Δεύτερη φάση εφαρμογής του μέτρου της επιστρεπτέας προκαταβολής, αντίστοιχου ύψους με την πρώτη η οποία ήταν 1 δισ. ευρώ, προαναγγέλλει ο υφυπουργός Δημοσιονομικής Πολιτικής Θόδωρος Σκυλακάκης, στη συνέντευξή του στην «Κ». Μιλάει επίσης για πολλά εξειδικευμένα πακέτα βοήθειας, που θα ανακοινωθούν το προσεχές διάστημα, μεταξύ των οποίων για τις μεταφορές –και τις αερομεταφορές–, ενώ προσθέτει ότι η στήριξη συμπληρώνεται με τα μέτρα εγγύησης για ενίσχυση της ρευστότητας που ετοιμάζει το υπουργείο Ανάπτυξης και με τα νέα ευρωπαϊκά εργαλεία.
Το κόστος είναι φυσικά δυσθεώρητο. Υπολογίζει ταμειακή επιβάρυνση 14 δισ. έως και τον Μάιο, χωρίς να συνυπολογίζονται οι εγγυήσεις στο τραπεζικό σύστημα, και με άγνωστο Χ τον τουρισμό, ο οποίος μπορεί να έχει μεγάλες ταμειακές και δημοσιονομικές επιπτώσεις. Προβλέπει επίσης βαρύ πλήγμα στα έσοδα και αποκαλύπτει ότι μοιραία θα γίνει οσονούπω «ευρεία χρήση» των ταμειακών διαθεσίμων.
Ο κ. Σκυλακάκης προαναγγέλλει επίσης κι άλλα μέτρα πολιτικής για την επανεκκίνηση της οικονομίας, την επόμενη μέρα, καθώς και επιστροφή στον σχεδιασμό της κυβέρνησης για φοροελαφρύνσεις και μείωση ασφαλιστικών εισφορών για την τόνωση των επενδύσεων στο στάδιο εκείνο.
Εκφράζει, πάντως, αισιοδοξία ότι η ανάκαμψη θα έρθει το 2021 δυναμικά και ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν θα προχωρήσουν σε μαζικές απολύσεις.
– Πόσο εκτιμάτε ότι μπορεί να επωφεληθεί η χώρα μας από τα μέτρα που αποφάσισε το Eurogroup; Είστε ικανοποιημένος από τα αντανακλαστικά της Ευρώπης;
– Για να είμαι ειλικρινής, έχοντας ζήσει και στην Ευρώπη από κοντά το σύστημα ως ευρωβουλευτής, δεν περίμενα διαφορετική αντίδραση. Είναι σαφές ότι στην πρώτη φάση η Ευρώπη άργησε να συνειδητοποιήσει την επίπτωση που θα είχε υγειονομικά ο κορωνοϊός, αλλά και τη βιαιότητα της μεγάλης οικονομικής κρίσης που προκαλεί. Σταδιακά, ιδίως η ΕΚΤ και στο μέτρο των δυνάμεών της και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντέδρασαν με ικανοποιητικό κατά τη γνώμη μου τρόπο. Ιδίως η ΕΚΤ, επαναλαμβάνω. Τα κράτη-μέλη, αντίθετα, μπήκαν σε μια διελκυστίνδα με τους αναμενόμενους πρωταγωνιστές, που οδήγησε σε έναν συμβιβασμό, ο οποίος έχει το πλεονέκτημα να βάζει άμεσα χρήματα στο τραπέζι.
Αυτά, σε ό,τι αφορά την αρχική έκρηξη της ανεργίας, αλλά και για την υγειονομική πλευρά, καλύπτουν με καλούς όρους τις τρέχουσες ανάγκες. Το ζητούμενο τώρα είναι το επόμενο βήμα. Πόσα δηλαδή χρήματα θα χρειαστούν στη φάση επανεκκίνησης της οικονομίας από το λεγόμενο Ταμείο Ανάκαμψης (Recovery Fund) και πόσο γρήγορα και ουσιαστικά θα προχωρήσει αυτό σε σχέση με την έκταση και τη διάρκεια της κρίσης, αν αυτή ακολουθήσει τα πολύ αρνητικά σενάρια που εκτιμούν οι διεθνείς οργανισμοί. Μην ξεχνάμε όμως ότι στις κρίσεις η Ευρώπη φημίζεται για τη σταδιακή –σαλαμοειδή κατά κανόνα– αντίδρασή της. Επιτρέψτε μου να προβλέψω λοιπόν ότι θα έχουμε πολλά ακόμα κεφάλαια σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή αντίδραση, όπως συνέβη άλλωστε και στην προηγούμενη κρίση –την κρίση χρέους–, καθώς τα πολιτικά συστήματα στο εσωτερικό των χωρών θα αρχίσουν να «χωνεύουν» τη νέα πραγματικότητα.
