Σε κόμβο για την έρευνα και την παραγωγή φαρμάκων στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης αναδεικνύεται η Ελλάδα μέσα από επενδύσεις συνολικού ύψους 1,2 δισ. ευρώ που δρομολογούν οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες σε βάθος τετραετίας. Αυτό επισημαίνει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο Δημήτρης Δέμος, αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Φαρμακοβιομηχανίας και διευθύνων σύμβουλος της Demo, τονίζοντας πως η ολοκλήρωσή τους θα αναβαθμίσει τις δυνατότητες της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας.
– Σε αρκετές τοποθετήσεις σας έχετε υποδείξει ως υπεύθυνο για την ανεξέλεγκτη πορεία της φαρμακευτικής δαπάνης το φαινόμενο της υποκατάστασης των πιο οικονομικών θεραπειών από ακριβότερες. Σε τι βαθμό αυτό συμβαίνει στην Ελλάδα και τι επίπτωση έχει στον Ελληνα ασθενή;
– Αναμφίβολα η καινοτομία αποτελεί την κινητήριο δύναμη της φαρμακοβιομηχανίας. Το υψηλό κόστος των νέων φαρμάκων όμως σε συνδυασμό με τη διαρκή αύξηση των αναγκών των ασθενών καθιστούν επιτακτική την επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στην ενσωμάτωση της πραγματικής, ουσιαστικής καινοτομίας, με αξιολόγηση του οφέλους των νέων θεραπειών και την αποζημίωση των νέων φαρμάκων με γνώμονα το μέγιστο όφελος για τους ασθενείς. Πρώτης γραμμής θεραπεία προσιτή για όλους: είναι ένας δύσκολος γρίφος μέσα σε ένα περιβάλλον ασφυκτικών προϋπολογισμών, αλλά αυτό είναι το ζητούμενο για όλα τα συστήματα υγείας. Η Ελλάδα καταγράφει την υψηλότερη κατανάλωση νέων ακριβών φαρμάκων στην Ε.Ε., ενώ ταυτόχρονα εμφανίζει τη χαμηλότερη χρήση οικονομικών γενοσήμων. Αυτό θα πρέπει να μας προβληματίζει, καθώς έπειτα από μια δεκαετία μεταρρυθμίσεων στη φαρμακευτική πολιτική, η ανεξέλεγκτη, συχνά αδικαιολόγητη, υποκατάσταση των οικονομικών καταξιωμένων φαρμάκων από νεότερα ακριβότερα παραμένει το σημαντικότερο πρόβλημα της φαρμακευτικής πολιτικής, καθώς οδηγεί σε διαρκή αύξηση της δαπάνης, επιβαρύνοντας τη βιομηχανία –μέσω του clawback– αλλά και τους ασθενείς. Βασικοί παράγοντες που συντηρούν αυτή την κατάσταση είναι η υστέρηση στην εφαρμογή κανόνων και ελέγχων στη συνταγογράφηση και η έλλειψη εργαλείων για τον εντοπισμό της αδόκιμης χρήσης των φαρμάκων. Για παράδειγμα, η Ελλάδα μέχρι πρόσφατα ήταν τελευταία στην Ε.Ε. στην εφαρμογή συστήματος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Εχουν, ομολογουμένως, γίνει σημαντικά βήματα προόδου τα τελευταία χρόνια, αλλά θεωρώ ότι τώρα πρέπει να αποτελέσουν άμεση προτεραιότητα η ανάπτυξη του ατομικού ηλεκτρονικού φακέλου και η αναβάθμιση των ψηφιακών υποδομών του συστήματος φαρμακευτικής φροντίδας.
