Γιώργος Λιάλιος
Ακούστε το άρθρο
Η αλματώδης αύξηση της τουριστικής κίνησης τα τελευταία χρόνια φέρνει αντιμέτωπους τους επαγγελματίες του κλάδου με τους μόνιμους κατοίκους των δημοφιλών περιοχών αλλά και με τις δημοτικές αρχές που διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο από τα έσοδα. Η Πλάκα έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο ξενοδοχείο, λένε κάτοικοι της περιοχής. Ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας ζητεί να αυξηθούν τα τέλη που επιβάλλονται στη διαμονή στα ξενοδοχεία της πρωτεύουσας, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι αυξημένες ανάγκες σε υποδομές και προσωπικό που δημιουργεί η αύξηση των τουριστών στην πρωτεύουσα.
Κόντρα ξενοδόχων με τον δήμαρχο Αθηναίων
Του Ηλία Μπέλλου
Πολλαπλές αλλά διαφορετικές αντιδράσεις προκαλεί στη βιομηχανία του ελληνικού τουρισμού η αξίωση του νέου δημάρχου Αθηναίων Χάρη Δούκα για αύξηση των τελών που επιβάλλονται στη διαμονή στα ξενοδοχεία της πρωτεύουσας προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι αυξημένες ανάγκες σε υποδομές και προσωπικό που δημιουργεί η αύξηση των τουριστών στην πρωτεύουσα.
Με άρθρο στην «Κ» ο δήμαρχος ζήτησε το τέλος παρεπιδημούντων που ήδη καταβάλλεται στον δήμο, όπως και σε όλους τους δήμους, να αποδίδεται στο ποσοστό που ψηφίστηκε από την ελληνική Βουλή, στο 2% και όχι στο 0,5% που με υπουργική απόφαση μειώθηκε το 2009.
Σημείωσε μάλιστα πως τα μοναδικά έσοδα που είχε ο Δήμος της Αθήνας από την τουριστική δραστηριότητα στην πόλη το 2023 –από τις καλύτερες κατά κοινή ομολογία τουριστικές χρονιές– έφτασαν μόλις τα 2,7 εκατ. ευρώ. Τα έσοδα αυτά είναι μειωμένα περίπου κατά 50% από αυτά που είχε εισπράξει πριν από 17 χρόνια, το 2007, όταν τα αντίστοιχα έσοδα είχαν φτάσει τα 5,18 εκατ. ευρώ.
«Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει πως ακόμη κι αν το ποσό αυτό ήταν δεκαπλάσιο, ήτοι 27 εκατομμύρια, αποτελεί πολύ μικρό μόνο μέρος του κύκλου εργασιών των ξενοδοχείων και των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης που λειτουργούν στην πρωτεύουσα», αναφέρει στην καθημερινή οικονομολόγος φορέα που παρακολουθεί στενά την οικονομική δραστηριότητα του τουρισμού, υπό τον όρο της ανωνυμίας για ευνόητους λόγους. Το τέλος παρεπιδημούντων ανά επισκέπτη κινείται δε κοντά ή και χαμηλότερα από τα αντίστοιχα τέλη που επιβάλλονται σε άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, συμπληρώνει.
Ο πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Ρέτσος, κατά τη διάρκεια παρέμβασής του στη γενική συνέλευση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ), καυτηρίασε μάλιστα τις δηλώσεις του δημάρχου, διερωτώμενος πώς τα έσοδα των 2,5 εκατ. ευρώ επαρκούσαν στην προηγούμενη δημοτική αρχή. Καυτηρίασε όμως και τις αντιδράσεις των ξενοδόχων για ένα μάλλον ήσσονος σημασίας θέμα όπως αυτό σε μια χρυσή περίοδο για τον τουρισμό, επισημαίνοντας πως «δεν είναι εποχές για μεμψιμοιρία και τσιτάτα».
Σύμφωνα με τον δήμαρχο, τα έσοδα της πόλης από την τουριστική δραστηριότητα ήταν πέρυσι 2,7 εκατ., όταν το 2007 ήταν 5,1 εκατ. ευρώ.
