Με τζίρο χαμηλότερο κατά 18% σε σύγκριση με το 2009, λίγο πριν η κρίση χτυπήσει για τα καλά την πόρτα της ελληνικής οικονομίας, έκλεισε το 2016 για το λιανεμπόριο τροφίμων. Μάλιστα, μέσα σε μία μόνο χρονιά οι απώλειες ξεπέρασαν το 4%, απόρροια της περαιτέρω υποχώρησης της ζήτησης, αλλά και των ειδικών συνθηκών που επικράτησαν στον κλάδο, όπως οι εξαγορές, οι συγχωνεύσεις και οι αναδιαρθρώσεις επιχειρήσεων με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της «Μαρινόπουλος». Τα στοιχεία τα οποία προέρχονται από την εταιρεία ερευνών αγοράς Nielsen δείχνουν και κάτι άλλο: όχι μόνο μίκρυνε η «πίτα», αλλά πλέον τη μοιράζονται πολύ λιγότεροι, τάση, μάλιστα, που όπως εκτιμά η αγορά, θα ενταθεί τα επόμενα χρόνια. Το 2017 προβλέπεται, υπό κανονικές συνθήκες, περαιτέρω μείωση του τζίρου κατά 2% με 3%.
Ειδικότερα, το 2016 η αξία των πωλήσεων στο λιανεμπόριο τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων και των μεμονωμένων καταστημάτων διαμορφώθηκε σε περίπου 10,78 δισ. ευρώ, υποχωρώντας κατά 4,1% σε σύγκριση με το 2015. Ουσιαστικά επέστρεψε στα επίπεδα του 2005, όπου όμως τα προϊόντα επιβαρύνονταν με πολύ χαμηλότερους έμμεσους φόρους, ενώ το διαθέσιμο εισόδημα κατευθυνόταν και προς άλλα αγαθά και όχι κυρίως για την αγορά τροφίμων, όπως συμβαίνει σήμερα. Το 2009, ένα χρόνο πριν η Ελλάδα εισέλθει σε καθεστώς μνημονίου, οι πωλήσεις τροφίμων έφτασαν σε υψηλό ιστορικό, στα 13,15 δισ. ευρώ.
Η κρίση και τα επακόλουθα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής επέφεραν βαρύ πλήγμα στη ζήτηση με συνέπεια τη βίαια αναδιάρθρωση του κλάδου με πολλά «λουκέτα» σε μικρά σημεία πώλησης, αλλά και σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Ετσι, ενώ το 2005 οι 10 μεγαλύτεροι λιανέμποροι τροφίμων συγκέντρωναν το 65,7% του συνολικού τζίρου της κατηγορίας, το μερίδιό τους αυτό ανέρχεται σήμερα σε 76% περίπου. Από 32.000, εξάλλου, που ήταν τα μικρά σημεία πώλησης το 2005, έφτασαν το 2015 τις 27.000.
Ειδικά στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων (καταστήματα άνω των 100 τ.μ.) η αξία των πωλήσεων το 2016 υποχώρησε κατά 4,5% σε σύγκριση με το 2015 και διαμορφώθηκε σε 9,49 δισ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένης της Lidl και των νησιών) έναντι 9,9 δισ. ευρώ το 2015.
Η επίδοση της Lidl έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι εάν αφαιρεθεί η επίδρασή της, τότε η μείωση των πωλήσεων θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη, της τάξεως του 6,6% σε σύγκριση με το 2015.
Ο όγκος πωλήσεων υποχώρησε ακόμη περισσότερο, κατά 9,8% το 2016 σε σύγκριση με το 2015. Οι απώλειες σε αξία πωλήσεων είναι μικρότερες, λόγω της αύξησης της μέσης τιμής ανά μονάδα πώλησης, κατά 3,1%. Η αύξηση των τιμών οφείλεται στις αυξήσεις ΦΠΑ και ΕΦΚ, στη μη απορρόφηση από τους λιανέμπορους των αυξήσεων στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και της μετακύλισής τους στην τιμή καταναλωτή, αλλά και στην κατάρρευση της «Μαρινόπουλος», αλυσίδα που εφήρμοζε εντατικές προωθητικές ενέργειες και είχε ταυτόχρονα και υψηλές πωλήσεις προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.
Η μοναδική εκπτωτική αλυσίδα στον κλάδο των σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα, η Lidl, κατέγραψε αύξηση πωλήσεων 10,2% το 2016 σε σύγκριση με το 2015, με τον τζίρο της να διαμορφώνεται σε 1,4 δισ. ευρώ έναντι 1,3 δισ. ευρώ ένα χρόνο πριν. Πάντως, σύμφωνα με τα στελέχη της Nielsen δεν είναι μόνο η Lidl η κερδισμένη από την κατάρρευση της «Μαρινόπουλος», αλλά όλες οι αλυσίδες, οι οποίες κινήθηκαν ανοδικά.
Επομένως, το ερώτημα που γεννάται είναι εάν όλες οι αλυσίδες κινήθηκαν ανοδικά, πού χάθηκαν τα περίπου 400 εκατ. ευρώ από το οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων. Περίπου μία μονάδα από τη συνολική μείωση κατά 4,5% κατευθύνθηκε στο κανάλι της χονδρικής, στο cash&carry. Πρόκειται για μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες που προτιμούσαν να προμηθεύονται προϊόντα ψωνίζοντας με τιμολόγιο από τη «Μαρινόπουλος». Επιπλέον, θεωρείται ότι ένα ακόμη σημαντικό ποσοστό, πάνω από 1%, πρόκειται για την απώλεια της «τεχνητής» ζήτησης που δημιουργείτο επίσης λόγω των πολλών προωθητικών ενεργειών της «Μαρινόπουλος».