– Προσφάτως εγκρίθηκαν 53 επενδυτικά σχέδια που υλοποιούνται από τις φαρμακευτικές εταιρείες ύψους 520 εκατ. ευρώ, τα οποία εντάσσονται στο Ταμείο Ανάκαμψης. Τι ακριβώς περιλαμβάνουν και τι προστιθέμενη αξία έχουν για τον κλάδο και την οικονομία;
– Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία επενδύει τόσο στην παραγωγή όσο και στην έρευνα, με στόχο την ενίσχυση της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητάς της. Από τα 53 επενδυτικά έργα που εγκρίθηκαν, τα 40 αφορούν έργα έρευνας και ανάπτυξης και τα 13 επενδύσεις σε παραγωγικές ή ερευνητικές υποδομές. Πρόκειται για επενδύσεις 520 εκατ. ευρώ, με το 85% εξ αυτών να αφορούν ελληνικές εταιρείες, οι οποίες εντάσσονται στον ευρύτερο προγραμματισμό των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών συνολικού ύψους 1,2 δισ. ευρώ, σε βάθος τετραετίας. Περιλαμβάνουν την αναβάθμιση των υφιστάμενων παραγωγικών εγκαταστάσεων, τη δημιουργία δώδεκα νέων εργοστασίων, την ανάπτυξη 29 νέων μονάδων παραγωγής και 17 νέων ερευνητικών τμημάτων. H ολοκλήρωσή τους θα αλλάξει το πρόσωπο της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας διεθνώς και θα αναβαθμίσει τις δυνατότητές της, μέσω της ανάπτυξης βιολογικών θεραπειών, της παραγωγής δραστικών ουσιών, της επικέντρωσης σε νέες καινοτόμες φαρμακοτεχνικές μορφές και συσκευές. Διαμορφώνονται έτσι οι προϋποθέσεις για την ανάδειξη της χώρας μας σε κόμβο για την έρευνα και παραγωγή φαρμάκων στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης.
Διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για την ανάδειξη της χώρας μας σε κόμβο για την έρευνα και την παραγωγή φαρμάκων.
Παράλληλα, ο κλάδος αναπτύσσεται με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την ελληνική οικονομία και τους πολίτες, καθώς δημιουργεί προστιθέμενη αξία που μένει και επανεπενδύεται στη χώρα, αλλά και μόνιμες, εξειδικευμένες και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, που δίνουν ευκαιρίες στο επιστημονικό προσωπικό της χώρας, αναστρέφοντας το brain drain.
– Eνα από τα πάγια αιτήματα της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας είναι ο εξορθολογισμός της φαρμακευτικής δαπάνης. Θεωρείτε ότι τα νέα μέτρα για το φάρμακο κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση;
– Η αύξηση του προϋπολογισμού παραμένει κύριο αίτημα για τη φαρμακοβιομηχανία στο σύνολό της, καθώς η καθήλωση του προϋπολογισμού της φαρμακευτικής δαπάνης, παρά τη συνεχή αύξηση των αναγκών των ασθενών, διαμορφώνει ένα ασφυκτικό περιβάλλον που υπονομεύει την επάρκεια της αγοράς και τη βιωσιμότητα πολλών προϊόντων. Δεν επαρκεί όμως από μόνο του. Χρειάζεται παράλληλα εξορθολογισμός, καθώς σημαντικό μέρος της αύξησης της φαρμακευτικής δαπάνης συνδέεται με την απουσία κανόνων και ουσιαστικού ελέγχου στη συνταγογράφηση, που οδηγεί σε αδικαιολόγητα υψηλούς ρυθμούς υποκατάστασης των παλαιότερων φθηνότερων από νεότερα ακριβότερα φάρμακα.
Τα νέα μέτρα, όπως ο διακριτός προϋπολογισμός των ΦΥΚ, τα πρόσθετα rebate, καθιστούν μεν δικαιότερο τον επιμερισμό των επιβαρύνσεων της φαρμακοβιομηχανίας, ωστόσο δεν αντιμετωπίζουν δομικά το πρόβλημα της αύξησης της δαπάνης. Γι’ αυτό χρειάζεται να ολοκληρωθεί η ψηφιοποίηση του συστήματος φαρμακευτικής φροντίδας, η διασύνδεση της πληροφορίας που σήμερα βρίσκεται κατακερματισμένη σε διαφορετικές βάσεις δεδομένων, η εισαγωγή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στα νοσοκομεία. Αυτό θα επιτρέψει την αποτελεσματική χρήση των πρωτοκόλλων, την επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων για την παραγωγή ουσιαστικών εξοικονομήσεων, τον εντοπισμό και τη διόρθωση των αποκλίσεων σε πραγματικό χρόνο. Είμαστε όμως στον σωστό δρόμο με τις παρεμβάσεις που περιλαμβάνονται ήδη στο πλαίσιο του προγράμματος RRF, και δημιουργούν συνθήκες εξορθολογισμού της φαρμακευτικής δαπάνης και διαμόρφωσης ενός σταθερού πλαισίου για τη φαρμακευτική αγορά.