Αλλοι οικονομολόγοι που ασχολούνται με τον τουρισμό αμφισβητούν ευθέως το ύψος των εσόδων που δηλώνει ότι εισπράττει ο δήμος, αποδίδοντας το χαμηλό ποσό που ανέφερε ο δήμαρχος είτε σε κακή εφαρμογή του μέτρου, είτε σε αδυναμία είσπραξης – απόδοσης, είτε σε απόκρυψη εσόδων των υποχρέων. Κάποιοι μάλιστα δείχνουν τον κλάδο των βραχυχρόνιων μισθώσεων ως υπεύθυνο, μιας και ανταγωνίζεται πλέον ευθέως σε αριθμό κλινών τα ξενοδοχεία. Ο σύνδεσμος εταιρειών βραχυχρόνιας μίσθωσης (STAMA) με ανοιχτή επιστολή του προς τον δήμαρχο δηλώνει σύμφωνος να επανέλθει στο 2% το τέλος παρεπιδημούντων και να επιβληθεί και στα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης εφόσον έτσι νομοθετηθεί και όχι με μονομερή απόφαση του δήμου, όπως επιχειρείται, με αποτέλεσμα το θέμα να έχει καταλήξει στα δικαστήρια.
Στο ζήτημα αναφέρθηκε και η αντιπρόεδρος του ΣΕΤΕ Αγάπη Σμπώκου, σημειώνοντας ότι «ο τουρισμός αποτελεί, λόγω επιδόσεων σε επίπεδο τζίρου και ανθεκτικότητας, την εύκολη λύση για βάρη που δεν του αναλογούν», προσθέτοντας ότι είναι τα χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα «το τέλος ανθεκτικότητας και η ποσόστωση ελληνικής μουσικής στα ξενοδοχεία, όπως και η συζήτηση για επιβολή φόρου επί των τζίρων με τη δικαιολογία του υπερτουρισμού». «Σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε επιπλέον φορολογικά βάρη σε τουριστικές επιχειρήσεις θα θέσουν σε κίνδυνο την αναπτυξιακή τροχιά του κλάδου και κατ’ επέκταση της εθνικής μας οικονομίας», τόνισε η Αγάπη Σμπώκου.
Ο προέδρος της ΠΟΞ, Γιάννης Χατζής, στη γενική συνέλευση των μελών της ομοσπονδίας, ανέφερε χαρακτηριστικά για το θέμα ότι «δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε την αίσθηση πως τιμωρούμαστε επειδή πετυχαίνουμε», αντιτάσσοντας μάλιστα ότι «σήμερα θα έπρεπε να έχει γίνει πράξη η δέσμευση για μείωση του ΦΠΑ στη δια-μονή, αλλά αντί αυτού, βρεθήκαμε να πληρώνουμε το τέλος ανθεκτικότητας». «Μέσα στον σκληρό διεθνή ανταγωνισμό, προτεραιότητα έπρεπε να είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και όχι η αποδυνάμωσή της», δήλωσε ο Γιάννης Χατζής, αναφέροντας ότι «το ξενοδοχειακό προϊόν είναι εκτεθειμένο στον αθέμιτο ανταγωνισμό των βραχυχρόνιων μισθώσεων, που παραμένουν ανεξέλεγκτες, αφού οι όποιες ρυθμίσεις έχουν ήπιο εισπρακτικό χαρακτήρα μόνο».
Χρυσή εποχή
Εν τω μεταξύ, νέα άνοδο της τάξης του 3,9% καταγράφουν οι μέσες τιμές των δωματίων στα ξενοδοχεία της Αττικής κατά το πρώτο τρίμηνο του 2024, μετά και τις αυξήσεις που σημειώθηκαν τα προηγούμενα έτη. Αυξημένη εμφανίζεται και η μέση πληρότητα, καθώς η πρωτεύουσα εξελίσσεται πλέον σε δωδεκάμηνο προορισμό. Ο κλάδος οδεύει φέτος για περαιτέρω ανάπτυξη, μετά και τα νέα ιστορικά ρεκόρ του 2023, με τις εκτιμήσεις να μιλούν για αύξηση των ξένων επισκεπτών της χώρας κατά 8,2% περίπου –με βάση τον προγραμματισμό αεροπορικών θέσεων από το εξωτερικό για την Ελλάδα φέτος– και ελαφρώς ηπιότερη άνοδο των ταξιδιωτικών εισπράξεων. Ειδικά στην Αθήνα, με βάση τα ίδια στοιχεία δείχνει πως οι αεροπορικές εταιρείες αυξάνουν τη μεταφορική τους δυναμικότητα για την πρωτεύουσα κατά 13,5%. Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος που εκτιμάται άνω του 30%-40% αυτών των ταξιδιωτών διαμένει πλέον σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης και όχι ξενοδοχείων. Ακόμη και έτσι, πάντως, τα στοιχεία για τις πληρότητες, τις μέσες τιμές και τα μέσα έσοδα ανά δωμάτιο ξενοδοχείου της πρωτεύουσας κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους, που είναι παραδοσιακά και το πιο αδύναμο για τον τουρισμό, είναι λίαν ενθαρρυντικά. Ειδικότερα, το πρώτο τρίμηνο του 2024 έκλεισε για τα ξενοδοχεία της Αθήνας με μέση πληρότητα της τάξης του 63,5%, ήτοι 5,9% υψηλότερη από αυτήν της αντίστοιχης περιόδου του 2023. Την ίδια στιγμή, η Μέση Τιμή Δωματίου (ADR) για το ίδιο διάστημα κινήθηκε επίσης ανοδικά, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 3,9%, και διαμορφώθηκε στα 98,47 ευρώ.
