«Προίκα» για την ελληνική ναυπηγική βιομηχανία, που έπειτα από δεκαετίες επιχειρεί τα πρώτα βήματα ανάκαμψής της, αποτελούν τα ευρωπαϊκά και εθνικά κονδύλια που κινητοποιούν η κυβέρνηση και ιδιωτικές επιχειρήσεις προκειμένου να περιοριστούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα του ακτοπλοϊκού στόλου και να προχωρήσει η ανανέωσή του.
Το 2030, έτος κατά το οποίο η Ελλάδα έχει δεσμευτεί για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55%, εντός του πλαισίου Fit for 55 της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η μέση ηλικία των πλοίων θα είναι 36 χρόνια, ενώ θα υπάρχουν και 15 πλοία άνω των 50 ετών.
«Η ανανέωση του στόλου της ελληνικής ακτοπλοΐας εκτιμάται ότι θα απαιτήσει επενδύσεις της τάξης των 2,5-3 δισ. ευρώ στην περίπτωση ανανέωσης των υπαρχόντων πλοίων ηλικίας άνω των 25 ετών», εξηγεί μιλώντας στην «Καθημερινή» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) και αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Attica Group Διονύσης Θεοδωράτος. «Αντιστοίχως, απαραίτητες κρίνονται οι επενδύσεις για την τεχνολογική αναβάθμιση των μικρότερης ηλικίας πλοίων, κάτω των 20 ετών, με μία αρχική εκτίμηση του κόστους αυτών των επενδύσεων να ξεπερνάει τα 150 εκατ.», συμπληρώνει.
Κοινοτικά κονδύλια
Η κυβέρνηση και ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Χρήστος Στυλιανίδης επιχειρούν να εξασφαλίσουν τις μέγιστες δυνατές χρηματοδοτήσεις, όπως κάνουν άλλωστε και άλλες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, χρησιμοποιώντας εθνικούς πόρους, το ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και άλλα εργαλεία, όπως το Ταμείο Πράσινης Μετάβασης.
Ο υπουργός και πρώην επίτροπος της Ε.Ε. έχει ήδη συμφωνήσει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα συναρμόδια υπουργεία όπως το Μεταφορών για κονδύλια ύψους 580 εκατ. ευρώ περίπου από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για τη χρηματοδότηση τέτοιων δράσεων αλλά και τη βελτίωση στοχευμένων λιμενικών υποδομών, σε νησιωτικούς κυρίως προορισμούς. Παράλληλα, συνεχίζει τη διαβούλευση με τις Βρυξέλλες προκειμένου να βρει τους επιπλέον πόρους, οι οποίοι ενδέχεται να περιλαμβάνουν και αμιγείς επιδοτήσεις. Υπολογίζεται ότι εφόσον στεφθούν με επιτυχία οι σχετικές προσπάθειες, το συνολικό διαθέσιμο ποσό (επιδοτήσεις, άτοκα δάνεια, ίδια κεφάλαια των επιλέξιμων επιχειρήσεων κ.λπ.) θα μπορούσε να φτάσει και να ξεπεράσει το 1,5 δισ. ευρώ. «Η προσπάθεια για εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων θα είναι διαρκής τα επόμενα χρόνια και τα σημερινά κονδύλια θα αυξηθούν έτι περαιτέρω καθώς γίνεται αντιληπτό πια στις Βρυξέλλες ότι απαιτείται ρεαλιστική προσέγγιση για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί», επεσήμανε αυτή την εβδομάδα ο Χρήστος Στυλιανίδης.
Μακροπρόθεσμες συμβάσεις
Επιλέξιμες θα είναι εκείνες οι επιχειρήσεις που θα συμμετέχουν και θα κερδίσουν μία σειρά διαγωνισμών για την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων που θα διενεργήσει το υπουργείο. Οι συγκεκριμένες συμβάσεις θα είναι μακροπρόθεσμες, θα έχουν δηλαδή δεκαετή διάρκεια και θα μπορέσουν έτσι να προικίσουν με προβλεψιμότητα τις ταμειακές ροές που θα παράγει η λειτουργία των συγκεκριμένων πράσινων πλοίων, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο την πρόσβασή τους σε τραπεζικό δανεισμό ή και στην εγχώρια ομολογιακή αγορά.
Ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους κινητοποιεί η κυβέρνηση. Ηδη κονδύλια 580 εκατ. θα κατευθυνθούν σε τέτοιες δράσεις.
Ωστόσο πολλοί εγείρουν το ερώτημα κατά πόσον οι επενδύσεις αυτές θα πρέπει κατά προτίμηση να κατευθυνθούν σε ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και να μη χρηματοδοτήσουν μόνο ναυπηγήσεις μεγάλων πλοίων στην Ασία.
Στην Ελλάδα βρίσκεται σε εξέλιξη η πιο μεγάλη και πλέον αξιόπιστη προσπάθεια «ανάστασης» της ναυπηγικής βιομηχανίας εδώ και πολλές δεκαετίες. Η είσοδος ιδιωτών επενδυτών μετά μια μακρά περίοδο αναδιάρθρωσης διά του πτωχευτικού δικαίου στα ναυπηγεία Σύρου, Σκαραμαγκά και Ελευσίνας έχει προσδώσει νέα δυναμική στον κλάδο. «Κάθε ευρώ πάνω στον ενεργειακό εκσυγχρονισμό που δεν θα κατορθώσουμε να το κρατήσουμε στην Ελλάδα ή την Ευρώπη, υποθηκεύει το μέλλον των επόμενων γενιών και τη βιωσιμότητα των ίδιων των οικονομιών των κρατών», σημειώνει μιλώντας στην «Καθημερινή» ο πρόεδρος της Ενωσης Ελληνικών Ναυπηγείων (ΕΕΝ) και διευθύνων σύμβουλος του ομίλου ONEX που ελέγχει τα ναυπηγεία της Ελευσίνας και της Σύρου, Πάνος Ξενοκώστας. Δεν αρνείται όμως το γεγονός πως η Ελλάδα δεν είναι ακόμα έτοιμη να φτιάξει καράβια 200 και πλέον μέτρων μήκους όπως αυτά που απαιτούνται για τις γραμμές της Κρήτης και της Αδριατικής.
Γι’ αυτόν τον λόγο και τα ελληνικά ναυπηγεία στοχεύουν σε υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας όπου διαθέτουν λόγω τεχνογνωσίας το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, όπως ο εκ των υστέρων εξοπλισμός των πλοίων (retrofit) με συσκευές δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα.
Η δέσμευση των αερίων του θερμοκηπίου, όπως άλλωστε γίνεται ήδη και με τη δέσμευση των εκπομπών θείου μέσω πλυντηρίων που εγκαθίστανται σε ελληνικά ναυπηγεία στα νεότερα από τα πλοία της ακτοπλοΐας, μπορεί να καταστήσει «μάχιμο» για τις επόμενες δεκαετίες το νεότερο τμήμα του ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου και παράλληλα να παράγει κύκλο εργασιών για τις μεγάλες αλλά και τις μικρότερες ελληνικές ναυπηγικές επιχειρήσεις, εκτιμούν οι ειδικοί.
