«Σε περίπτωση που επιθυμείτε να πληρώσετε με 500ευρω, παρακαλείστε να ενημερώσετε πρώτα το κατάστημα… Εκ της διευθύνσεως». Η σχετική παράκληση είναι αναρτημένη με μια πρόχειρη ταμπέλα στην αντλία καυσίμων σε πρατήριο της πρωτεύουσας και αποσκοπεί να προειδοποιήσει έγκαιρα τον πελάτη που επιθυμεί να πληρώσει με χαρτονόμισμα των 500 ευρώ. Εκ της διευθύνσεως ενημερώνεται ότι μπορεί να μην υπάρχουν ρέστα.
Το φαινόμενο της εμφάνισης των 500ευρων σε μια οικονομία που στερεύει, έχει λάβει διαστάσεις το τελευταίο δίμηνο. Αρχικά οι κάτοχοι χαρτονομισμάτων μεγάλης αξίας επέλεξαν τις τράπεζες, στις οποίες απευθύνθηκαν προκειμένου να «σπάσουν» τα 500ευρα σε χαρτονομίσματα μικρότερης αξίας, των 50 ή των 20 ευρώ. Τις τελευταίες ημέρες, όμως, η παρουσία στις τράπεζες περιορίστηκε και όπως σημειώνουν υπάλληλοι από τα τραπεζικά καταστήματα, οι περιπτώσεις είναι πια λιγοστές ή ίσως και ανύπαρκτες. Η αιτία δεν είναι ότι τα χαρτονομίσματα αυτά εξαντλήθηκαν. Απλώς άλλαξαν διαδρομή και από την τράπεζα οι κάτοχοί τους κατευθύνονται πια σε πρατήρια καυσίμων, καταστήματα ηλεκτρικών συσκευών, ιδιωτικά νοσηλευτήρια, οργανισμούς κοινής ωφέλειας όπως η ΔΕΗ κ.ο.κ., όπου δηλαδή η συναλλαγή είναι κοντά στα 100 ευρώ ή η πληρωμή με 500ευρώ δικαιολογείται. Κυρίως κατευθύνεται σε σημεία που μπορεί να διαθέτουν ρέστα, ώστε να εξυπηρετηθεί η ζήτηση σε μικρά χαρτονομίσματα.
Αιτία αυτής της μετατόπισης είναι η δυσαρέσκεια που προκάλεσε η είσπραξη προμήθειας από τις τράπεζες για την ανταλλαγή χαρτονομισμάτων μεγάλης αξίας με άλλα μικρότερης των 50 ή των 20 ευρώ. Η προμήθεια έχει οριστεί στο 1,5 τοις χιλίοις (με κατώτερο τα 5 ευρώ και ανώτερο τα 250 ευρώ ανάλογα με την τράπεζα) και εισπράττεται στην περίπτωση που κάποιος δεν καταθέσει τα χρήματα σε λογαριασμό και επιλέξει να πάρει πίσω ζεστά τραπεζογραμμάτια μικρότερης αξίας. Το επιχείρημα που αντέτειναν οι τράπεζες, ότι η διαδικασία τις επιβάρυνε με πρόσθετο κόστος χρηματαποστολών προκειμένου να προμηθευθούν χαρτονομίσματα μικρής αξίας, που ξαφνικά είχαν ανέλπιστη ζήτηση, δεν ήταν αρκετό για να κατευνάσει την γκρίνια. Περισσότερο καταλυτικά στην ψυχολογία των κατόχων 500ευρων λειτούργησε η ανησυχία που προκλήθηκε για την αναλυτική καταγραφή παρόμοιων συναλλαγών από τις τράπεζες κατ’ εντολήν της Τράπεζας της Ελλάδος. Αρκετοί ήταν αυτοί που πίσω από αυτή τη δυσαρέσκεια διέκριναν ότι πρόκειται για αδήλωτο χρήμα, ενώ σύμφωνα με άλλους, ακόμη και αν πρόκειται για χρήμα που μπορεί να δικαιολογηθεί από τα εισοδήματα, κανείς σε αυτή τη χώρα δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα ξαναφορολογηθείς!
Σε κάθε περίπτωση, ο λόγος που οδήγησε τους κατόχους των 500ευρων από τις θυρίδες, στο γκισέ της τράπεζας και εσχάτως στο πρατήριο καυσίμων, δεν είναι άλλος από τη δημοσιοποίηση της πρόθεσης της ΕΚΤ διά στόματος του ίδιου του Μάριο Ντράγκι, να αποσύρει τα τραπεζογραμμάτια μεγάλης αξίας. Αν και η σχετική πρόθεση δημοσιοποιήθηκε χωρίς να συνοδεύεται με κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, το ελληνικό δαιμόνιο έσπευσε να προλάβει τις εξελίξεις.
Οπως εξηγούν στελέχη των τραπεζών, που βλέπουν τη ζήτηση για ανταλλαγή χαρτονομισμάτων να φθίνει καθημερινά στα καταστήματα, η εμφάνιση αυτών των χρημάτων ενδέχεται να αποβεί μια θετική κατάληξη. Τα 500ευρα διοχετεύονται με αυτό τον τρόπο στην οικονομία, τροφοδοτούν την κατανάλωση και ενδεχομένως ίσως και να περιορίσουν τις αναλήψεις μετρητών από τις τράπεζες, που συνεχίζουν να μειώνονται παρά τα capital controls. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα τέλη του 2014, οπότε άρχισε να εκδηλώνεται η πιο πρόσφατη στην ιστορία της κρίσης φυγή καταθέσεων από τις τράπεζες, αυξανόταν συστηματικά κάθε μήνα και η κυκλοφορία φυσικού χρήματος, φθάνοντας στα τέλη Φεβρουαρίου τα 47,3 δισ. ευρώ. Ακόμη πιο χαρακτηριστικό είναι, όμως, ότι εάν εξαιρεθούν οι καθαρές υποχρεώσεις από την κατανομή των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων στο ευρωσύστημα, το πραγματικό φυσικό χρήμα που κυκλοφορεί στη χώρα, εκτινάχθηκε από τα 3,9 δισ. ευρώ τον Νοέμβριο του 2014 στα 19,1 δισ. ευρώ τον Φεβρουάριο του 2016. Παράδοξο και όμως ελληνικό…