Μπορεί να ακούγεται ανορθολογικό, ακόμη και αιρετικό το να αμφισβητείται αν οι αποφάσεις που παίρνουν οι μάνατζερ σε απόλυτη υπακοή και συμμόρφωση με τους ισχύοντες κανόνες, με τη γραφειοκρατία και τους στόχους που τους έχουν ανατεθεί, είναι πράγματι και οι σωστές για το εργασιακό περιβάλλον τους. Την αμφισβήτηση αυτή έφερε στο προσκήνιο το Ινστιτούτο Μάνατζμεντ της Βρετανίας, διερευνώντας σε βάθος πρόσφατα τραπεζικά και αλλά οικονομικά σκάνδαλα, τα οποία δεν κλόνισαν μόνο την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στις επιχειρήσεις, αλλά και τη δέσμευση των εργαζομένων απέναντι στις επιχειρήσεις τους.
Πειθαρχία
Διενήργησαν λοιπόν σχετική έρευνα σε συνεργασία με την εταιρεία MoralDNA, η οποία τους οδήγησε στο εντυπωσιακό συμπέρασμα ότι «ένα σημαντικό ποσοστό μάνατζερ εφαρμόζουν τους κανονισμούς με ρομποτική πειθαρχία, αντί να παίρνουν τις αποφάσεις μέσα από την καρδιά και το μυαλό τους». Προειδοποιεί δε, ότι στις επιχειρήσεις που επικρατεί μια τέτοια εργασιακή κουλτούρα, σημαίνει ότι οι μάνατζερ έχουν «απενεργοποιήσει» κάθε έννοια φροντίδας για τους άλλους. Χαρακτηρίζει δε «ηθική κρίση» το φαινόμενο της ρομποτικής συμμόρφωσης των μάνατζερ. Οι οποίοι, ως πληθυσμιακή ομάδα της έρευνας, απέδειξαν ότι κινδυνεύουν σε υψηλό ποσοστό (74%) να αδιαφορήσουν για τους άλλους με τις αποφάσεις τους, απ’ ό,τι ο γενικός πληθυσμός (28%).
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ο γενικός πληθυσμός κατατάχθηκε σε έξι διαφορετικούς «τύπους», ανάλογα με το κατά πόσον οι αποφάσεις που παίρνουν είναι σε συμμόρφωση με τους ισχύοντες κανονισμούς, είτε με την καρδιά και το μυαλό τους. Είναι λοιπόν οι Φιλόσοφοι, οι Δικαστές, οι Αγγελοι, οι Δάσκαλοι, οι Συμμορφωτές και οι Φύλακες. Η πλειονότητα των μάνατζερ (74%) κατατάχθηκε στους Συμμορφωτές, στους Δικαστές και στους Φιλοσόφους και ένα πολύ μικρότερο ποσοστό (25%) στους Αγγέλους, στους Δασκάλους και στους Φύλακες.
Υπογραμμίσθηκε ωστόσο ότι είναι πολύ περισσότεροι εκείνοι που βρίσκονται σε θέσεις μάνατζμεντ και δεν διαθέτουν ενσυναίσθηση, με αποτέλεσμα στις αποφάσεις τους να μην υπολογίζουν τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν για την ευφορία και για τα συμφέροντα των άλλων, που μπορεί να είναι πελάτες, συνάδελφοι είτε συμμέτοχοι. Και τα πράγματα χειροτερεύουν με το υψηλό ποσοστό (22%) των «Συμμορφωτών» μάνατζερ, σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό (15%). Διευκρινίζεται ότι, ασφαλώς, η τήρηση των κανονισμών αποτελεί καθήκον. Ωστόσο, όταν η υπακοή είναι τυφλή, τότε παραμερίζονται οι αρχές που πρέπει να διέπουν τις πράξεις. Ευτυχώς, η τάση αυτή παρουσιάζει μικρότερη ένταση όταν βρίσκονται στο προσωπικό περιβάλλον τους. Ανεβαίνει όμως, μόλις βρεθούν στον εργασιακό τους χώρο.
Το Ινστιτούτο προειδοποιεί τους εργοδότες «να μην πέφτουν στην παγίδα να εφησυχάζουν με κανόνες και κανονισμούς με τους οποίους καθορίζουν τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουν οι εργαζόμενοί τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι, με το να εφαρμόζουν «τον νόμο κατά γράμμα», συμπεριφέρονται ως ρομπότ στους χώρους εργασίας και έχουν δικαιολογία για να αφήνουν απέξω την καρδιά και το μυαλό τους, όταν λαμβάνουν τις αποφάσεις τους. «Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να πάψουμε να ακολουθούμε τυφλά τους κανόνες και να αρχίσουμε να νοιαζόμαστε για τις επιπτώσεις των πράξεών μας».
