Πολίτης του κόσμου. Πρωτοπόρος και τελειομανής, με πατρικό ενδιαφέρον για τους συνεργάτες του. Η αγωνία του; Να προλαβαίνει τα γεγονότα. Ετσι τον περιγράφουν οι άνθρωποι που τον έζησαν. Η διοίκηση του ΣΕΒ τίμησε τον Θεόδωρο Παπαλεξόπουλο, έναν από τους μπροστάρηδες της ελληνικής επιχειρηματικότητας.
Εγινε πολιτικός μηχανικός στην Ελβετία και έμαθε διοίκηση επιχειρήσεων στη Γαλλία. Διοίκησε την ΤΙΤΑΝ, μεταρρύθμισε τον ΣΕΒ και συνετέλεσε στην ίδρυση του ΙΟΒΕ, αλλά και του ALBA. Ο Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος υπερασπίστηκε την ανοιχτή οικονομία σε καιρούς χαλεπούς. Ηταν ενεργός σε μια εποχή κατά την οποία η επιχειρηματικότητα βαλλόταν με κάθε τρόπο στην Ελλάδα. Κατατάσσεται στους θεμελιωτές της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στη χώρα μας. Θεωρούσε το ύψος της ανεργίας βαρόμετρο για την επιτυχία της οικονομικής πολιτικής και πίστευε ότι «η μόνη εφεδρεία που μας απομένει είναι ο ενεργοποιημένος πολίτης».
Είχε ανεξάντλητη έμπνευση
Σε ειδική συνεδρίαση του γενικού συμβουλίου, την περασμένη Τρίτη, η διοίκηση του ΣΕΒ τίμησε τον Θεόδωρο Παπαλεξόπουλο για την προσφορά του στη βιομηχανία. Αλλά και στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό και στην κοινωνία. «Είχε ανεξάντλητη έμπνευση επί παντός επιστητού. Μου έδινε ιδέες για ερευνητικά σχέδια που προέκυπταν από την πολυετή εμπειρία του ως πραγματικός παραγωγός και τη βαθύτατη επιστημονική γνώση του. Κυρίως όμως ξεχώριζε για τη σεμνότητα, την ευγένεια, το χιούμορ και την κοινωνική του στάση», εκμυστηρεύτηκε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας. Τον περιέγραψε ως έναν άνθρωπο ο οποίος ήθελε να δώσει ηθική διάσταση στον καπιταλισμό. «Είχε άποψη επεξεργασμένη, που ακόμη κι όταν διαφωνούσες μαζί του δεν ήταν εύκολο να του αντιπαρατεθείς με επιχειρήματα. Είχε τετράγωνη και απλή σκέψη – έλεγε ότι η κρίση δημιουργήθηκε επειδή επί δεκαετίες δαπανούσαμε πολύ περισσότερα από όσα παρήγαμε, με το κράτος –και όχι μόνον– να πρωτοστατεί σ’ αυτή την ανισορροπία. Προσφιλής θεωρία του επίσης ήταν ότι η ελληνική κοινωνία εθίστηκε στην ιδέα ότι έχει δικαιώματα αλλά όχι υποχρεώσεις», συμπλήρωσε ο κεντρικός τραπεζίτης.
Ο πρόεδρος της Ε.Ε. του συνδέσμου, Ευθύμιος Βιδάλης, περιέγραψε το προφίλ του Θεόδωρου Παπαλεξόπουλου ως προέδρου του ΣΕΒ την περίοδο 1982-1988. «Πίστευε βαθιά στη δύναμη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της βιομηχανίας, αλλά και στις κοινωνικές ευθύνες που απορρέουν από αυτή τη δύναμη. Ηγήθηκε του ΣΕΒ σε δύσκολους καιρούς για τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία και υποστήριξε σθεναρά, όχι μόνον την ίδια την ευρωπαϊκή ιδέα, αλλά και τις προϋποθέσεις για την ανταπόκριση της Ελλάδας στην πρόκληση της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς: ανταγωνιστικότητα, περιορισμό του κρατικού παρεμβατισμού και του δημοσίου τομέα, εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου και, εποικοδομητική συνεργασία όλων – κράτους, επιχειρηματιών, εργαζομένων». Μίλησε για έναν άνθρωπο της δημιουργίας ο οποίος, απέναντι σε αντιλήψεις και πολιτικές που αντιμετώπιζαν τιμωρητικά τους επιχειρηματίες, πέτυχε τη συγκρότηση μιας κοινής βάσης διαλόγου μεταξύ κρατικού δογματισμού και οικονομικού ρεαλισμού.