– Πιστεύετε ότι είναι εφικτή η επιστροφή της παραγωγής πρώτων υλών αλλά και φαρμάκων πρώτης γραμμής στην Ευρώπη;
– Η δημιουργία υποδομών έρευνας, ανάπτυξης και παραγωγής πρώτων υλών στην Ευρώπη δεν είναι μόνο εφικτή, αλλά και απαραίτητη. Η πανδημία ανέδειξε τον ευάλωτο χαρακτήρα της κατάστασης που είχε εδραιωθεί με τη σχεδόν καθολική εξάρτηση των ευρωπαϊκών κρατών από τρίτες χώρες, η οποία οδήγησε σε σημαντικές ελλείψεις σε νοσοκομειακά φάρμακα. Η νέα ευρωπαϊκή πολιτική για την υγεία και τα φάρμακα επικεντρώνεται στο κρίσιμο θέμα της επάρκειας της Ευρώπης σε τελικά φάρμακα και πρώτες ύλες που θα διασφαλίζουν την πρόσβαση όλων σε ποιοτική περίθαλψη. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια. Ηδη κάνουμε επενδύσεις για την ανάπτυξη και παραγωγή πρώτων υλών στη χώρα μας, θέτοντας τα θεμέλια για να τοποθετηθεί η Ελλάδα στην καρδιά της ευρωπαϊκής παραγωγής φαρμάκων.
Τα κόστη
– Φοβάστε μήπως η αύξηση του ενεργειακού κόστους οδηγήσει το επόμενο διάστημα σε μείωση της παραγωγής ή σε αναπροσαρμογή των επενδυτικών πλάνων;
– Πράγματι, το πρόβλημα της αύξησης του κόστους της ενέργειας απασχολεί τις ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες. Είναι δεδομένο ότι υπάρχουν στάδια της παραγωγικής διαδικασίας που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα υψηλή ενεργειακή κατανάλωση. Βάσει των αρχικών μας εκτιμήσεων, η μέση αύξηση στο κόστος παραγωγής λόγω της αύξησης των τιμών ενέργειας και φυσικού αερίου κυμαίνεται μεταξύ 100% και 150% ανάλογα με τη φαρμακοτεχνική μορφή των προϊόντων και τη γραμμή παραγωγής. Δυστυχώς το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στο ενεργειακό κόστος αλλά αφορά και το κόστος των πρώτων και βοηθητικών υλών, το κόστος των υλικών συσκευασίας, τα μεταφορικά κόστη κ.λπ. Η εξέλιξη αυτή σε συνδυασμό με την καθήλωση των τιμών λόγω της απαγόρευσης αυξήσεων αλλά και με τις υπερβολικές επιστροφές rebate και clawback με τις οποίες επιβαρύνονται τα φάρμακα της ελληνικής παραγωγής, θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα μιας σειράς οικονομικών προϊόντων. που όμως είναι απαραίτητα για τη θεραπεία των ασθενών. Εχουμε ενημερώσει εγκαίρως το υπουργείο για το συγκεκριμένο πρόβλημα και θεωρούμε ότι θα βρεθούν λύσεις ώστε να μη χρειαστεί να μπούμε σε λογική μείωσης ή περικοπών στην παραγωγή. Ως προς το επενδυτικό πλάνο των φαρμακευτικών, θεωρώ ότι η σοβαρότερη απειλή είναι τα μοναδικά για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, εξαιρετικά υψηλά rebate & clawback με τα οποία επιβαρύνεται η βιομηχανία. Η τεράστια αυτή επιβάρυνση στρεβλώνει τις τιμές, στερεί πόρους που σε άλλη περίπτωση θα επενδύονταν στην ανάπτυξη και κατά συνέπεια υπονομεύει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε επιτέλους ότι η κατάσταση αυτή είναι απότοκο της εμφανούς υποχρηματοδότησης της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης που με τη σειρά της οδηγεί σε καταστροφικές επιστροφές.