– Τα δημοσιονομικά μέτρα έως τώρα είναι 3,5% του ΑΕΠ, περίπου 7 δισ. ευρώ. Πόσο θα αυξηθεί το ποσό όταν θα επεκταθούν σε νέους κλάδους (τουρισμός, ακτοπλοΐα, ιδιωτική υγεία, κ.λπ.) και πόσο αν παραταθούν για Μάιο ή και Ιούνιο;
– Συνολικά υπολογίζουμε ότι μπορεί να φτάσει το κόστος –εφόσον προχωρήσουμε και στον Μάιο και αρχίσει να ανοίγει η οικονομία από τον Ιούνιο– στα 14 δισ. ταμειακή επιβάρυνση, χωρίς να συνυπολογίσουμε εδώ τα χρήματα που θα δοθούν μέσω του τραπεζικού συστήματος ως δάνεια με εγγυήσεις. Το πόσο θα είναι τελικά η δημοσιονομική επιβάρυνση θα το δούμε όταν θα αρχίσει να εξομαλύνεται η οικονομία. Μην ξεχνάτε ότι δεν έχουμε ακόμη εικόνα τού τι θα συμβεί στον τουρισμό και τι απαιτήσεις θα έχει αυτό, ταμειακές και δημοσιονομικές. Επίσης, δεν έχει ξεκαθαρίσει πότε θα είναι διαθέσιμα τα χρήματα από τα καινούργια εργαλεία που δημιουργούνται στην Ευρώπη για χρήση από τα κράτη-μέλη και πόσο ευέλικτα θα αποδειχθούν στην πράξη. Εχουμε κάποια καλά σημάδια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ό,τι αφορά την πρώτη φάση, το λεγόμενο corona fund, που προχώρησαν οι εγκρίσεις με παραδειγματική ταχύτητα, οπότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι και στα επόμενα βήματα θα πορευτούμε αντίστοιχα. Την επόμενη μέρα και κατά την επανεκκίνηση, θα προβλεφθούν προφανώς και άλλα μέτρα πολιτικής που θα ανταποκρίνονται στο περιβάλλον που θα έχει τότε διαμορφωθεί. Θα μιλήσουμε για αυτά όταν έρθει η ώρα.
– Εως πότε έχουμε ρευστότητα για να καλύπτονται οι ανάγκες; Αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε τα ταμειακά διαθέσιμα;
– Μέχρι και τον Μάρτιο δεν είχαμε ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε ταμειακά διαθέσιμα, καθώς τα έσοδα ήταν καλύτερα του αναμενομένου, ιδίως αν λάβει υπόψη κάνεις τις αναστολές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων. Το ίδιο ισχύει και για τις πρώτες ημέρες του Απριλίου και οφείλω να ευχαριστήσω, ως αρμόδιος για τη δημοσιονομική πολιτική, τους συμπολίτες μας που επιδεικνύουν εξαιρετική συνέπεια στις υποχρεώσεις τους προς το κοινωνικό σύνολο σ’ αυτή την κρίσιμη για όλους μας περίοδο. Είναι πολύ κρίσιμο να διατηρηθεί αυτή η κουλτούρα πληρωμών γιατί είναι το κλειδί για να συνεχίσουμε την επόμενη μέρα το πρόγραμμά μας για τη μείωση της φορολογίας, υπό τις πολύ δυσκολότερες δημοσιονομικές συνθήκες που θα διαμορφωθούν. Τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
Εδώ επιτρέψτε μου μια παρέκκλιση για το πόσο συγκρατημένα οι επιχειρήσεις χρησιμοποίησαν το εργαλείο της αναστολής των επιταγών για 75 ημέρες, το οποίο τους δώσαμε. Από τους 254.000 πελάτες των συστημικών τραπεζών με μπλοκ επιταγών και παρά το γεγονός ότι είχαμε περιλάβει στην πρώτη φάση –που έληξε την περασμένη Τρίτη– πολύ μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων (πάνω από το 60% του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων που υπάρχουν στην Ελλάδα), μόλις το 10% έκανε χρήση της αναστολής με ποσό περίπου 1,3 δισ. ευρώ, σε σχέση με τα 50 δισ. που εκτιμάται (τάξη μεγέθους) ότι είναι σε ετήσια βάση οι μεταχρονολογημένες επιταγές στην Ελλάδα.
