγκρίσεων των επενδύσεων και στις δυσκολίες στο διεθνές εμπόριο.
Η απόκλιση που υπάρχει μεταξύ των εκταμιεύσεων και του συνολικού προϋπολογισμού των επενδυτικών έργων που έχουν εγκριθεί, παρά την καλή επίδοση που εμφανίζει η χώρα στις συμβασιοποιήσεις, έχει επισημανθεί πρόσφατα από τον διοικητή της ΤτΕ Γιάννη Στουρνάρα, ο οποίος συνέδεσε αυτές τις καθυστερήσεις με τις διοικητικές δυσχέρειες που υπάρχουν, καλώντας για επιτάχυνση των διαδικασιών. Ανάλογες επισημάνεις για το κατεπείγον του θέματος έκανε πρόσφατα και ο διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Ορέστης Καβαλάκης, κάνοντας λόγο για «εθνικό στοίχημα» για τη δημόσια διοίκηση και τους ιδιώτες να πετύχουν τους χρόνους απορρόφησης, επισημαίνοντας ότι απομένουν λιγότερο από 30 μήνες για τη λήξη του σχεδίου.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, έως τα τέλη του 2024 προβλέπεται συνολικά να εκταμιευθούν στην ελληνική αγορά (από δάνεια ΤΑΑ και δάνεια τραπεζών) περίπου 4 δισ. ευρώ, αλλά ο ρυθμός αυτός θα πρέπει να διπλασιαστεί τους επόμενους μήνες προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της απορρόφησης, που σύμφωνα με τις προβλέψεις των τραπεζών θα καλύψει το 80% των πόρων.
Υπενθυμίζεται ότι στο πρόγραμμα των χαμηλότοκων δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους 16,7 δισ. ευρώ, τα επενδυτικά σχέδια είναι επιλέξιμα για δανειοδότηση εφόσον εντάσσονται σε τουλάχιστον έναν από τους 5 πυλώνες του προγράμματος: (α) πράσινη μετάβαση, (β) ψηφιακός μετασχηματισμός, (γ) καινοτομία, έρευνα και ανάπτυξη, (δ) ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας μέσω συνεργασιών, εξαγορών και συγχωνεύσεων και (ε) εξωστρέφεια.
Στα πλεονεκτήματα του προγράμματος είναι ότι τα δάνεια χορηγούνται με χαμηλό επιτόκιο, καθώς το δάνειο από τους πόρους του ταμείου έχει επιτόκιο δανεισμού σταθερό 0,35% για πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις και 1% για μεσαίες και μεγάλες, με απαλλαγή εισφοράς του ν. 128/75, εν μέσω ραγδαίας αύξησης των επιτοκίων και του κόστους κεφαλαίου. Από τις 287 δανειακές συμβάσεις που έχουν υπογραφεί μέχρι σήμερα, οι 136 είναι με μικρομεσαίες επιχειρήσεις και έχουν συνολικό προϋπολογισμό 1,7 δισ. ευρώ. Το μεσοσταθμικό επιτόκιο είναι 2,1% και η μέση διάρκεια αποπληρωμής 14 έτη. Οι επενδύσεις αφορούν: 25% τον ψηφιακό μετασχηματισμό, 20% τον εκσυγχρονισμό και επέκταση της παραγωγικής δραστηριότητας, 1% την έρευνα και ανάπτυξη, 41% ΑΠΕ, 13% τον τουρισμό.
Οι επιχειρήσεις οι οποίες έχουν λάβει μέχρι τώρα δανειοδότηση κατατάσσονται κατά κλάδο οικονομίας σε: 18% βιομηχανία, 10% εμπόριο,1% τηλεπικοινωνίες, 28% τουρισμός, 15% υπηρεσίες και 28% ενέργεια (ηλεκτροπαραγωγή).