Επιπλέον, άλλα συστήματα μείωσης της κατανάλωσης καυσίμων και επομένως εκπομπών άνθρακα, όπως κατάλληλες προσαρμογές στο κύτος των πλοίων που μειώνουν την τριβή και επομένως την κατανάλωση, αποτελούν επίσης μέρος των εργασιών στις οποίες στοχεύουν τα ελληνικά ναυπηγεία. Παράλληλα, τα ελληνικά ναυπηγεία μπορούν να ναυπηγήσουν μικρότερα πλοία έως και 100 μέτρων με προδιαγραφές ικανές να ανταποκριθούν στους νέους περιβαλλοντικούς κανονισμούς, χρησιμοποιώντας δηλαδή συστήματα πρόωσης διπλού καυσίμου όπως υγροποιημένου φυσικού αερίου και μεθανόλης. Μία τέτοια πρώτη παραγγελία για χτίσιμο νεότευκτου ακτοπλοϊκού στην Ελλάδα συζητείται αυτή την περίοδο μεταξύ των Ναυπηγείων Ελευσίνας του ομίλου ONEX και της Attica Group, ο στόλος της οποίας (που λειτουργεί με τα σήματα Blue Star Ferries, Super Fast Ferries, Hellenic Seaways, ΑΝΕΚ) αριθμεί 45 πλοία.
Το 2030 η μέση ηλικία των πλοίων θα είναι 36 χρόνια ενώ θα υπάρχουν και 15 καράβια άνω των 50 ετών.
Οι δύο επιχειρήσεις πριν από λίγους μήνες μάλιστα υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας που προβλέπει μεταξύ άλλων και την εκτέλεση στα Ναυπηγεία Ελευσίνας και Σύρου των εργασιών μετασκευής και περιβαλλοντικής αναβάθμισης υφιστάμενων πλοίων της Attica, καθώς και τη δυνατότητα ναυπήγησης νέων σύγχρονων πλοίων, υπό την προϋπόθεση «εξασφάλισης ικανού και διαθέσιμου χώρου στις εγκαταστάσεις της ΟΝΕΧ για την αποτελεσματική, υψηλού επιπέδου εκτέλεση των κάθε φορά ανατιθέμενων εργασιών σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα».
Ο πρόεδρος της Ενωσης Ελληνικών Ναυπηγείων, εμφανώς ικανοποιημένος από την προσπάθεια που καταβάλλει η κυβέρνηση για να βρει τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία για την πράσινη μετάβαση της ακτοπλοΐας, εκφράζει «μεγάλη ικανοποίηση για τις πρωτοβουλίες της Ε.Ε., αλλά και τις συντονισμένες ενέργειες της ελληνικής κυβέρνησης και εσωτερικά μεταξύ των υπουργείων Οικονομικών, Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, μέσα από τις οποίες κονδύλια πράσινης μετάβασης μπόρεσαν να αξιοποιηθούν για εγχώριες υποδομές, συστήματα και λύσεις που αφορούν τα ίδια τα πλοία».
Ερχεται νέος γύρος συγχωνεύσεων μεταξύ μικρότερων ακτοπλοϊκών
Η επιτακτική ανάγκη προσαρμογής του ακτοπλοϊκού στόλου στους νέους περιβαλλοντικούς κανονισμούς αλλά και η πάγια ανάγκη επενδύσεων για ανανέωσή του δημιουργούν πίεση στα επιχειρηματικά μοντέλα των μικρότερων κυρίως επιχειρήσεων του κλάδου. Ομως το μέγεθος αλλά και ο βαθμός συμμόρφωσης με τις τρέχουσες απαιτήσεις των αρχών εταιρικής διακυβέρνησης και διαφάνειας, σε συνδυασμό με την ορθή αποτύπωση των οικονομικών καταστάσεων ώστε να διαπιστώνεται η βιωσιμότητά τους, σημαίνει πως πολλές επιχειρήσεις «θα χρειαστεί να καταβάλουν σημαντική προσπάθεια χωρίς εγγυημένο αποτέλεσμα για να αποκτήσουν πρόσβαση στις εθνικές και ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις και ακόμα περισσότερο στον τραπεζικό δανεισμό που θα απαιτηθεί», αναφέρουν τραπεζικές πηγές. Οπως εξηγούν, ένα μικρό μόνον ποσοστό του συνολικού αριθμού των ελληνικών ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων είναι αυτό που στην ορολογία του χρηματοπιστωτικού τομέα ονομάζεται «bankable». Πληροί δηλαδή τα κριτήρια που απαιτούνται για να αξιολογηθούν αιτήματα τραπεζικής χρηματοδότησης. Το ίδιο ισχύει και για τα αυστηρά κριτήρια που αναμένεται να προβλεφθούν για τις μακροχρόνιες συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η πραγματικότητα αυτή οδηγεί νομοτελειακά σε έναν νέο δεύτερο γύρο συγχωνεύσεων και εξαγορών μεταξύ των μικρότερων εταιρειών. Μετά δηλαδή το consolidation που έγινε γύρω από την Attica Group, η οποία απορρόφησε πρόσφατα και την ΑΝΕΚ, η οποία μέχρι τότε οδηγείτο με μαθηματική βεβαιότητα στην οικονομική κατάρρευση, είναι πιθανόν να αρχίσουν οι συγχωνεύσεις και εξαγορές μεταξύ των μικρότερων εταιρειών με επίκεντρο τις υγιέστερες εξ αυτών και τις έχουσες την ισχυρότερη μετοχική στήριξη, εκτιμούν ναυτιλιακοί τραπεζίτες.