Είχε τετράγωνη και απλή σκέψη – έλεγε ότι η κρίση δημιουργήθηκε επειδή επί δεκαετίες δαπανούσαμε πολύ περισσότερα από όσα παρήγαμε.
Από την πλευρά του, ο πρώην πρόεδρος του ΣΕΒ Στέλιος Αργυρός μοιράστηκε με το κοινό τη στιχομυθία που είχε με τον Θεόδωρο Παπαλεξόπουλο, σε μια στιγμή χαραγμένη στη μνήμη του. «Θυμάμαι μια μέρα που έφεραν στο γραφείο δίπλα μια εφημερίδα του συγκροτήματος “Κουρή” με έναν τεράστιο τίτλο που έλεγε από κάτω: “Οι επόμενοι στόχοι της 17 Νοέμβρη”, αριστερά ο Θόδωρος, δεξιά η αφεντιά μου. Δεν άργησε να χτυπήσει το τηλέφωνο και ακούω τον Θόδωρο να μου λέει, “είμαι έξαλλος”. Λέω, “γιατί βρε Θοδωρή είσαι έξαλλος;”. Μου λέει, “γιατί εσύ είσαι πιο ωραίος από μένα!”. Βέβαια, δεν με πήρε για τη συγκριτική μας φωτογένεια. Για περίπου μισή ώρα με κανοναρχούσε και με δασκάλευε πώς να προσέχω τον εαυτό μου, τι ασφάλεια να παρέχω και τι μέτρα να παίρνω. Είχε την έγνοια για την ασφάλειά μου. Κλασικός Θοδωρής!».
Αλλαξε το πρόσωπο του ΣΕΒ
Ο Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος έχει διακριθεί για οργανωτικές καινοτομίες, οι οποίες αναβάθμισαν τη λειτουργία του ΣΕΒ και τον συνέδεσαν με την περιφέρεια αλλά και την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Σ’ αυτές αναφέρθηκε ο πρώην πρόεδρος του ΣΕΒ Ιάσων Στράτος. «Αλλαξε το πρόσωπο του ΣΕΒ: δεν ήταν πια ένας απλός συνδικαλιστικός φορέας, αλλά μια κοινωνική προσφορά με έμφαση στον άνθρωπο, δηλαδή τις αξίες που πρέπει να ακολουθεί ο τόπος για να αναπτυχθεί». Αναφέρθηκε δε στην έμφαση που έδωσε στον τομέα της εκπαίδευσης, μέσα από τη συνεχή παρακολούθηση και καθοδήγηση της πορείας του ΙΒΕΠΕ, του ALBA, καθώς και του ΙΟΒΕ.
«Ο Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος ανέλαβε την προεδρία του ΣΕΒ επτά μήνες μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Ηταν η εποχή της “Αλλαγής”, που μεταφραζόταν σε κρατικοποιήσεις βιομηχανιών, ελέγχους τιμών, ηγεμονία των συνδικαλιστών και ένα κλίμα που είχε μετατρέψει την έννοια του κέρδους σε κακιά λέξη. Η τάση ήταν η οικονομία και η επιχειρηματική δράση να κατευθύνονται πλήρως από το κόμμα και η ιδιωτική πρωτοβουλία να περιοριστεί», ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρώην πρόεδρος της Ε.Ε. του ΣΕΒ και πρόεδρος του Δ.Σ. ΙΒΕΠΕ-ΣΕΒ, Χάρης Κυριαζής, περιγράφοντας τις ιστορικές συνθήκες υπό τις οποίες ενεργούσε ο Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος. «Οι κρατικοποιήσεις των 100 βιομηχανιών, που είχαν σχεδιαστεί και είχαν σαν πρώτο θύμα την ΑΓΕΤ Ηρακλής, σταμάτησαν χάρη στην ισχυρή αντίδραση του ΣΕΒ και περιορίστηκαν στις προβληματικές επιχειρήσεις».
