Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, λίγο πριν τα μεσάνυχτα τοπική ώρα χθες, να ανακοινώσει νέο πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων («ποσοτικής χαλάρωσης» ή QE) ύψους 750 δισ. ευρώ, είναι η πρώτη πραγματική καλή είδηση από το οικονομικό μέτωπο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρόγραμμα (επονομαζόμενο Pandemic Emergency Purchase Programme ή PEPP) θα περιλαμβάνει τόσο κρατικά όσο και εταιρικά ομόλογα και θα συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020 ή και πέραν αυτής της ημερομηνίας – έως ότου η ΕΚΤ κρίνει ότι η κρίση έχει παρέλθει. Για πρώτη φορά από την έναρξη του QE στις αρχές του 2015, η Ελλάδα θα συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα.
Στη σχετική ανακοίνωση αναφέρεται ότι το Δ.Σ. της ΕΚΤ θα «κάνει οτιδήποτε είναι αναγκαίο εντός του πλαισίου της εντολής» του ιδρύματος και «είναι απολύτως έτοιμο να αυξήσει το μέγεθος των προγραμμάτων αγοράς περιουσιακών στοιχείων και να αναπροσαρμόσει τη σύνθεσή τους, όσο χρειαστεί και για όσο καιρό χρειαστεί».
Επιπλέον, σημειώνεται ότι τα όρια ανά κράτος-μέλος που έχουν επιβληθεί στις αγορές κρατικών ομολόγων ενδέχεται να αρθούν αν φανεί ότι δυσχεραίνουν την αποτελεσματική εφαρμογή του νέου QE. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ήταν από τους πρώτους ηγέτες που χαιρέτισε την έλευση του PEPP, εκφράζοντας μέσω Twitter την πλήρη στήριξή του στα νέα μέτρα και καλώντας τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης «να δράσουν πιο επιθετικά» στο δημοσιονομικό μέτωπο.
Η κίνηση έχει τεράστια σημασία γιατί θωρακίζει τα κράτη-μέλη – ειδικά τα πιο υπερχρεωμένα, όπως η Ελλάδα αλλά και η βαρύτατα πληγείσα Ιταλία – απέναντι στον κίνδυνο νέων κρίσεων δανεισμού που θα μπορούσε να προκύψει από την απόπειρα δημοσιονομικής διάσωσης των οικονομιών τους. Η παγκόσμια ύφεση που ήδη έχει ξεκινήσει εξαιτίας του κορωνοϊού γεννά την ανάγκη δυσθεώρητης αύξησης των δημόσιων δαπανών, για τη διάσωση εταιρειών, την παροχή δανείων, την επιδότηση μισθών, την εισοδηματική στήριξη αυτοαπασχολούμενων. Παράλληλα, τα φορολογικά έσοδα θα μειωθούν δραματικά, καθώς πολλές χώρες αναστέλλουν προσωρινά τις φορολογικές υποχρεώσεις εταιρειών και πολιτών.
Η επιλογή ενός νέου γύρου QE, ευέλικτού και χωρίς ανώτατα όρια, είτε συνολικά είτε (δυνητικά) ανά κράτος-μέλος, είναι σαφώς προτιμότερη από μία λύση τύπου OMT (που δεν έχει εφαρμοστεί ως σήμερα). Η αγορά ομολόγων στο πλαίσιο του OMT θα συνέδεε την αγορά ομολόγων με κάποιου είδους πρόγραμμα του ESM (Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας) και με κάποιας μορφής αιρεσιμότητα.
Όπως εξηγεί (στο Twitter) ο αναλυτής του Peterson Institute Γιάκομπ Κίρκεγκααρντ, η λύση αυτή, σαφώς πιο πολύπλοκη, ταιριάζει σε κρίσεις που πλήττουν συγκεκριμένες χώρες, όχι στον αστεροειδή που απειλεί σήμερα να αφανίσει ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικονομία.
Τις προηγούμενες ημέρες, το κόστος δανεισμού της Ελλάδας και της Ιταλίας είχε αρχίσει να σκαρφαλώνει επικίνδυνα. Το επιτόκιο του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου, από 1,21% στις 4.3, είχε εκτοξευθεί μέσα σε δύο εβδομάδες στο 3,94%.
Λίγο νωρίτερα, στον απόηχο της ανακοίνωσης της ΕΚΤ, είχε ήδη βυθιστεί στο 2,10%.
Το αντίστοιχο ιταλικό ομόλογο στο άνοιγμα της αγοράς σήμερα κατέγραψε πτώση στο κόστος δανεισμού ύψους 103 μονάδων βάσης.
Είμαστε ακόμα στην αρχή της πυρόσβεσης. Αλλά η ΕΚΤ έκανε το καθήκον της. Τα κράτη-μέλη, πέραν της θεσμικής έγκρισης των Βρυξελλών, έχουν πλέον και πρακτικά την ελευθερία να δράσουν δυναμικά. Ας ελπίσουμε ότι θα το κάνουν.