Επανέρχομαι στην ερώτησή σας σημειώνοντας ότι η έως τώρα καλή πορεία δεν ανατρέπει το αναπόφευκτο σε σχέση με τη χρήση των ταμειακών διαθεσίμων. Σταδιακά λοιπόν, μέσα στις επόμενες ημέρες, και ασφαλώς πριν από τα τέλη Απριλίου και για το επόμενο δίμηνο, η ύφεση από το «πάγωμα» της οικονομικής δραστηριότητας θα χτυπήσει βίαια και τα κρατικά έσοδα, και σε συνδυασμό με τις αναστολές που ορθώς δίνουμε, θα απαιτήσει ευρεία χρήση των ταμειακών μας διαθεσίμων και για την κάλυψη των μειωμένων εσόδων και για την ενίσχυση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.
– Είναι σκόπιμο να βγούμε στις αγορές; Πότε υπολογίζετε; Και για τι ποσό;
– Η σκοπιμότητα είναι συνάρτηση των αποδόσεων που μπορούν να επιτευχθούν σε σχέση με την ικανοποιητική πορεία που είχαν τα ελληνικά ομόλογα τις τελευταίες ημέρες, μετά ιδίως τις αποφάσεις της ΕΚΤ. Το πότε θα βγούμε στις αγορές στην πολύ δύσκολη αυτή περίοδο είναι ένα κατ’ εξοχήν λεπτό θέμα, το οποίο προφανώς δεν δημοσιοποιείται.
Το μεγάλο στοίχημα είναι το 2021
– Δεν έχει ίσως σημασία, αφού ανεστάλησαν οι περιορισμοί από την Ε.Ε., αλλά πόσο θα είναι φέτος το ισοζύγιο του Δημοσίου; Θα έχουμε πρωτογενές έλλειμμα;
– Εξαρτάται από το πώς θα μετρηθεί και από την έκταση της ύφεσης, αλλά και από τα μέτρα που θα ληφθούν. Αν όλα τα μέτρα μπουν, όπως έχει συμφωνηθεί, στις στατιστικές προσαρμογές (adjustments) και ληφθεί υπόψη και η κυκλική προσαρμογή της ύφεσης, τότε μπορούμε να βρεθούμε στην παράδοξη θέση να έχουμε πρωτογενές έλλειμμα σε απόλυτους όρους, αλλά να έχουμε επιτύχει τους δημοσιονομικούς στόχους μας, αφού ληφθούν υπόψη οι ανωτέρω (τεράστιες) προσαρμογές. Κάποια σενάρια που έχουμε κάνει εκεί οδηγούν. Είναι, όμως, πολύ νωρίς για όλα αυτά. Δημοσιονομικά, σε κάθε περίπτωση η δύσκολη χρονιά δεν είναι η φετινή, λόγω των βαθμών ελευθερίας που έχουμε λόγω κορωνοϊού, αλλά η επόμενη, όταν θα έχουμε τη μεταφορά –το carry-over, όπως λέμε οι οικονομολόγοι– από την ύφεση και τις επιπτώσεις της στον παραγωγικό ιστό μας, που όμως θα συνδυάζονται και με μια δυναμική, πιστεύω, οικονομική ανάκαμψη.
Μείωση φόρων και εισφορών για την επανεκκίνηση της οικονομίας
– Υπό ποιες προϋποθέσεις θα τεθεί θέμα μείωσης μισθών δημοσίων υπαλλήλων ή και συντάξεων;
– Δεν τίθεται σήμερα τέτοιο θέμα. Και πιστεύω ότι το ρεαλιστικό σενάριο είναι ότι θα πάμε καλά και δεν θα τεθεί ούτε και στο μέλλον. Φτάνει να βάλουμε τη σωστή στιγμή δυναμικά την παραγωγική μας μηχανή μπροστά την επόμενη μέρα της κρίσης. Και βέβαια, είναι πολύ σημαντικό η ανάκαμψη διεθνώς να έχει το λεγόμενο U shape, να είναι βίαιη προς τα πάνω δηλαδή, όπως συμβαίνει πολλές φορές όταν τα γεγονότα που προκαλούν την ύφεση είναι εξωγενή σε σχέση με την οικονομία και εμπεριέχουν και κάποια ψυχολογική ανάταση. Ανάταση που θα έρθει ασφαλώς όταν νικήσουμε τον κορωνοϊό. Η ευρωπαϊκή και διεθνής ακαδημαϊκή έρευνα για τις οικονομικές επιπτώσεις των πανδημιών που χρησιμοποιήσαμε για να σχεδιάσουμε την οικονομική μας αντίδραση και τα σενάρια που παρουσιάσαμε στα τέλη Φεβρουαρίου στον πρωθυπουργό, στηριγμένοι στην έρευνα αυτή, προβλέπει αυτό το είδος της ανάκαμψης. Το φαινόμενο όμως είναι καινούργιο και καμία πρόβλεψη δεν εμπεριέχει σήμερα τις βεβαιότητες του παρελθόντος.