Μονοδιάστατη συμπεριφορά
Επίσης, ο καθηγητής Ρότζερ Στιρ που συμμετείχε στη σύνταξη της έκθεσης για τη συγκεκριμένη έρευνα, ανέφερε ότι η MoralDNA έχει ήδη πείσει την Αρχή Οικονομικής Συμπεριφοράς (Financial Conduct Authority) ότι στον τραπεζικό τομέα έχει αποτύχει παταγωδώς αυτή η μονοδιάστατη εταιρική συμπεριφορά που βασίζεται στους κανονισμούς. «Αναγνωρίστηκε δηλαδή, ότι αν θέλουμε να παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις και για να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα στην κοινωνία, θα πρέπει όλοι να δεσμεύουμε την καρδιά και το μυαλό μας». Χαρακτήρισε δε τη συγκεκριμένη έκθεση «ξυπνητήρι» για την κυβέρνηση και για όλους όσοι καθορίζουν τους κανονισμούς. «Πρέπει να καταλάβουν πως αν μετατρέψουμε τη Βρετανία σε ένα ολοκληρωτικό αστυνομικό κράτος, αυτό θα οδηγήσει σε ακόμη περισσότερα λάθη και όχι στον περιορισμό των λανθασμένων συμπεριφορών». Συμπλήρωσε επίσης ότι αυτό είναι κάτι για το οποίο έχουν τους δικούς τους λόγους να συμφωνούν τόσο οι αριστεροί όσο και οι δεξιοί πολιτικοί της χώρας του.
Ανθρώπινα στοιχεία
Σημαντικά είναι και τα ευρήματα της έρευνας που συνδέουν την ηθική συμπεριφορά με διαφορετικά ανθρώπινα και αλλά στοιχεία. Συγκεκριμένα:
l Οσο περισσότερο μεγαλώνουμε, τόσο λιγότερο οι αποφάσεις που παίρνουμε είναι «ρομποτικής» συμμόρφωσης – στην οικογενειακή και στην επαγγελματική ζωή μας.
l Οι πολιτικά «δεξιοί» μάνατζερ παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα συμμόρφωση απ’ ό,τι οι «αριστεροί».
Οι γυναίκες μάνατζερ βαθμολογούνται κατά 5% υψηλότερα για την ηθική μέριμνά τους, απ’ ό,τι οι άνδρες συνάδελφοί τους.
Τρεις συστάσεις για βελτίωση του επιπέδου ηθικής
Κατά τη συνήθη πρακτική του, το Βρετανικό Ινστιτούτο Μάνατζμεντ διαθέτει για τα μέλη του –και όχι μόνο– ηλεκτρονικό «εργαλείο» (MoralDNA tool) με τη βοήθεια του οποίου μπορούν να ελέγχουν και να βελτιώνουν τα επίπεδα ηθικής στις επιχειρήσεις τους. Επιπλέον, εξέδωσε σχετικές συστάσεις και προτείνει τρόπους με τους οποίους οι αποφάσεις που λαμβάνουν μπορεί να στηρίζονται περισσότερο στη συμμετοχή της καρδιάς και του μυαλού τους και να δίνουν απάντηση σε ηθικά διλήμματα.
Πρώτη συμβουλή είναι να θέτουν στον εαυτό τους και να απαντούν στο ερώτημα «τι ακριβώς είναι ο σχετικός κανονισμός». Υπάρχει ακεραιότητα στην εφαρμογή του, ποια η ωφέλεια που προκύπτει, αλλά και ποιους βλάπτει. Επίσης, κατά πόσο η δημοσιοποίηση της αλήθειας θα τους έκανε ευτυχείς και σε τι βαθμό είναι ενδεικτική της εντιμότητας και της αξιοπιστίας τους.
Δεύτερη συμβουλή είναι «πριν πάρεις την απόφαση κάνε ένα βήμα πίσω και δώσε στον εαυτό σου τον χρόνο και τον χώρο για να λάβεις υπόψη σου τις ηθικές επιπτώσεις της. Εάν υπάρχει κάτι για το οποίο διαφωνείς, κάνε ένα βήμα μπροστά. Μίλησε γι’ αυτό που πιστεύεις και γίνε ο συνήγορός του. Κυρίως όμως, να είσαι επαγγελματικός. Αν αμφιβάλλεις για κάτι, μπορείς να ανατρέξεις στον Κώδικα Πρακτικής για Επαγγελματίες Μάνατζερ του Ινστιτούτου.
Τρίτη συμβουλή είναι «δέσμευσε και ενδυνάμωσε τους εργαζόμενους. Οταν οι εργαζόμενοι αποφασίζουν για τους ίδιους, το πλέον πιθανό είναι ότι το πρώτο πράγμα που θα λάβουν υπόψη τους είναι οι επιπτώσεις που οι αποφάσεις αυτές έχουν για τους άλλους.