Σίγουρος για τον εαυτό του, αλλά ανοιχτός στην εποικοδομητική κριτική, με βαθιά κατανόηση του προβλήματος που στοχεύει να λύσει και με όραμα για το πώς θα το λύσει. Αυτά είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένας ιδρυτής νεοφυούς επιχείρησης, όπως αναφέρει σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ» ο Νιλ Ράιμερ, συνιδρυτής του Index Ventures, ίσως του μεγαλύτερου venture capital στην Ευρώπη, γνωστό για τις επενδύσεις του σε μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, όπως Robinhood, Adyen, Revolut, Skype, Slack, Roblox, Figma κ.ά.
Ο κ. Ράιμερ εκτιμά πως το εγχώριο οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων βρίσκεται ακόμη σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης και πως η Ελλάδα μπορεί να παράγει νεοφυείς επιχειρήσεις με τεράστια επιρροή, εάν απομακρύνει εμπόδια που κατά καιρούς κλείνουν τον δρόμο σε νέους επιχειρηματίες. Η περίπλοκη γραφειοκρατία, αλλά και το υψηλό κόστος απασχόλησης περιορίζουν την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών startups. Ο ίδιος επισημαίνει πως το Index Ventures εξακολουθεί να διερευνά ευκαιρίες στην Ελλάδα και δεν διστάζει να αποκαλύψει στην «Κ» εκείνη την εταιρεία στην οποία τελικά το Index Ventures δεν επένδυσε πριν από κάποια χρόνια, κάτι για το οποίο, όπως λέει, μετανιώνει.
– Ποια είναι εκείνα τα κριτήρια που χρειάζεται να έχει μία startup για να προσελκύσει το ενδιαφέρον σας;
– Διάφορες επενδυτικές εταιρείες έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την επένδυση. Στη δική μας περίπτωση επικεντρωνόμαστε σε δύο πράγματα: το πρώτο αφορά το μέγεθος της αγοράς και τις φιλοδοξίες της εταιρείας. Θέλουμε δηλαδή να επενδύουμε σε εταιρείες που μπορούν να έχουν μεγάλη επιρροή και να αποκτήσουν μεγάλη αξία, χωρίς απαραίτητα να κατέχουν το 100% της αγοράς. Θέλουμε να είναι ικανές να γίνουν ηγέτες στην αγορά όπου δραστηριοποιούνται χάρη του επιχειρηματικού τους μοντέλου, του προϊόντος και της τεχνολογίας τους. Το άλλο πράγμα που μας ενδιαφέρει είναι οι ιδρυτές των εταιρειών.
Αναζητούμε επιχειρηματίες που έχουν πραγματικά μεγάλη κατανόηση του προβλήματος που προσπαθούν να επιλύσουν και μπορούν να αφουγκραστούν τις ανάγκες του πελάτη. Δεν επιλέγουν να ιδρύσουν μια επιχείρηση μόνο επειδή πιστεύουν ότι πρόκειται για μια καλή ιδέα ή επειδή είδαν πως κάποιος ξεκίνησε κάτι κάπου και θέλουν να το φέρουν στην Ελλάδα. Αναζητούμε ανθρώπους που έχουν προσωπική εμπειρία του προβλήματος, που θέλουν να λύσουν ή που έχουν κάνει πολλή έρευνα και έχουν επικεντρωθεί απόλυτα σ’ αυτό. Θέλουν να λύσουν ένα καυτό πρόβλημα και έχουν όραμα για το πώς θα το πετύχουν. Πρέπει επίσης να έχουν την ικανότητα να επικοινωνήσουν το όραμά τους.
Για να επενδύσουμε σε μια εταιρεία πρέπει να υπάρχουν και τα δύο αυτά στοιχεία. Θέλουμε να συνεργαζόμαστε με επιχειρηματίες με τους οποίους μπορούμε να δουλέψουμε για πολλά χρόνια, διότι γνωρίζουμε πως θα πάρει πολύ καιρό να χτίσουμε κάτι. Δεν θέλουμε έναν χρόνο μετά να αναζητούμε το επόμενο πρόσωπο που θα «τρέξει» την επιχείρηση. Στην Index θέλουμε να οικοδομήσουμε μακροχρόνιες σχέσεις με τους ιδρυτές.
