Με πνεύμα συγκερασμού των συγκρουσιακών τάσεων στο εσωτερικό της Ευρώπης γύρω από το πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου προσέρχεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αυριανή άτυπη Σύνοδο Κορυφής των 27 κρατών-μελών. Οι θέσεις της Ελλάδας και του «μπλοκ των 15» που συνασπίστηκαν γύρω από την ελληνική πρόταση για την επιβολή πλαφόν στις τιμές εισαγωγής φυσικού αερίου κάθε προέλευσης κερδίζουν έδαφος, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα αποτυπώνονται στη χθεσινή επιστολή της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προς τους ηγέτες των κρατών-μελών.
Για πρώτη φορά η Επιτροπή τις ενσωματώνει στις προτάσεις της, θέτοντας μάλιστα εκτός συζήτησης την επιβολή πλαφόν στην τιμή του ρωσικού αερίου, μέτρο που προωθείτο με πρωτοβουλία της Γερμανίας με ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για την Ελλάδα, αφού θα οδηγούσε σε πλήρη διακοπή των ρωσικών ροών αερίου διαταράσσοντας την τροφοδοσία της χώρας από τον αγωγό TS.
Η ελληνική πρόταση αποτελεί τον δεύτερο εκ των τεσσάρων κατά σειρά πυλώνων της παρέμβασης που προτείνει η Επιτροπή για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Αναγνωρίζει ότι το TTF δεν αποτελεί πλέον αντιπροσωπευτικό δείκτη τιμών για το εισαγόμενο φυσικό αέριο και θα πρέπει να αντικατασταθεί από έναν νέο ευρωπαϊκό δείκτη, ο οποίος θα αποτυπώνει καλύτερα τα επίπεδα προσφοράς και ζήτησης αερίου – σύμφωνα με την πρόεδρο της Κομισιόν, οι Βρυξέλλες έχουν ήδη ξεκινήσει να εργάζονται για τη δημιουργία του. Εν αναμονή αυτού του δείκτη αναφοράς, η Κομισιόν εισηγείται τον περιορισμό των τιμών που συναρτώνται με το TTF, ανοίγοντας τον δρόμο για την εφαρμογή πλαφόν στην τιμή εισαγωγής του φυσικού αερίου για ένα μεταβατικό χρονικό διάστημα. Η πρόεδρος της Κομισιόν επισημαίνει πάντως στην επιστολή της ότι θα «πρέπει να αναγνωρίσουμε τους κινδύνους που συνεπάγεται ένα ανώτατο όριο στις τιμές του φυσικού αερίου και να τεθεί σε εφαρμογή με τις απαραίτητες διασφαλίσεις», συνδυάζοντας το μέτρο με περαιτέρω μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας.
Η Ε.Ε. αναγνωρίζει ότι το TTF δεν αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείκτη τιμών για το αέριο και θα πρέπει να αντικατασταθεί από έναν νέο ευρωπαϊκό δείκτη.
H θετική αυτή εξέλιξη, για την οποία δικαίως πανηγυρίζει από χθες η ελληνική κυβέρνηση, αφού πρόκειται για πρόταση που ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπέβαλε στην Επιτροπή μήνες νωρίτερα, είναι αποτέλεσμα δυναμικών διαπραγματεύσεων των τελευταίων ημερών και πρωτοβουλιών της «ομάδας των 5» (Ελλάδα, Βέλγιο, Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία), που αποτελούν τον πυρήνα του «μπλοκ των 15» που τάσσονται υπέρ του πλαφόν. Η τύχη της πρότασης θα κριθεί από τη στάση των άλλων κρατών στη Σύνοδο Κορυφής, γι’ αυτό και τα αρμόδια επιτελεία εργάζονται πυρετωδώς για να την παρουσιάσουν στην ολοκληρωμένη από τεχνικής άποψης μορφή της, δουλεύοντας κάποια σημεία που θα καθησυχάσουν τις χώρες οι οποίες ανησυχούν, όπως η Γερμανία.
Τα τρία ερωτήματα
Σύμφωνα με παράγοντες που εμπλέκονται στις διαπραγματεύσεις, τρία είναι τα σημεία που χρήζουν επεξεργασίας και απαντήσεων: Πώς θα εξασφαλίσεις την ασφάλεια εφοδιασμού, αφού μειώνοντας την τιμή υπάρχει ο κίνδυνος τα φορτία LNG να αλλάξουν κατεύθυνση, πώς θα αποτρέψεις την αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου λόγω της μείωσης της τιμής και πώς θα αποτρέψεις την παύση των ενδοευρωπαϊκών συναλλαγών αερίου λόγω της ενιαίας τιμής. Οι αρχιτέκτονες της πρότασης αναγνωρίζουν τα ρίσκα της πρότασης και εργάζονται πάνω σε ένα ευέλικτο σχήμα που θα τα περιορίζει σημαντικά και το οποίο θα μπορεί, όπως μεταφέρουν στην «Κ», να καθησυχάσει τις ανησυχίες χωρών που είναι πραγματικές και δεν εκπορεύονται από ιδεολογικές προσεγγίσεις ή άλλους σκοπούς.