Ούτε μέσα στα σπίτια μας δεν ηρεμούμε, λένε κάτοικοι της Πλάκας
Του Γιώργου Λιάλιου
«Ως κάτοικοι της Πλάκας γνωρίζουμε όπως όλοι ότι θα έρθουν τουρίστες και ειδικά το καλοκαίρι θα κατακλύζουν τους δρόμους, τα πεζοδρόμια, τα εστιατόρια και τα μαγαζιά της γειτονιάς. Μάθαμε να φιλοξενούμε και να προσπαθούμε να βοηθήσουμε αυτούς τους επισκέπτες, κατανοώντας ότι οι γείτονές μας, τα εστιατόρια, οι ξεναγοί και οι ιδιοκτήτες καταστημάτων ζουν από την τουριστική βιομηχανία. Αυτό που μας ανακούφιζε και εξασφάλιζε την ψυχική μας ισορροπία ήταν ότι τα σπίτια και τα διαμερίσματά μας ήταν το ασφαλές καταφύγιό μας, το ησυχαστήριό μας. Με το Airbnb, αυτό έχει πια τελειώσει».
Ο κ. Πάνος Φατούρος ζει στην οδό Χατζημιχάλη στην Πλάκα. Επέστρεψε εκεί όπου μεγάλωσε ύστερα από πολλά χρόνια σταδιοδρομίας στις ΗΠΑ. Ομως η ζωή δεν ήταν πια η ίδια, όχι μόνο λόγω της μεγάλης αύξησης του τουρισμού, αλλά κατά την άποψή του λόγω της υποκατάστασης των μόνιμων κατοίκων από τουρίστες. «Το να επιτρέπουμε βραχυχρόνιες ενοικιάσεις έχει καταστρέψει αυτή τη γαλήνη που προσφέρει ο δικός μας χώρος, το σπίτι μας, το οποίο τώρα έχει στην ουσία καταπατηθεί, συσσωρεύοντας θυμό γι’ αυτή την αδικία και οργή για την αδιαφορία της πολιτείας, που δοκιμάζει τα όρια της ανοχής μας», λέει.
Μένοντας σε ένα κτίριο στο οποίο τρία διαμερίσματα ενοικιάζονται βραχυπρόθεσμα, ο κ. Φατούρος μεταφέρει μια λιγότερο γνωστή πλευρά των προβλημάτων της συνύπαρξης, πέρα από την απώλεια της αίσθησης της γειτονιάς. «Δεν είναι μόνο η ηχορρύπανση, ότι μπαινοβγαίνουν ότι ώρα να ‘ναι, ότι μπορεί να κάνουν φασαρία. Είναι οι ζημιές που προκαλούνται στο κτίριο: για παράδειγμα, τους τελευταίους μήνες έχουμε πρόβλημα με την αποχέτευση γιατί οι τουρίστες δεν γνωρίζουν (ή δεν τους ενδιαφέρει) ότι δεν μπορούν να ρίχνουν στις τουαλέτες τους χαρτιά και άλλα αντικείμενα. Ή τα μάρμαρα στην είσοδο της πολυκατοικίας, που είναι κάθε τόσο σπασμένα επειδή δεν ενδιαφέρονται να σηκώσουν λίγο τις βαλίτσες τους. Ομως το χειρότερο είναι η απώλεια της αίσθησης ασφάλειας. Δεν ξέρουμε ποιος μπαίνει και ποιος βγαίνει δίπλα μας. Τους τελευταίους μήνες έχουν γίνει διαρρήξεις σε διαμερίσματα στο κτίριό μας τρεις φορές – δεν ισχυρίζομαι ότι τις έκαναν οι τουρίστες, σίγουρα όμως όταν μπαινοβγαίνει άγνωστος κόσμος σε ένα κτίριο, είναι ευκολότερο να μπει κάποιος».
Η περιοχή, βάσει του διατάγματος προστασίας της, είναι οικιστική. Τώρα έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο ξενοδοχείο.