– Πώς αξιολογείτε το οικοσύστημα των startups στην Ελλάδα;
– Πιστεύω πως ο κλάδος των ελληνικών startups βρίσκεται ακόμη σε εμβρυϊκό στάδιο ανάπτυξης, αν και πριν από 10 χρόνια ο τομέας ήταν σχεδόν ανύπαρκτος. Είδα μεγάλη προσέλευση στο event που διοργάνωσε η Endeavor Greece και την επόμενη ημέρα ήρθαν 25 άτομα στο πρωινό που διοργάνωσε ο οργανισμός, κάνοντάς μου πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις. Οπότε φαίνεται πως δημιουργείται ένα πραγματικό οικοσύστημα το οποίο προσελκύει ικανά άτομα. Βέβαια στο τέλος της ημέρας θα ξέρουμε πως στην Ελλάδα υπάρχει ένα οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων, όταν αυτό θα παράγει πραγματική επιτυχία. Μπορεί να έχουμε, για παράδειγμα, 5.000 νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ελλάδα, αλλά εάν δεν υπάρχει κάποια εταιρεία την οποία μπορούν όλοι να αναγνωρίσουν, δηλαδή μια φοβερή εταιρεία με φοβερό προϊόν που έτυχε να προέρχεται από την Ελλάδα, δεν υπάρχει διαρκές οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων.
– Οπότε πιστεύετε πως ακόμη δεν υπάρχει ελληνική startup με αυτές τις προδιαγραφές;
– Οχι ακόμη, αλλά αυτό είναι κατανοητό. Η αλήθεια είναι πως συχνά χρειάζονται πάνω από δέκα χρόνια για να χτίσεις κάτι τέτοιο, πιστεύω όμως πως αυτό θα συμβεί. Με ενθαρρύνει η κατεύθυνση της σημερινής κυβέρνησης και η κατανόηση της σημασίας της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας από τον πρωθυπουργό. Εάν η Ελλάδα παραμείνει στην πορεία της απλοποίησης των διαδικασιών, αφαιρώντας εμπόδια από τους επιχειρηματίες, θα μετατραπεί σε ένα πιο ελκυστικό μέρος για να ιδρύσουν μια επιχείρηση. Ακόμη υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να αλλάξουν: η γραφειοκρατία παραμένει ακόμη απηρχαιωμένη, πολύπλοκη και ακριβή. Επίσης, το κόστος απασχόλησης για εργαζομένους οι οποίοι κερδίζουν περισσότερα από ένα ορισμένο ποσό, γίνεται απαγορευτικό. Αυτοί οι παράγοντες θα οδηγήσουν τον κάθε ορθολογικό ιδρυτή να αναρωτηθεί «γιατί να στήσω την εταιρεία μου στην Ελλάδα;».
Στην Ελλάδα δημιουργείται ένα πραγματικό οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων το οποίο προσελκύει ικανά άτομα.
Το πιο σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα κάθε οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων είναι η πρόσβαση στο ταλέντο. Οι Ελληνες ιδρυτές πρέπει να έχουν την ικανότητα να είναι ανταγωνιστικοί ως προς την προσέλκυση ταλέντου και εάν σημειώσουν πρόοδο προς αυτή την κατεύθυνση, πιστεύω ότι θα έχουν την ευκαιρία να χτίσουν μεγάλες εταιρείες.
– Αρα, τι πολιτικές χρειάζεται να εφαρμόσει η Ελλάδα για να υπερβεί αυτά τα εμπόδια και να ενισχύσει την καινοτομία;
– Για να συμβεί αυτό χρειάζεται να υπάρχει μια συνειδητή απόφαση από την πλευρά της κυβέρνησης. Δεν είμαι ειδικός σε θέματα χάραξης πολιτικής και δεν είμαι Ελληνας, οπότε δεν γνωρίζω το περιβάλλον όπως ένας Ελληνας, όμως από αυτά που έχω συναντήσει σε άλλα μέρη, εκτιμώ πως για να συμβεί αυτό πρέπει η κυβέρνηση να επιλέξει ο κλάδος των startups να αποτελέσει κινητήρια δύναμη της ελληνικής οικονομίας. Είμαι χαρούμενος που ο τουρισμός εξελίχθηκε σε έναν σημαντικό τομέα της οικονομίας, αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να είναι ο κύριος μοχλός ανάπτυξης, απασχόλησης και δημιουργίας πλούτου όπως έχουν οι startups τεχνολογίας.