Για δικαίωση των πρωτοβουλιών και της επιμονής του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να υπάρξει ευρωπαϊκή απάντηση στην ενεργειακή κρίση έκανε λόγο, με αφορμή την επιστολή της προέδρου της Κομισιόν, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου. «Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υιοθετεί τη θέση, τη ρητορική και τα επιχειρήματα της Ελλάδας που εισηγήθηκε και υπερασπίζεται ο Ελληνας πρωθυπουργός εδώ και αρκετό καιρό ως την αποτελεσματικότερη λύση στην ενεργειακή κρίση. Πρόκειται για μια σημαντική στιγμή και την απόλυτη προσωπική δικαίωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη», δήλωσε. «Το να εξεταστεί ένα ανώτατο όριο τιμής στο TTF ως μέτρο έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», σχολίασε με ανάρτησή του στο Twitter ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
Παγίδα το πλαφόν μόνο για την ηλεκτροπαραγωγή
Πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ των κρατών-μελών στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής αύριο θα αποτελέσει και η πρόταση της Κομισιόν για την εφαρμογή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου που προορίζεται για ηλεκτροπαραγωγή, με την Ελλάδα να εκφράζει την κάθετη αντίθεσή της. Η πρόταση συμπεριλαμβάνεται στην επιστολή της προέδρου της Κομισιόν προς τους ηγέτες των 27 χωρών ως προσωρινό μέτρο, μέχρι να καθορισθούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα εφαρμοστούν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Πρόκειται ουσιαστικά για το ιβηρικό μοντέλο, το οποίο η Επιτροπή δεν είχε προκρίνει στο έκτακτο συμβούλιο υπουργών Ενέργειας της 9ης Σεπτεμβρίου, αξιολογώντας ότι θα αυξήσει την κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά 10%, τη στιγμή που έχει τεθεί ως στόχος να μειωθεί κατά 15%, και ότι θα έχει ένα συνολικό κόστος της τάξης των 209 δισ. ευρώ ετησίως. Η πρόταση που τελικά έφτασε στο συμβούλιο υπουργών μέσω Γαλλίας, η οποία έχει αυξήσει σημαντικά τη χρήση φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή λόγω της μειωμένης παραγωγής των πυρηνικών αντιδραστήρων της, βρήκε τη στήριξη μόλις τριών κρατών. Μεταξύ των υποστηρικτών είναι και η Γερμανία, όπου το φυσικό αέριο συμμετέχει στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής της με ποσοστό κάτω από 18% και μόλις χθες εξασφάλισε την έγκριση της Κομισιόν για κρατικές ενισχύσεις ύψους 450 εκατ. ευρώ για τη λειτουργία πέντε λιγνιτικών σταθμών έως και τις 31 Μαρτίου 2023.
Για την Ελλάδα, της οποίας η ηλεκτροπαραγωγή εξαρτάται σε ποσοστό 40% από το φυσικό αέριο, το μέτρο αυτό θα περιορίσει σημαντικά τα έσοδα που αντλούνται σήμερα από τη χονδρεμπορική αγορά και κατευθύνονται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης για τις επιδοτήσεις, ενώ παράλληλα θα βρεθεί να επιδοτεί το φυσικό αέριο των ηλεκτροπαραγωγών καλύπτοντας τη διαφορά του πλαφόν με την τιμή εισαγωγής. Συνολικά για την Ευρώπη από την εφαρμογή του μέτρου δημιουργείται ένα χρηματοδοτικό κενό που θα μεγεθύνεται όσο αυξάνεται η τιμή εισαγωγής του φυσικού αερίου, το οποίο θα πρέπει να καλύπτεται από τους εθνικούς προϋπολογισμούς.
Πέραν αυτών των δύο μέτρων, η Επιτροπή σύμφωνα με την επιστολή της προέδρου της προτείνει επαναδιαπραγμάτευση με τους προμηθευτές της Ε.Ε. με σκοπό τη μείωση των τιμών φυσικού αερίου μέσω μιας κοινής πλατφόρμας κοινών προμηθειών, στην οποία θα συμμετέχουν πέρα από τα κράτη-μέλη και οι βιομηχανίες, και την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης με την προώθηση περισσότερων επενδύσεων σε ΑΠΕ. Προτείνει μάλιστα συμπληρωματικές πηγές χρηματοδότησης για την ενίσχυση του REPowerEU. Υπογραμμίζοντας, τέλος, ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει καμία ανοχή στην αναστολή λειτουργίας ενεργειακών υποδομών με αφορμή το σαμποτάζ που έπληξε τους δύο αγωγούς Nord Stream 1 και 2, η κ. Λάιεν ενημέρωσε τους Ευρωπαίους ηγέτες των 27 κρατών-μελών πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει συντόμως μέτρα σχετικά με την ετοιμότητα, τη δοκιμή, την ανταπόκριση, τη διεθνή συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών, με σκοπό την καλύτερη δυνατή θωράκιση και ασφάλεια αυτών των υποδομών.
Στο μεταξύ, χθες οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για το νέο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει ένα ανώτατο όριο τιμών για το ρωσικό πετρέλαιο. Το τελικό σχέδιο αναμένεται να υπογραφεί το αργότερο σήμερα το πρωί, πριν από τη συνάντηση των Ευρωπαίων ηγετών στην Πράγα για τη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας και την Παρασκευή για την άτυπη Σύνοδο Κορυφής.