Αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη έκπληξη βρίσκονται εδώ και μερικές εβδομάδες οι καταναλωτές που αγοράζουν μια συγκεκριμένη μάρκα μαργαρίνης, ίσως την πιο γνωστή στην ελληνική αγορά. Οταν ανοίγουν τη συσκευασία, η οποία εξωτερικά είναι σχεδόν η ίδια με αυτή που αγόραζαν και πριν από το σούπερ μάρκετ, βλέπουν ότι μέσα έχει αρκετά λιγότερο προϊόν. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που νόμιζαν ότι κάποιο λάθος είχε γίνει στην παραγωγή του προϊόντος, ενώ αρκετοί έσπευσαν να διαμαρτυρηθούν στους υπευθύνους των καταστημάτων από τα οποία αγόρασαν την εν λόγω μαργαρίνη, φοβούμενοι ότι η λιγότερη ποσότητα ήταν συνέπεια ελλιπούς συντήρησης του προϊόντος.
Από τα 500 στα 400 γρ.
Οχι, δεν είχε φάει κάποιος… ποντικός τη μαργαρίνη που έλειπε. Αλλωστε οι συσκευασίες ήταν σφραγισμένες. Εάν πρόσεχαν λίγο καλύτερα τι αναγράφεται στις συσκευασίες θα έβλεπαν ότι πλέον γράφουν 200 γρ. αντί για 250 και 400 γρ. αντί για 500. Το μέγεθος των συσκευασιών δεν έχει αλλάξει. Αλλωστε κάτι τέτοιο θα κόστιζε στην εταιρεία παραγωγής, ενώ η αλλαγή δύο αριθμών στις μήτρες εκτύπωσης των πληροφοριών που αναγράφονται στις συσκευασίες είναι ευκολότερη διαδικασία.
Το πρόβλημα δεν είναι ότι παίρνεις λιγότερο προϊόν, εκτός βεβαίως από τις περιπτώσεις που η συνταγή ζαχαροπλαστικής που είχες σκοπό να εκτελέσεις έλεγε ότι χρειάζεσαι 250 γρ. μαργαρίνης και όχι 200 γρ. Το πρόβλημα είναι ότι οι καταναλωτές πληρώνουν πολύ περισσότερα χρήματα για λιγότερο προϊόν. Την 1η Μαρτίου 2022, λίγες ημέρες αφού είχε ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, η μέση τιμή της εν λόγω μαργαρίνης (συσκευασία των 250 γρ.) ήταν 1,41 ευρώ. Σήμερα η συσκευασία των 200 γρ. πωλείται προς 1,62 ευρώ. Δηλαδή ο καταναλωτής πληρώνει 21 λεπτά περισσότερα ή 15% ακριβότερα μία συσκευασία που περιέχει 50 γρ. λιγότερο προϊόν. Σε ό,τι αφορά την τιμή ανά κιλό, αυτή έχει αυξηθεί από 5,64 ευρώ σε 8,1 ευρώ, δηλαδή κατά 43,61%!
Αυξημένα κόστη
Αν μη τι άλλο, λοιπόν, έφτασε και στην Ελλάδα το φαινόμενο του περίφημου «shrinkflation», το οποίο, όπως είχε γράψει η «Κ», ήταν προ των πυλών, με αρκετές βιομηχανίες να έχουν προχωρήσει ήδη στον σχετικό σχεδιασμό. Η λέξη προέρχεται από τις αγγλικές λέξεις shrink που σημαίνει συρρικνώνω και inflation που σημαίνει πληθωρισμός. Πρόκειται, δε, για πρακτική που ακολουθούν οι βιομηχανίες τροφίμων κυρίως σε περιόδους σημαντικών αυξήσεων στο κόστος παραγωγής προκειμένου στην πραγματικότητα να διατηρούν ή και να αυξάνουν τα περιθώρια κέρδους, μειώνοντας την πωλούμενη ποσότητα και πουλώντας την στις ίδιες ή –το χειρότερο για τον καταναλωτή– σε υψηλότερες τιμές.
Το φαινόμενο του «shrinkflation» ήρθε και στην Ελλάδα, με τους καταναλωτές να πληρώνουν περισσότερα χρήματα για λιγότερο προϊόν.
Απαραίτητη διευκρίνιση: η παραπάνω πρακτική, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ενημέρωση του καταναλωτή, δεν μπορεί να θεωρηθεί παραπλανητική. Κι αυτό διότι το σωστό βάρος αναγράφεται στη συσκευασία. Το εάν, βεβαίως, τίθεται θέμα παραβίασης της διάταξης περί περιθωρίων κέρδους (σ.σ. το περιθώριο μεικτού κέρδους ανά μονάδα από την πώληση προϊόντων ή υπηρεσιών δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το αντίστοιχο περιθώριο μεικτού κέρδους ανά μονάδα που ίσχυε πριν από την 1η Σεπτεμβρίου 2021) είναι κάτι που πρέπει να διερευνήσουν οι υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή. Σύμφωνα με έμπειρα στελέχη της αγοράς, η αλλαγή συσκευασίας, στην ουσία αλλαγή κωδικού, ίσως αποτελεί «παράθυρο» έτσι ώστε τα προϊόντα αυτά να μην υπάγονται στις διατάξεις περί πλαφόν στο περιθώριο κέρδους, καθώς έχουν τοποθετηθεί στην αγορά ως νέοι κωδικοί μετά την 1η Σεπτεμβρίου 2021.