Θέλω να σημειώσω πως στην Ελλάδα ο τρόπος που φορολογούνται τα προγράμματα των stock options είναι στην πραγματικότητα πολύ καλός, καθώς δεν φορολογούνται τα δικαιώματα προαίρεσης μετοχών τη στιγμή της χορήγησής τους. Από την άλλη, αν και δεν γνωρίζω λεπτομέρειες, ξέρω πως οι εταιρείες στην Ελλάδα πρέπει να απασχολούν πολλά άτομα για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας, την ώρα που θα μπορούσαν να απελευθερωθούν αυτοί οι πόροι για να προσληφθούν μηχανικοί, σχεδιαστές, μάνατζερ, κ.λπ.
Για να βοηθηθούν οι ιδρυτές των startups, η κυβέρνηση θα μπορούσε να σκεφτεί να κάνει μια εξαίρεση για εταιρείες που πληρούν δίκαια τις προϋποθέσεις ως νεοφυείς επιχειρήσεις με εξαιρετικές δυνατότητες. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να προσφέρουν στις startups τη δυνατότητα να μειώσουν το κόστος απασχόλησης όταν προσλαμβάνουν άτομα με συγκεκριμένα ταλέντα που λαμβάνουν από έναν μισθό και πάνω. Πιστεύω πως εάν μία από αυτές τις startups γνωρίσει μεγάλη επιτυχία, τότε θα αλλάξουν πολλά. Ο κόσμος θα αναγνωρίσει πως αυτή η εταιρεία ξαφνικά είναι πολύτιμη και πως το προϊόν ή η υπηρεσία της απευθύνεται σε πολλούς ανθρώπους και εταιρείες. Επίσης πολλοί εργαζόμενοί της θα επωφεληθούν από την επιτυχία της και θα ιδρύσουν οι ίδιοι εταιρείες ή θα επενδύσουν σε άλλες ή θα συστήσουν επενδυτικά σχήματα. Εχουμε δει αυτό να συμβαίνει σε άλλες αγορές.
Πώς «χάσαμε» τη Spotify
– Υπάρχουν εταιρείες στις οποίες δεν επενδύσατε και έχετε μετανιώσει;
– Πολλά χρόνια πριν είχαμε δει τη Spotify, στην οποία θα έπρεπε να είχαμε επενδύσει αλλά δεν το κάναμε. Πέντε χρόνια νωρίτερα είχαμε επενδύσει σε άλλη εταιρεία με παρόμοιο business plan, αλλά τελικά αυτή απέτυχε. Αυτή η εμπειρία μας έμαθε πολλά γύρω από τη δομή των επιχειρήσεων της μουσικής και πόσο δύσκολο θα ήταν για μια startup να βγάλει λεφτά σ’ αυτόν τον χώρο. Ωστόσο, δεν είχαμε συνειδητοποιήσει κάποια πράγματα που έκαναν διαφορετική την περίπτωση της Spotify. Πρώτον, η Spotify επικεντρώθηκε στην ευρωπαϊκή αγορά, ενώ η άλλη εταιρεία είχε επικεντρωθεί στην αγορά των ΗΠΑ, η οποία ήταν πολύ πιο ανταγωνιστική. ∆εύτερον, το προϊόν θα πωλούνταν μέσω διαδικτυακών παρόχων, το οποίο θα επέτρεπε στο Spotify να αποκτήσει μεγάλη βάση χρηστών και βαρύτητα στις διαπραγματεύσεις με τις δισκογραφικές εταιρείες. Αυτή η ιστορία μού υπενθυμίζει πως πρέπει να επανεξετάζεις συνεχώς αυτά που νομίζεις ότι γνωρίζεις, γιατί τα μικρά πράγματα μπορούν να αλλάζουν, καθιστώντας τις προηγούμενες γνώσεις πολύ λιγότερο χρήσιμες.