Στις ενέργειες του Θεόδωρου Παπαλεξόπουλου για την εμπέδωση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης αναφέρθηκε η πρόεδρος της CSR Hellas, Μαρία Αλεξίου. «Η προσπάθειά του είχε ξεκινήσει από το 1994 με πρωτοβουλία του τότε προέδρου της Ε.Ε. Ζακ Ντελόρ και πρωτεργάτη τον τότε αντιπρόεδρο της Επιτροπής και πολύ καλό φίλο του Ετιέν Νταβινιόν. Είχε ζυμωθεί μαζί τους σε μια αντίληψη ότι η Ε.Ε. για να αντέξει αυτή την παγκοσμιοποίηση που ξεκίνησε το 1989 έπρεπε να αναπτύξει μια άλλη αντίληψη, μια άλλη προσέγγιση στο πώς συνδέονται και συνεργάζονται η κοινωνία, οι επιχειρήσεις και φυσικά η κοινωνία των πολιτών που τότε άρχιζε να ανθεί». Η ίδια μοιράστηκε τη συμβουλή που συνήθιζε να δίνει στους συνεργάτες του: «Να προετοιμάζεστε για τα χειρότερα και να ελπίζετε για τα καλύτερα».
«Είχαμε κοινωνικά γνωριστεί πολύ παλιά. Πριν από τη δικτατορία. Αλλά βρεθήκαμε κοντά μετά τη Μεταπολίτευση όταν ανταποκριθήκαμε και οι δυο στο εθνικό προσκλητήριο του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Δεν είχε ακόμη ξεφουσκώσει το μπαλόνι για τα μεγάλα αποθέματα υδρογονανθράκων στον Πρίνο και συμμετείχαμε στη δημιουργία της ΔΕΠ, της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου. Το ενδιαφέρον του Θόδωρου ήταν να γίνει μια επιχείρηση με κανόνες λειτουργίας ιδιωτικής οικονομίας. “Πρέπει να δημιουργήσουμε τεχνογνωσία στον τομέα”, ήταν η έγνοια του. “Κι αν το πετύχουμε αυτό, τα κοιτάσματα μπορεί να έρθουν μετά”. Σε σημαντικό βαθμό το πέτυχε, όπως δείχνει η μετεξέλιξη της εταιρείας», παρατήρησε ο επίτιμος πρόεδρος του ΙΟΒΕ Ραφαήλ Μωυσής, ο οποίος έκανε λόγο για έναν προνοητικό άνθρωπο με βασική του ασχολία την προκοπή της Ελλάδας.
Η λογική της προσφοράς
Στην προσωπική σχέση που ανέπτυξε με τον Θεόδωρο Παπαλεξόπουλο αναφέρθηκε ο αντιπρόεδρος του ΣΕΒ, επιχειρηματίας, Σπύρος Θεοδωρόπουλος. «Παρακολουθώντας τον, έμαθα νοοτροπίες, τη λογική του επιχειρείν. Πάνω απ’ όλα, μου μετέφερε πιστεύω σε έναν βαθμό τη λογική της προσφοράς. Είχε έγνοια για τη δημιουργία νέων επιχειρηματιών και τη συνεχή υποστήριξή τους». Για τον κ. Θεοδωρόπουλο, «υπήρξε ο λαμπρότερος εκπρόσωπος της αστικής τάξης στην Ελλάδα, η οποία χαρακτηρίζεται από την ανεκτικότητα, τον έλλογο διάλογο και την αστική ευγένεια και αποτελεί ένα προοδευτικό, ριζοσπαστικό, κεντρώο και κοινωνικώς υπεύθυνο κομμάτι των δυτικών κρατών».
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, ο πρόεδρος του Δ.Σ. του ΣΕΒ, Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, αποκάλυψε την προσωπογραφία του Θεόδωρου Παπαλεξόπουλου και ευχαρίστησε εκ μέρους της οικογένειάς του και ιδιαίτερα της γυναίκας του, Μαριλένης Παπαλεξοπούλου, η οποία υπήρξε συνοδοιπόρος του για περισσότερα από 60 χρόνια.
Η πορεία και οι σταθμοί της επαγγελματικής του ζωής
Γεννήθηκε στη Λωζάννη και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο Παρίσι, στη Λωζάννη και στο Λονδίνο. Αποφοίτησε ως διπλωματούχος πολιτικός μηχανικός από το Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης και επιμορφώθηκε σε θέματα διοίκησης επιχειρήσεων στo INSEAD, στη Γαλλία.