Η περίπτωση της δημοφιλούς μαργαρίνης δεν είναι δυστυχώς η μοναδική. Κορυφαία εταιρεία τροφίμων διαθέτει πλέον κάποια από τα κατεψυγμένα λαχανικά της σε συσκευασίες των 900 γρ., ενώ μέχρι πρότινος οι συσκευασίες ήταν των 1.000 γρ., του ενός κιλού. Επίσης, κάποιες συσκευασίες των 450 γρ. μειώθηκαν αρχικά στα 400 γρ. και στη συνέχεια αυξήθηκαν στα 420 γρ. Η συσκευασία κατεψυγμένου αρακά των 450 γρ. πωλείτο μέχρι πρόσφατα προς 1,95 ευρώ ή 4,33 ευρώ/κιλό και πλέον η συσκευασία των 420 γρ. πωλείται από την ίδια κορυφαία αλυσίδα σούπερ μάρκετ προς 2,88 ευρώ ή 6,86 ευρώ/κιλό. Αύξηση δηλαδή της τιμής ανά κιλό κατά 58,42%!
Oι «προσφορές»
Οι «εκπτώσεις» στην ποσότητα, χωρίς όμως ανάλογες εκπτώσεις στην τιμή, εντοπίζονται πλέον και σε προϊόντα γιαουρτιού, κάτι που επίσης αναμενόταν ότι θα γίνει. Γιαούρτι που παράγει πολύ γνωστή βιομηχανία τροφίμων πωλείται πλέον σε συσκευασία 3×190 γρ. και όχι 3×200 γρ. Το προϊόν αυτό το διάστημα πωλείται σχεδόν σε όλες τις αλυσίδες υπό καθεστώς προωθητικής ενέργειας με την τιμή να είναι μειωμένη κατά 1 ευρώ. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι όταν τελειώσει η περίοδος της προσφοράς η τιμή του δεν θα είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με όταν πωλείτο στη συσκευασία 3×200 γρ.
Το φαινόμενο του shrinkflation φαίνεται ότι διαπερνά αρκετές κατηγορίες και όχι μόνο τις πλέον βασικές. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα πολύ γνωστής μάρκας συσκευασμένου κρουασάν, το οποίο πλέον δεν πωλείται σε συσκευασία των 110 γρ., αλλά σε συσκευασία των… 98 γρ.
Τι «όπλα» έχουν οι καταναλωτές; Να προσέχουν πολύ καλά τι αναγράφεται στις συσκευασίες των προϊόντων που αγοράζουν και κυρίως να κοιτάζουν το ταμπελάκι που συνοδεύει το προϊόν στο ράφι του σούπερ μάρκετ με την τιμή ανά μονάδα μέτρησης (ανά κιλό, ανά λίτρο κ.ο.κ.).
Ξεκινάει ελέγχους το υπ. Ανάπτυξης
Το θέμα του shrinkflation στην ελληνική αγορά βρίσκεται, σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων Αδ. Γεωργιάδη, στο μικροσκόπιο των ελέγχων της Διυπηρεσιακής Μονάδας Ελέγχου Αγοράς (ΔΙΜΕΑ), επισημαίνοντας ταυτόχρονα ότι χρειάζεται αρκετός χρόνος για να ολοκληρωθούν οι έλεγχοι, να τεκμηριωθεί η παράβαση και να επιβληθούν τα σχετικά πρόστιμα. Σε πρώτη φάση πάντως, και προκειμένου να έχουν μια καλύτερη εικόνα και οι καταναλωτές για το τι συμβαίνει, καλό θα ήταν να ενημερωθεί η βάση δεδομένων του e-Καταναλωτής (Παρατηρητήριο Τιμών Προϊόντων) της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου με τις νέες συσκευασίες των προϊόντων και όχι να εμφανίζονται στην πραγματικότητα οι παλιές συσκευασίες με τις νέες τιμές, συσκευασίες, όμως, οι οποίες δεν διατίθενται πλέον από τα σούπερ μάρκετ. Τόσο το εάν υπάρχει παράβαση ή όχι όσο και τι εμφανίζεται στο e-Καταναλωτής αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία ενόψει της εφαρμογής του περίφημου «καλαθιού του νοικοκυριού» το επόμενο διάστημα.