Την άποψη πως η κρίση που διανύουμε αυτή την περίοδο μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για τη χώρα μας και για την επιτάχυνση της ανάπτυξης του οικοσυστήματος τεχνολογίας εκφράζει σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ» ο Μάρκος Βερέμης, εταίρος στο Big Pi Ventures, πρόεδρος και συνιδρυτής της Upstream και πρόεδρος της επιτροπής καινοτομίας του ΣΕΒ. Ο κ. Βερέμης εκτιμά πως, παρά τις προκλήσεις, οι εταιρείες που θα γεννηθούν σε μια τέτοια περίοδο θα έχουν καλύτερες βάσεις για να γίνουν μεγάλες, δηλώνοντας πως ήδη το νέο fund, Big Pi II, είναι έτοιμο να κλείσει τις 3 πρώτες συμφωνίες χρηματοδότησης με startups που δραστηριοποιούνται στους κλάδους των επιστημών υγείας, αλλά και της διαχείρισης δεδομένων. Ο ίδιος αποτιμά θετικά την πορεία του οικοσυστήματος των νεοφυών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, ωστόσο μιλάει και για τα κενά στη χρηματοδότηση πιο ώριμων εταιρειών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρες εξαγορές εταιρειών τεχνολογίας.
– Εξαιτίας της οικονομικής αβεβαιότητας, οι επενδύσεις σε νεοφυείς εταιρείες μειώθηκαν αισθητά την προηγούμενη χρονιά. Αυτό το δυσμενές επενδυτικό κλίμα επηρεάζει και τις χρηματοδοτήσεις ή εξαγορές ελληνικών startups;
– Πράγματι, δεν είναι μια περίοδος που ενδείκνυται για να γίνουν πωλήσεις εταιρειών τεχνολογίας (exits), αφού οι αποτιμήσεις είναι χαμηλότερες σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Γενικά δεν είναι μια περίοδος που υπάρχει ζήτηση για εξαγορές εταιρειών. Βέβαια αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Φεύγουμε από μια περίοδο όπου δινόταν έμφαση στην αποτίμηση των εταιρειών και τη γρήγορη ανάπτυξη και μεταβαίνουμε σε μια περίοδο όπου μεγαλύτερη σημασία έχει η κερδοφορία και η «νοικοκυρεμένη» ανάπτυξη. Εξάλλου, όλες οι μεγάλες εταιρείες αναπτύχθηκαν σε περιόδους κρίσης. Η Amazon, η Google και άλλοι δύο τεχνολογικοί κολοσσοί σήκωσαν συνολικά 250 εκατ. δολ. πριν μπουν στο χρηματιστήριο. Τι σημαίνει αυτό; Πως αυτές οι εταιρείες έχουν συνηθίσει να στρέφονται στην κερδοφορία και να είναι προσεκτικές στα έξοδά τους. Αρα, εάν και οι αποτιμήσεις έχουν μειωθεί, το κόστος χρήματος έχει αυξηθεί και η χρηματοδότηση είναι πιο δύσκολη, εκτιμώ πως οι εταιρείες που θα γεννηθούν σε μια τέτοια περίοδο θα έχουν καλύτερες βάσεις για να γίνουν πολύ μεγάλες. Αυτό το είδαμε και στην Ελλάδα, καθώς αρκετές νεοφυείς εταιρείες γεννήθηκαν μέσα στην κρίση.
Μπαίνουμε σε μια εποχή όπου μεγαλύτερη σημασία έχει η «νοικοκυρεμένη» και όχι η γρήγορη ανάπτυξη.