Για τον Νικόλα Νοδαράκη, μέχρι πρότινος πρόεδρο του Συλλόγου Πλακιωτών και Φίλων της Πλάκας, το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η απώλεια της αίσθησης της γειτονιάς. «Η Πλάκα, βάσει του διατάγματος προστασίας της, είναι οικιστική περιοχή. Τώρα έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο ξενοδοχείο. Στην οδό Τριπόδων όπου κατοικώ, σε 35 κτίρια είναι ζήτημα αν μένουμε μόνιμα 10-15 άνθρωποι. Είναι πολύ άσχημο να βγαίνεις εκεί όπου μεγάλωσες, πήγες σχολείο, έζησες το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σου, να περπατάς και να μην ακούς μια καλημέρα, να είσαι συνέχεια μέσα σε αγνώστους. Εκτός από τους κατοίκους, φεύγουν και τα μαγαζιά που μας εξυπηρετούν. Κάποτε η Πλάκα είχε φούρνο, χασάπικο, ψαράδικο, μανάβικο. Τώρα πρέπει να παραγγέλνουμε ηλεκτρονικά τα ψώνια μας σε κάποιο σούπερ μάρκετ, κάτι που δεν είναι εύκολο για εμάς που είμαστε κάποιας ηλικίας».
Κατά την άποψή του, το πρόβλημα της ηχορρύπανσης από τα Airbnb δεν είναι αμελητέο. «Εκατέρωθεν του σπιτιού μου και στην πίσω πλευρά του τα σπίτια έχουν μετατραπεί σε Airbnb. Οι ταράτσες μας είναι στο ίδιο ύψος. H οχλοβοή είναι διαρκής, δεν τελειώνει ούτε το βράδυ. Εχει τύχει αρκετές φορές σε ένα από τα γειτονικά μου σπίτια να οργανώσουν πάρτι με 10-15 άτομα. Είναι πλέον αδύνατο να ζεις έτσι, ο ένας μετά τον άλλο οι παλιοί κάτοικοι φεύγουν».
Ο κ. Φατούρος εκτιμά ότι δεν αρκεί να απαγορευτεί η μετατροπή ολόκληρων κτιρίων σε Airbnb στην Πλάκα, όπως επιδιώκει διά της δικαστικής οδού η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. «Πρώτον, πρέπει να επιστρέψει το δικαίωμα ιδιοκτησίας και ελέγχου στους ιδιοκτήτες διαμερισμάτων. Αυτό μπορεί να γίνει με την απαίτηση ομόφωνης απόφασης των συνιδιοκτητών για τη χρήση οποιουδήποτε διαμερίσματος ως βραχυπρόθεσμης μίσθωσης. Επιπλέον, οι βραχυχρόνιες ενοικιάσεις να χαρακτηρισθούν και να αποκαλούνται αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή τουριστικά καταλύματα για εμπορική εκμετάλλευση, ακριβώς όπως τούτο ισχύει για τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, κάτι που θα επιτρέψει την επιβολή τοπικών πολεοδομικών κανονισμών. Τέλος, θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να επιβάλλονται τέλη στις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις διαμερισμάτων με σκοπό την κάλυψη των πρόσθετων δαπανών συντήρησης κτιρίων στα οποία θα επιτρέπεται η λειτουργία Airbnb».
Στο ΣτΕ για 16 ακίνητα Airbnb
Προσφυγές κατά της μετατροπής ολόκληρων κτιρίων στην Πλάκα σε Airbnb κατέθεσε τον περασμένο Νοέμβριο η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Η οργάνωση εντόπισε 16 ακίνητα στην Πλάκα, τα οποία έχουν μετατραπεί ολόκληρα σε τουριστικά καταλύματα. Ζήτησε από την υπηρεσία δόμησης του Δήμου Αθηναίων τη σφράγισή τους, με το επιχείρημα ότι μέσω της μετατροπής της χρήσης των ακινήτων παραβιάζεται το προστατευτικό για την κατοικία καθεστώς που ισχύει για την περιοχή της Πλάκας (δύο προεδρικά διατάγματα του 1979 και του 1993). Η υπηρεσία δόμησης απάντησε, όπως αναμενόταν, αρνητικά, δεδομένου ότι «δεν ορίζεται στην πολεοδομική – τουριστική νομοθεσία ότι οι κατοικίες που μισθώνονται βραχυχρόνια μέσω ψηφιακής πλατφόρμας αποτελούν τουριστικά καταλύματα». Και η ΕΛΛΕΤ προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας την ακύρωση της πράξης αυτής. Με την κίνηση αυτή η ΕΛΛΕΤ επιδιώκει να «κοπεί» από το ΣτΕ η μετατροπή ολόκληρων κτιρίων σε χώρους μίσθωσης. Ωστόσο, η ΕΛΛΕΤ επέλεξε να μη στραφεί κατά των μεμονωμένων Airbnb σε διαμερίσματα της περιοχής, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.