– Για την ενίσχυση της ρευστότητας, πώς θα κινηθείτε, μετά την επιστρεπτέα προκαταβολή; Θα επεκταθεί το μέτρο, υπάρχουν άλλα που θα ενεργοποιηθούν;
– Πιστεύω ότι χρειάζεται –και είναι υπό σκέψη– και δεύτερη φάση επιστρεπτέας προκαταβολής, αντίστοιχου μεγέθους, που θα έρθει πιο κοντά χρονικά στο άνοιγμα της οικονομίας και θα βοηθήσει στην επανεκκίνησή της. Σε συνδυασμό με τα μέτρα ρευστότητας με εγγυήσεις που ετοιμάζει το υπουργείο Ανάπτυξης, τα οποία θα διοχετευτούν μέσω του τραπεζικού συστήματος, το σχετικό πακέτο θα είναι σε κάθε περίπτωση σημαντικό. Και στην πορεία θα ενισχυθεί και από τα νέα ευρωπαϊκά εργαλεία.
– Ετοιμάζεστε για την επανεκκίνηση; Θα πάρετε τότε μέτρα φορολογικών ελαφρύνσεων και ποια θα έχουν προτεραιότητα; Θα μειώσετε τις ασφαλιστικές εισφορές; Σκέφτεστε επιτάχυνση αποσβέσεων επενδύσεων;
– Η ουσία της πολιτικής μας, την οποία ψήφισε ο ελληνικός λαός πριν από λίγους μήνες, θα είναι όσο ποτέ επίκαιρη την επομένη της κρίσης. Θα χρειαζόμαστε ακόμα περισσότερο σε σχέση με την προ κορωνοϊού κατάσταση μαζική προσέλκυση επενδύσεων και αλλαγή του παραγωγικού μας μοντέλου. Στην εφαρμογή της, επιπροσθέτως, θα έχουμε το πλεονέκτημα της σημαντικής βελτίωσης τόσο της αξιοπιστίας της χώρας, όσο και της αυξημένης εμπιστοσύνης του ελληνικού λαού στο κράτος και στους θεσμούς. Η βραχεία πιστεύω, αλλά πολύ μεγάλη ύφεση και τα πλήγματα που θα επιφέρει, θα απαιτήσουν ταχύτητα και αποφασιστικότητα, που να είστε απόλυτα βέβαιη ότι θα επιδείξει η κυβέρνησή μας. Αξιοποιώντας τα διδάγματα της κρίσης για το πώς μπορούμε να είμαστε πολύ πιο αποτελεσματικοί και ουσιαστικοί στον τρόπο λειτουργίας του κράτους για τη διευκόλυνση της ανάκαμψης. Για παράδειγμα, στη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας ή στην αξιοποίηση του σημαντικού μας επιστημονικού και ερευνητικού δυναμικού. Σημειώνω ότι η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και οι επενδύσεις ευνοούνται από μέτρα όπως αυτά που αναφέρατε στην ερώτησή σας.
– Εξετάζετε ένα πακέτο στήριξης για αεροπορικές εταιρείες και αεροδρόμια, που έχουν υποστεί μεγάλες ζημίες, στα πρότυπα άλλων χωρών; Υπολογίζετε ύψος;
– Εξετάζουμε πολλά εξειδικευμένα πακέτα, μεταξύ των οποίων και ένα για τις μεταφορές, που θα περιλαμβάνει ασφαλώς και τις αεροπορικές μεταφορές.
– Ανησυχείτε για την ανεργία; Θα επιστρέψει σε μνημονιακά επίπεδα;
– Είναι καθήκον μας να ανησυχούμε. Γι’ αυτό και έχουμε προβλέψει τόσο ισχυρές ρήτρες για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, ως προϋπόθεση για κάθε είδους οικονομική βοήθεια. Τα στοιχεία μέχρι τώρα δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις μας στη συντριπτική τους πλειονότητα θεωρούν τους εργαζομένους τους πολύτιμη επένδυση και δεν σπεύδουν σε μαζικές απολύσεις, όπως έγινε στις ΗΠΑ και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό θα είναι ένα από τα μεγάλα στοιχήματα αυτής της κρίσης και πιστεύω ότι τελικά θα πάμε καλά.
– Oταν βγήκαμε από το μνημόνιο υπολογιζόταν ότι θα χρειαστούμε 10 χρόνια για να επανέλθουμε. Τώρα;
– Οι Ευρωπαίοι είναι πολύ απαισιόδοξοι και μιλούν για δύο και τρία χρόνια. Προσωπικά δεν συμμερίζομαι αυτή την απαισιοδοξία. Πιστεύω ότι η ανάκαμψη θα έρθει το 2021 και θα είναι ιδιαίτερα δυναμική στην περίπτωση της Ελλάδας. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη θα φέρει και στην οικονομία πολύ καλύτερα αποτελέσματα από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, όπως έγινε έως τώρα και στην υγειονομική κρίση.