– Ποιες είναι αυτές;
– Οι Workable, Blueground, Persado, Upstream κ.ά. Πρόκειται για εταιρείες «νοικοκυρεμένες», που δεν απασχολούν υπερβολικά μεγάλο αριθμό εργαζομένων και έχουν καλό οικονομικό προφίλ. Αντίθετα με Αμερικανούς ανταγωνιστές τους, που ενώ κατέγραφαν μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, έκλειναν πάρα πολύ μεγάλους γύρους χρηματοδότησης και ήταν υπερβολικά δανεισμένοι. Αυτό που βλέπω και στην Ελλάδα, είναι πως μπορεί να μην είναι μια καλή περίοδος για «τρύγο», αλλά είναι καλή περίοδος για να «φυτέψεις» και οι «σπόροι» που θα ανθίσουν, δηλαδή οι εταιρείες, θα ανθίσουν σε πιο αντίξοες συνθήκες και άρα θα είναι πιο ανθεκτικές. Βλέπουμε αρκετά ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, υπάρχει μία καλή ροή υποψήφιων εταιρειών για χρηματοδότηση. Είμαστε ήδη έτοιμοι να κλείσουμε τις τρεις πρώτες συμφωνίες χρηματοδότησης με startups που δραστηριοποιούνται στον τομέα της διαχείρισης δεδομένων (Big Data) και στον κλάδο των επιστημών υγείας.
– Οι απολύσεις στον κλάδο της τεχνολογίας μπορεί να αποτελέσουν ευκαιρία για να δημιουργηθεί και στην Ελλάδα «νέα γενιά» επιχειρηματιών;
– Είμαι σίγουρος. Σε περιόδους κρίσης, σαν αυτή που διανύουμε τώρα, άτομα που δεν είχαν σκεφτεί να γίνουν επιχειρηματίες και είτε χάνουν τη δουλειά τους είτε δεν είναι ικανοποιημένοι από τις απολαβές τους, απελευθερώνονται και νιώθουν έτοιμοι να κάνουν το δικό τους εγχείρημα. Οι καταρτισμένοι εργαζόμενοι της Google, της Amazon κ.ά., θα συνεχίσουν να έχουν παρουσία στην αγορά είτε ως επιχειρηματίες είτε ως στελέχη. Για τις μικρές εταιρείες αυτό είναι μεγάλη ευκαιρία, καθώς το ταλέντο τους μπορεί να αποτελέσει υλικό για την δημιουργία των επόμενων μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας.
Να αξιοποιήσουμε τη δυναμική των Ελλήνων της διασποράς
– Πρόσφατα ανακοινώσατε τη δημιουργία του δεύτερου fund, Big Pi II, με αρχικό ύψος κεφαλαίων 50 εκατ. ευρώ και με στόχο να φτάσετε τα 75 εκατ. Θα επενδύετε σε ελληνικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας. Τι στόχευση θα έχει το νέο fund και τι έχετε μάθει από το πρώτο επενδυτικό σχήμα, το οποίο λανσαρίστηκε όταν άρχισε να αναπτύσσεται και πιο ενεργά ο κλάδος της νεοφυούς επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα;
– Μια πρώτη σημαντική διαπίστωση είναι ότι η δυναμική της κοινότητας των Ελλήνων της διασποράς είναι πάρα πολύ μεγάλη. Πρόκειται για μια πολύ ζωντανή και παραγωγική ομάδα, την οποία έχουμε γνωρίσει καλύτερα μέσα από τους Innovative Greeks, την πρωτοβουλία της Επιτροπής Καινοτομίας του ΣΕΒ που ενώνει τους εφευρετικούς Ελληνες από ολόκληρο τον κόσμο σε μια κοινότητα και τους διασυνδέει με το ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας. Εχουμε υπολογίσει πως οι αποτιμήσεις των εταιρειών Ελλήνων επιχειρηματιών με έδρα στην Αμερική υπερβαίνουν τα 100 δισ. δολ. Είναι λοιπόν σημαντικό να βοηθήσουμε τους Ελληνες της διασποράς να αποκτήσουν παρουσία στην Ελλάδα.
Πλέον στην Αμερική το ταλέντο είναι δυσεύρετο και ακριβό και οι μισθοί αυξάνονται γρήγορα. Οι δε εργαζόμενοι αλλάζουν πολύ συχνά εργοδότη. Η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει λύση σε αυτά τα προβλήματα, δεδομένου πως το ταλέντο στις ελληνικές εταιρείες δεν φεύγει τόσο γρήγορα όσο στην Αμερική. Εχουμε επενδύσει σε εταιρείες όπως στην Orfium (δραστηριοποιείται στη μουσική βιομηχανία) και στην εταιρεία διαχείρισης μεγάλων δεδομένων, TileDB, που διατηρούν ομάδες έρευνας και ανάπτυξης στην Ελλάδα, αλλά οι πωλήσεις και οι πελάτες τους είναι στην Αμερική. Το μοντέλο αυτό δουλεύει πολύ καλά και αρέσει στους Αμερικανούς συνεπενδυτές μας, για παράδειγμα στην Intel που έχει επίσης επενδύσει στην TileDB. To ίδιο ισχύει για Βρετανούς επενδυτές, όπως η Oxford Sciences Innovation, που έχει επενδύσει στη Νavenio. Δεύτερον, αναλαμβάνοντας και το νέο fund, έχουμε πιο σαφή εικόνα για τους τομείς που βρίσκονται τα καλά μυαλά.