Πέρυσι το καλοκαίρι 150 πλοία 33 διαφορετικών εταιρειών εξυπηρετούσαν καθημερινά 115 νησιά της χώρας.
Σύμφωνα με την XRTC Business Consultants, συμβουλευτική εταιρεία που ειδικεύεται στις ναυτιλιακές χρηματοδοτήσεις, το καλοκαίρι του 2023, 150 ακτοπλοϊκά πλοία εξυπηρετούσαν καθημερινά 115 νησιά της χώρας, είτε συνδέοντάς τα με την ενδοχώρα είτε πραγματοποιώντας συνδέσεις μεταξύ τους. Τα πλοία αυτά ανήκουν σε 33 διαφορετικές εταιρείες. Ομως αν εξαιρεθούν τα σχεδόν 50 πλοία των μεγάλων επιχειρήσεων, δηλαδή των Μινωικών Γραμμών και της Attica Group, οι περισσότερες από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις έχουν η καθεμία διαφορετικό βαθμό συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις για πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία και τραπεζικό δανεισμό. Με απλά λόγια, ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να προετοιμαστεί και αυτός από την πλευρά του, διαφορετικά τα χρονικά περιθώρια λειτουργίας του με τον υπάρχοντα στόλο θα εξαντληθούν τα επόμενα 10-15 χρόνια.
Σε αυτό το περιβάλλον ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας προτείνει προς τις αρμόδιες αρχές τη δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου, τη χρηματοδότηση των πράσινων επενδύσεων και την επιτάχυνση υλοποίησης των λιμενικών υποδομών που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση και την υποστήριξη του ακτοπλοϊκού στόλου. Ειδικότερα, ζητεί τη χάραξη εθνικής στρατηγικής για την ανανέωση του στόλου και την πράσινη μετάβαση της ακτοπλοΐας με ενδιάμεσους στόχους, συγκεκριμένες δράσεις και κεντρικό συντονισμό σε κυβερνητικό επίπεδο. Ζητεί επίσης τη βελτίωση της βιωσιμότητας των ακτοπλοϊκών εταιρειών με την ικανοποίηση των θεσμικών αιτημάτων τους που αφορούν τον εκσυγχρονισμό και την τροποποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου. Επιπλέον, διεκδικεί χρηματοδότηση με τη μορφή μερικής επιχορήγησης των επενδύσεων για την ανανέωση του στόλου με νεότευκτα πλοία χαμηλών και μηδενικών εκπομπών καθώς και τη μετασκευή υπαρχόντων πλοίων. Παράλληλα, επισπεύδει την ανάπτυξη των υποδομών ασφαλούς εφοδιασμού των πλοίων με εναλλακτικά καύσιμα και με ηλεκτρισμό, στα λιμάνια της χώρας με ανταγωνιστικά κοστολογημένα τιμολόγια.