Τρεις συμβουλές για νέους Ελληνες επίδοξους startuppers
– Υπάρχουν βέβαια εταιρείες που θεωρούνται από κάποιους success stories. Και η ελληνική νεοφυής εταιρεία Causaly στην οποία επενδύσατε δείχνει να έχει καλή πορεία…
– Η Causaly έχει πολλές προοπτικές επιτυχίας, άλλωστε επενδύσαμε σ’ αυτή. Υπάρχουν επίσης επιτυχημένες εξαγορές που δεν μπορώ να αγνοήσω, όπως αυτές της taxibeat, της efood και της Viva Wallet, αλλά αναφέρομαι σε περιπτώσεις εταιρειών όπως η Roblox, η Slack, η Adyen οι οποίες έχουν προϊόντα τα οποία χρησιμοποιούνται από εκατομμύρια ανθρώπους και από χιλιάδες επιχειρήσεις στον κόσμο. Η οποιαδήποτε startup που γεννιέται στην Ευρώπη πρέπει να απευθυνθεί στην παγκόσμια αγορά αν θέλει να πετύχει, καθώς οι εγχώριες αγορές εδώ είναι μικρές. Οπότε πιστεύω πράγματι πως οι startups θα αλλάξουν τις προσδοκίες τού τι σημαίνει να είσαι φιλόδοξος, παραγωγικός και επιτυχημένος σαν επιχείρηση στην Ελλάδα και οι άλλες επιχειρήσεις θα μάθουν απ’ αυτό. Επίσης, αυτές οι startups θα φέρουν πολλές υπηρεσίες στην Ελλάδα, που με τη σειρά τους θα βοηθήσουν κάθε είδους επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του δημοσίου τομέα.
– Συνεχίζετε να βλέπετε ευκαιρίες στην Ελλάδα;
– Εμείς συνεχίζουμε να κοιτάζουμε για ευκαιρίες στην Ελλάδα, δεν την έχουμε αποκλείσει καθόλου. Μάλιστα, κοιτάζουμε πολύ περισσότερες επιχειρήσεις που με κάποιον τρόπο έχουν σύνδεση με την Ελλάδα σήμερα, απ’ ό,τι 5-10 χρόνια πριν.
Συνεχίζουμε να κοιτάζουμε για επενδυτικές ευκαιρίες στην Ελλάδα, δεν την έχουμε αποκλείσει καθόλου.
– Τι τάσεις αναμένεται να κυριαρχήσουν στον κλάδο της τεχνολογίας;
– Πιστεύω πως η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί τεράστια ευκαιρία για τις startups, γιατί τους επιτρέπει να επανασχεδιάσουν όλη την αρχιτεκτονική ενός προϊόντος με τέτοιον τρόπο που δεν θα μπορούσαν να το πραγματοποιήσουν πριν από 5 χρόνια. Κι έτσι αυτό επιτρέπει στις εταιρείες να προσεγγίζουν προβλήματα με μια εντελώς νέα οπτική. Σε ό,τι αφορά τις εδραιωμένες εταιρείες, θα πρέπει είτε να χρησιμοποιήσουν αυτή την τεχνολογία για να κάνουν disrupt στο μοντέλο λειτουργίας τους είτε θα βρεθούν άλλοι για να τις κάνουν disrupt. Αυτό δεν θα συμβεί όμως σε μια νύχτα, καθώς πολλές επιχειρήσεις έχουν χτίσει πολύ δυνατά προϊόντα και σχέσεις με τους πελάτες τους. Εάν ασχοληθείς μ’ αυτή την τεχνολογία, μπορείς να δεις πόσο δυνατή είναι, αλλά και πόσες πολλές χρήσεις έχει.
– Τι θα συμβουλεύατε τους νέους Ελληνες επίδοξους startuppers;
– Να είστε φιλόδοξοι στην επιλογή του προβλήματος που θα λύσει η εταιρεία σας. Επικυρώστε το προϊόν σας με στοχευμένους πελάτες όσο δυνατόν νωρίτερα και σκεφτείτε πώς να κάνετε το business model σας όσο το δυνατόν ικανό να επεκταθεί. Επίσης, πιστέψτε στον εαυτό σας και στο όραμά σας, αλλά αναζητήστε τη γνώμη των ανθρώπων που γνωρίζουν το θέμα και μπορούν να σας κάνουν εποικοδομητική κριτική.