Οι τρεις βασικές περιοχές που έχουμε χαρτογραφήσει το ελληνικό ταλέντο είναι στην επιστήμη των δεδομένων (data science), στην τεχνητή νοημοσύνη (generative AI) και στις βιοεπιστήμες. Το deep tech, οι επιχειρήσεις με προϊόντα βαθιάς τεχνολογίας, που τα τελευταία τριάντα χρόνια ήταν κάτι σπάνιο, τώρα είναι στην πρωτοπορία της ανάπτυξης του οικοσυστήματος διεθνώς. Θα δούμε δηλαδή να εμφανίζονται όλο και περισσότερες εταιρείες που βασίζουν το προϊόν τους σε βαθιά επιστημονική έρευνα και ανάπτυξη. Τέτοια ήταν και η περίπτωση της ελληνικής Accusonus, εταιρεία που δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη λογισμικού επεξεργασίας ήχου, η οποία εξαγοράστηκε από τη Meta, μητρική της Facebook.
– Τι λείπει από το οικοσύστημα καινοτομίας της Ελλάδας και τι «λάθη» μπορεί να έγιναν τα προηγούμενα χρόνια;
– Ενώ η Ελλάδα έχτισε ένα οικοσύστημα από funds για επενδύσεις σε startups που βρίσκονται σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης (pre-seed, seed), δεν υπάρχουν αντίστοιχα επενδυτικά σχήματα για πιο ώριμες εταιρείες. Οσες χρειάζονται δηλαδή κεφάλαια άνω των 10 εκατ. (series A, B κ.λπ.). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρες εξαγορές εταιρειών τεχνολογίας ή στην είσοδο ενός ξένου επενδυτή, που μπορεί να ορίζει και να ελέγχει ο ίδιος την εταιρεία. Εάν υπήρχαν τέτοιες δυνατότητες χρηματοδότησης, είναι πιθανόν οι ιδρυτές των startups να προτιμούσαν να μείνουν στην εταιρεία για να την αναπτύξουν ακόμη περισσότερο, αντί να την πουλήσουν. Να σημειώσω ακόμη πως δεν έχουμε δει σπουδαία αποτελέσματα από τις πρόωρες εξαγορές ελληνικών startups.
– Εχετε δηλώσει πως σε περίπου μία δεκαετία ο κλάδος των startups θα μπορούσε να προσεγγίσει το 10% του ΑΕΠ. Είναι αυτό εφικτό;
– Θεωρώ πως οι βάσεις που έχουν μπει είναι καλές και τα funds που έχουν δημιουργηθεί στην Ελλάδα έχουν κάνει όλα καλές επενδύσεις. Υπάρχουν πολύ υψηλής ποιότητας εταιρείες (π.χ. Hack the Box, TileDB) με καλή ομάδα και προϊόν. Σε επίπεδο διακομματικό, το κράτος έχει κάνει όλες τις σωστές κινήσεις για να στηρίξει το οικοσύστημα μέσα και από τη θέσπιση φορολογικών κινήτρων, ενώ και η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων έχει δημιουργήσει μία ρευστότητα στον χώρο της τεχνολογίας. Αισιοδοξώ πως η κρίση, ακόμη και μια διαφαινόμενη ύφεση, θα αποτελέσει ευκαιρία για τη χώρα μας. Γιατί σε μια περίοδο που υπάρχει πτώση των αποτιμήσεων και επιβράδυνση της ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ελλάδα θα μπορούσε να επιταχύνει την ανάπτυξη του οικοσυστήματος καινοτομίας.