Η αγορά ενέργειας είναι κατεξοχήν μια από τις περιπτώσεις όπου η σύγκριση των τιμών, αλλά και των όρων παροχής, είναι περίπλοκη και μάλλον δύσκολη για τον τελικό καταναλωτή. Μετά τη σημαντική αύξηση μάλιστα του κόστους της ενέργειας, ως αποτέλεσμα και της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, έννοιες όπως η ρήτρα αναπροσαρμογής και οι κρατικές επιδοτήσεις στους λογαριασμούς περιέπλεξαν ακόμη περισσότερο τα πράγματα, με τους καταναλωτές να αδυνατούν πολλές φορές να υπολογίσουν έστω και κατ’ εκτίμηση το ποσό που θα κληθούν να καταβάλουν με τον επόμενο λογαριασμό.
Σ’ αυτό το περιβάλλον, η πρωτοβουλία της κυβέρνησης να θεσπιστεί νέα τυπολόγηση των λογαριασμών ρεύματος από την 1η Ιανουαρίου 2024 είχε στόχο τη διαφανή και απλοποιημένη πληροφόρηση των καταναλωτών και δευτερευόντως την τόνωση του ανταγωνισμού σε ένα πεδίο που, όπως καταδεικνύει πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών με τίτλο «Οι τάσεις και τα οικονομικά αποτελέσματα της αγοράς ενέργειας στην Ελλάδα», χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση, με λίγες κυρίαρχες εταιρείες να ελέγχουν σημαντικό μερίδιο της αγοράς.
Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η κυβέρνηση στη σχετική ενημερωτική ιστοσελίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης παραδέχεται ότι «το ευρωπαϊκό σύστημα ενέργειας είναι πολυσύνθετο και για τον καταναλωτή είναι λογικό ότι δεν υπάρχει χρόνος και διάθεση να ασχολείται, διαρκώς, με το ποιον πάροχο θα επιλέξει». Για την αντιμετώπιση αυτού του κόστους πληροφόρησης εισήχθη και το απλούστερο πράσινο τιμολόγιο, που δίνει πληροφορίες για τις τιμές και τον φθηνότερο πάροχο του μήνα.
Στην ερώτηση του Πάνελ για τον Ιανουάριο απάντησαν 17 Ελληνίδες και Ελληνες οικονομολόγοι. Εξ αυτών, το 70% θεωρεί ότι η νέα τυπολόγηση των λογαριασμών ρεύματος όντως ευνοεί τον τελικό καταναλωτή, το 12% διαφωνεί, ενώ το 18% τοποθετείται μεταξύ των δύο επιλογών.
Στα σχόλιά τους, τα οποία είναι πλήρως διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, τα μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων επισημαίνουν κατ’ αρχάς ότι η ευκολία σύγκρισης των τιμών μεταξύ των παρόχων είναι σαφώς υπέρ των καταναλωτών, καθώς ενισχύει τη δυνατότητα επιλογής του φθηνότερου τιμολογίου αναλόγως με τις ανάγκες του κάθε νοικοκυριού, ωστόσο από την αρχή της εφαρμογής της νέας συνθήκης φάνηκε πως σχετικά λίγοι καταναλωτές αντιλαμβάνονται πλήρως το ρίσκο ή το κόστος που επωμίζονται με τους λογαριασμούς των διαφόρων χρωμάτων.
Eτσι, ενώ μετά το αρχικό διάστημα προσαρμογής και εξοικείωσης οι καταναλωτές πιθανότατα θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα τις δυνατότητες του νέου συστήματος, ενδιαφέρον έχει το σχόλιο που επισημαίνει ότι με όρους συμπεριφορικής οικονομικής αρχιτεκτονικής των επιλογών, παρώθησης και πληροφόρησης υπάρχουν σημαντικότατα περιθώρια βελτίωσης.
Σε κάθε περίπτωση, η εν καιρώ επέκταση της χρήσης έξυπνων μετρητών, σε συνδυασμό με τη χρήση άλλων αυτοματοποιημένων εφαρμογών εξοικονόμησης της κατανάλωσης και του κόστους ενέργειας θα απαλλάξει σε μεγάλο βαθμό τους τελικούς καταναλωτές από την ανάγκη συνειδητής σύγκρισης. Για την ουσιαστική πάντως μείωση του κόστους ενέργειας κάποια από τα αναγκαία βήματα, που επισημαίνει και η σχετική μελέτη του ΚΕΦίΜ, είναι –πέρα από την περαιτέρω ενίσχυση του ανταγωνισμού– η αναβάθμιση του δικτύου μεταφοράς και διανομής, αλλά και των υποδομών αποθήκευσης ενέργειας.
* Ο κ. Γιώργος Αρχόντας είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών και υπεύθυνος του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων.
Το Ελληνικό Πάνελ Οικονομολόγων είναι μια πρωτοβουλία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών που έχει στόχο την καταγραφή και ανάδειξη των απόψεων κορυφαίων Ελληνίδων και Ελλήνων οικονομολόγων επί κρίσιμων θεμάτων οικονομικής πολιτικής. Στο Πάνελ συμμετέχουν 75 οικονομολόγοι από 59 πανεπιστήμια και φορείς που εδράζουν σε 11 χώρες. Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τον κατάλογο των συμμετεχόντων, τις απαντήσεις τους στις μηνιαίες ερωτήσεις και τα επεξηγηματικά τους σχόλια, καθώς και απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις για το Πάνελ, στην ιστοσελίδα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, kefim.org.