Ενα σημαντικό στοιχείο που έχει αλλάξει στο προφίλ των «πρωταγωνιστών» του φαινομένου της διαφθοράς και της δωροδοκίας είναι η ηλικία τους. Ενώ δηλαδή η πλειονότητα των «δραστών» έως τώρα ήταν συνήθως στελέχη με μακροχρόνια θητεία στην επιχείρηση και με αυταπόδεικτο και δεδομένο το κύρος τους λόγω αρχαιότητας -κάτι που τα έθετε υπεράνω πάσης υποψίας-, έρχεται μια νεότερη καταγραφή του φαινομένου και προειδοποιεί ότι «η διαφθορά άλλαξε πρόσωπο» και πετυχαίνει να κρύβεται πίσω από τα αθώα πρόσωπα της νεότητας. Στη διαπίστωση αυτή κατέληξαν, ύστερα από τη σημαντική αύξηση περιστατικών διαφθοράς από νέους ηλικίας κάτω των 35 ετών και μάλιστα με συγκριτικά υψηλότερο κόστος σε βάρος της επιχείρησης, σε σύγκριση με πράξεις διαφθοράς στις οποίες προέβησαν στελέχη ηλικίας άνω των 46 ετών.
Καταγράφηκε επίσης και η ανησυχητική τάση ότι οι εργαζόμενοι αναγνωρίζουν μεν ότι η δωροδοκία και η διαφθορά συμβαίνουν ευρέως, ωστόσο δεν αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο για τη δική τους επιχείρηση είτε για τον κλάδο δραστηριοποίησής τους. Εκφράζουν ακόμη την άποψη ότι αυτά αφορούν τις άλλες εταιρείες και όχι τις δικές τους. Εστω λοιπόν και αν δεν αντιλαμβάνονται ή, καλύτερα, εθελοτυφλούν στα φαινόμενα αυτά, οι εταιρείες οφείλουν να έχουν θωρακιστεί δεόντως.
Συμβαίνει όμως, σύμφωνα με έρευνα της ΕΥ, τα ανώτερα στελέχη, που σκοπεύουν να κάνουν τις σωστές επιλογές για να διαχειρισθούν τον κίνδυνο της διαφθοράς, να δυσχεραίνονται λόγω ανεπαρκούς ενημέρωσης και έλλειψης εκπαίδευσής τους για την πρόληψη και την καταστολή της απάτης και της διαφθοράς. Επιπλέον, παρατηρείται ότι υπάρχει κόπωση από την προσπάθεια να εφαρμοσθούν μέσα στις επιχειρήσεις οι κανονισμοί συμμόρφωσης, με αποτέλεσμα το εσωτερικό περιβάλλον να παραμένει στατικό. Προκύπτει δηλαδή ότι μία στις πέντε επιχειρήσεις δεν έχει ακόμη πολιτική κατά της απάτης και της διαφθοράς. Οι περισσότεροι οργανισμοί δεν διαθέτουν ακόμη μια γραμμή καταγγελίας περιστατικών απάτης και διαφθοράς, η σχετική εκπαίδευση είναι περιορισμένη, ενώ σε περιπτώσεις συγχωνεύσεων και εξαγορών, ένα μικρό μόνο ποσοστό επιχειρήσεων συμπεριλαμβάνει στις διαδικασίες αυτές και τον έλεγχο κατά της διαφθοράς.
Ανώνυμες αναφορές
Ενα σημαντικό ποσοστό των στελεχών αναγνωρίζει ότι στην εταιρεία τους ισχύουν, όντως, πολιτικές πρόληψης και καταστολής της απάτης και της διαφθοράς. Χαρακτηρίζεται δε ενθαρρυντικό το γεγονός ότι, σε σημαντικό ποσοστό τους, οι εταιρείες βασίζονται σε ανώνυμες αναφορές περιστατικών και ότι ακόμη μεγαλύτερο είναι το ποσοστό εκείνων που έχουν αντιμετωπίσει δραστικά περιπτώσεις παραβίασης των εκάστοτε ενδοεταιρικών πολιτικών. Επιπλέον, επιβεβαιώνουν το ότι οι διοικήσεις τους έχουν δηλώσει με έμφαση τη δέσμευσή τους στην τήρηση των πολιτικών πρόληψης και καταστολής της απάτης και της διαφθοράς.
Ωστόσο, είναι πολλοί και εκείνοι που υποθέτουν λανθασμένα ότι το να υπάρχει -απλώς και μόνο- ένα πρόγραμμα συμμόρφωσης για την πρόληψη δωροδοκιών αρκεί για να περιορίσει τους επιχειρηματικούς κινδύνους. Αγνοούν έτσι την παρέμβαση και τον σημαντικό ρόλο του εσωτερικού ελέγχου, το εύρος των εργασιών του οποίου πρέπει να προβλέπει τόσο τους γνωστούς όσο και τους καινούργιους αναδυόμενους κινδύνους, λόγω των αλλαγών στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Εσωτερικός έλεγχος
Ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι ο εσωτερικός έλεγχος δεν είναι ακόμη έτοιμος σε ό,τι αφορά τα επιπλέον προσόντα και τις δεξιότητες που απαιτούνται από τα αρμόδια στελέχη τους, ούτως ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις διευρυμένες πλέον απαιτήσεις του ρόλου τους. Μάλιστα, μια από τις σημαντικότερες δεξιότητες στις οποίες συνηθέστερα εντοπίζονται αδυναμίες και ανεπάρκειες είναι ακριβώς η πρόληψη και η αντιμετώπιση των περιπτώσεων απάτης. Αλλες δεξιότητες, που επίσης λείπουν, αφορούν την ανάλυση δεδομένων, την επιχειρησιακή στρατηγική, την εξειδικευμένη γνώση του κλάδου και τη διαχείριση κινδύνων.
Και ενώ είναι δεδομένη η υφισταμένη αδυναμία εύρεσης εξειδικευμένων και έμπειρων στελεχών, η συνεχής αύξηση των εσόδων που προέρχονται από τις αναδυόμενες αγορές δημιουργεί και αναδεικνύει νέους κίνδυνους, που σχετίζονται με νέα κανονιστικά πλαίσια, με διαφορετικές κουλτούρες, με καινούργιους φορολογικούς κανόνες. Και όλα αυτά πρέπει να αντιμετωπίζονται με την ανάπτυξη του εσωτερικού έλεγχου και την ενδυνάμωση των απαραίτητων δεξιοτήτων, ώστε να διασφαλίζεται ότι υπάρχουν οι κατάλληλοι άνθρωποι στον κατάλληλο ρόλο και στην κατάλληλη στιγμή.