Στην Ελλάδα ήρθε το 1950, εκπλήρωσε τη θητεία του στο Ναυτικό και διετέλεσε επιμελητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Από το 1952 δραστηριοποιήθηκε στον χώρο της βιομηχανίας και από το 1961 άρχισε να απασχολείται στην Α.Ε. Τσιμέντων ΤΙΤΑΝ, της οποίας διετέλεσε αντιπρόεδρος και αργότερα σύμβουλος διοίκησης του ομίλου.
Ηταν πρόεδρος του ΣΕΒ (Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών) από το 1982 έως το 1988.
Ηταν, μεταξύ άλλων, πρόεδρος του ΣΕΒ, ενώ βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την αναστήλωση της Νεμέας.
Διετέλεσε, επίσης, μέλος της Ευρωπαϊκής Στρογγυλής Τράπεζας Βιομηχάνων και του Δ.Σ. του Συνδέσμου για τη Νομισματική Ενωση της Ευρώπης.
Στα χρόνια της επαγγελματικής του πορείας, μεταξύ άλλων, ο Θ. Παπαλεξόπουλος υπήρξε ιδρυτικό μέλος και επίτιμος πρόεδρος του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), ιδρυτικό μέλος και πρώτος πρόεδρος του Συμβουλίου Ελληνοτουρκικής Επιχειρηματικής Συνεργασίας, ιδρυτικό μέλος και πρώτος αντιπρόεδρος του σωματείου Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς, ιδρυτικό μέλος του νυν ALBA Graduate Business School και επίτιμος διδάκτωρ του τμήματος Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής Διοικητικής Πανεπιστημίου Πειραιώς.
Βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη σημαντική του δράση στην αναστήλωση της Νεμέας.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωστής Στεφανόπουλος, του απένειμε τον Χρυσούν Σταυρόν του Τάγματος του Φοίνικος για το κοινωνικό του έργο.
Τι είχε αναφέρει ο ίδιος
• Για τον Ελληνα και τον καπιταλισμό: «Αυτό που ενδιαφέρει τον Ελληνα είναι η ευημερία, που σημαίνει αποδοχές και σταθερές τιμές. Δεν τον ενδιαφέρει η βιομηχανία. Δεν τον ενδιαφέρει η αγροτική παραγωγή. Δεν τον ενδιαφέρουν οι υπηρεσίες ούτε οι εξαγωγές. Θέλει σταθερό εισόδημα και απασχόληση. Κι αυτό είναι λογικό. Ζούμε όμως σε έναν κόσμο όπου, καλώς ή κακώς, επικρατεί ένα κεφαλαιοκρατικό σύστημα, το οποίο θα χαρακτηρίσω –παραφράζοντας τον Ουίνστον Τσώρτσιλ– κακό σύστημα, αλλά λιγότερο κακό απ’ όσα έχουν δοκιμαστεί. Σ’ αυτό το σύστημα λοιπόν το πρωταρχικής σημασίας στοιχείο είναι η ανταγωνιστικότητα».
• Για την ιδιωτική πρωτοβουλία: «Μη ζητάς εγγύηση επιτυχίας για να δράσεις. Οταν ο αγρότης οργώνει το χωράφι του και μετά σπέρνει τον σπόρο, έχει καμιά εγγύηση ότι θα καρποφορήσει; Ετσι λοιπόν έχουμε όλοι χρέος σποράς».
• Για το ελληνικό ∆ημόσιο: «Σε όλη μου την καριέρα στη βιομηχανία, από το 1952, το Δημόσιο υπήρξε πάντα το πιο συνεπές και ανυπέρβλητο εμπόδιο στον δρόμο μου. Είναι άπειρες οι δυνατότητες επισήμανσης της δυσλειτουργίας του κράτους».
• Για τους νόμους του κράτους: «Πολυνομοθεσία και κακονομία. Χιλιάδες νόμοι, καμία κωδικοποίηση. Και το κράτος αυτοεξαιρείται των κανόνων, που ορθώς επιβάλλει στην οικονομία και την κοινωνία».
• Για την ελληνική ∆ικαιοσύνη: «Η βραδύτητα στην απονομή της ισοδυναμεί με αρνησιδικία».
• Για το ελληνικό φορολογικό σύστημα: «Δύσκολο, ασαφές, περίπλοκο. Και συνεχώς αλλάζει. Αν δεν έχεις δικό σου φορολογικό σύμβουλο, πιθανώς θα την πατήσεις».