Επιστροφή στη δημοσιονομική πειθαρχία για την Ευρωπαϊκή Ενωση, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, έπειτα από τέσσερα χρόνια αναστολής του Συμφώνου Σταθερότητας, λόγω COVID-19 και ενεργειακής κρίσης, σηματοδοτεί η συμφωνία, το πρωί του Σαββάτου, μεταξύ Συμβουλίου και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε.
Αν και οι νέοι κανόνες, που θα εφαρμοστούν από το 2025, περιέχουν στοιχεία ευελιξίας σε σύγκριση με το υφιστάμενο Σύμφωνο, δεν παύουν να είναι περιοριστικοί σε μια περίοδο που η ευρωπαϊκή οικονομία παλεύει να ξεφύγει από τη στασιμότητα, κάτι που αποτέλεσε σημείο κριτικής κάποιων οικονομολόγων. Αυτό είναι κυρίως αποτέλεσμα των παρεμβάσεων της Γερμανίας και των άλλων «φειδωλών» κρατών στις αρχικές προτάσεις της Κομισιόν, που είχαν ως αποτέλεσμα να τεθούν ποσοτικοί στόχοι μείωσης ελλειμμάτων και χρέους.
Πηγή του οικονομικού επιτελείου εξηγούσε χθες ότι οι νέοι κανόνες δεν αφήνουν περιθώρια για «παροχές», ακόμη κι αν επιτευχθεί υπεραπόδοση των εσόδων λόγω καλής πορείας της οικονομίας. Μόνο αν επιβληθεί νέα φορολογία θα μπορεί η κυβέρνηση να αυξήσει αντίστοιχα τις δαπάνες. Από το 2025, σχολιάζουν οι πηγές, η κυβέρνηση θα μπορεί να δίνει τις αυξήσεις στις συντάξεις που προβλέπει ο νόμος, όχι όμως και έκτακτα δώρα.
Οι νέοι στόχοι θα αποτυπωθούν στο Δημοσιονομικό Διαρθρωτικό Πρόγραμμα 2025-2028, που θα υποβάλει η Ελλάδα κάποια στιγμή μεταξύ Ιουνίου και Οκτωβρίου, βάσει του 4ετούς «δημοσιονομικού μονοπατιού» που θα της έχει υποδείξει εν τω μεταξύ η Κομισιόν. Το νέο πρόγραμμα, που θα αντικαταστήσει το Πρόγραμμα Σταθερότητας, θα ενσωματώνει, εκτός των δημοσιονομικών στόχων, και μεταρρυθμίσεις.
Ενα βασικό αίτημα της Ελλάδας, η εξαίρεση των αμυντικών δαπανών, έγινε δεκτό.
Το ενδιαφέρον των νέων κανόνων, σύμφωνα με την ανάλυση του οικονομικού επιτελείου, επικεντρώνεται στους εξής δείκτες:
1. Το έλλειμμα πρέπει να είναι κάτω από 3% του ΑΕΠ, κάτι που διασφαλίζεται με τα σημερινά δεδομένα, αλλά παράλληλα το διαρθρωτικό έλλειμμα (λαμβανομένου υπόψη του οικονομικού κύκλου) πρέπει να είναι κάτω από 1,5% του ΑΕΠ, δημιουργώντας ένα «μαξιλάρι» ασφαλείας. Η προσθήκη του κριτηρίου του διαρθρωτικού ελλείμματος 1,5% του ΑΕΠ ήταν αποτέλεσμα γερμανικής παρέμβασης. Η Ελλάδα επιτυγχάνει οριακά τον στόχο, αναφέρουν πηγές του οικονομικού επιτελείου.
2. Οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες (δαπάνες γενικής κυβέρνησης μείον τόκοι, έσοδα από την Ε.Ε. και ενδεχόμενα νέα μέτρα εσόδων) καθίστανται πλέον το βασικό κριτήριο συμμόρφωσης. Η αύξησή τους δεν πρέπει να ξεπερνάει το όριο που θα προσδιορίσει η Κομισιόν στο πλαίσιο των 4ετών «δημοσιονομικών μονοπατιών». Για την Ελλάδα η Κομισιόν έθεσε ως όριο για φέτος (σε μια δοκιμαστική εφαρμογή των νέων κανόνων) το 2,6% και στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών εκτιμούν ότι και τα επόμενα χρόνια αυτή η αύξηση θα είναι ανάλογη.
Αν όμως για φέτος το 2,6% εξασφαλίζεται άνετα (σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, η αύξηση θα είναι 0,4%, αλλά είναι πιθανό να φθάσει στο 0,6-0,8%, σύμφωνα με τις πηγές), δεν ισχύει το ίδιο για τα επόμενα χρόνια. Και αυτό γιατί φέτος η συγκράτηση της αύξησης διευκολύνεται από την κατάργηση των μέτρων στήριξης για την ενεργειακή κρίση του 2023. Δεν θα ισχύει όμως το ίδιο για τα επόμενα χρόνια.
3. Το χρέος πρέπει να μειώνεται κατά 1% του ΑΕΠ (για τις χώρες που υπερβαίνουν το όριο του 60% του ΑΕΠ), κάτι που θεωρείται εφικτό. Καταργείται η στραγγαλιστική –που ουδέποτε εφαρμόστηκε– μείωση κατά 1/20 του υπερβάλλοντος του 60% του ΑΕΠ ποσοστού.
Ενα βασικό αίτημα της Ελλάδας, η εξαίρεση των αμυντικών δαπανών, έγινε δεκτό. Ωστόσο, η εξαίρεση αυτή θα λαμβάνεται υπόψη μόνο σε περίπτωση που σημειώνεται υπέρβαση των ορίων των καθαρών πρωτογενών δαπανών. Τότε θα εξετάζεται αν η υπέρβαση οφείλεται στις αμυντικές δαπάνες. Οι νέοι κανόνες θα εγκριθούν τώρα από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από τις ευρωεκλογές (η συμφωνία του Σαββάτου έγινε σε επίπεδο εκπροσώπων), και στη συνέχεια, μετά και τις ανοιξιάτικες προβλέψεις, θα δοθούν οι νέοι 4ετείς στόχοι από την Κομισιόν.