ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΖΩΗ
ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Συμβουλές από την Τίνα Τέρνερ; Γιατί όχι; Η Αμερικανίδα τραγουδίστρια έγραψε πέρυσι και κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά το Η ευτυχία είσαι εσύ (εκδ. Πεδίο), στο οποίο μοιράζεται στιγμές από τη ζωή της, θέλοντας να λειτουργήσει ως παράδειγμα· μια γυναίκα που δεν τα βρήκε όλα εύκολα, που έπρεπε να προσπαθήσει (βοήθησε ο βουδισμός στα δύσκολα, όπως λέει) και κέρδισε, τελικά, το μερίδιό της στην ευτυχία. Για τον Νέστορ Τζέιμς, το μυστικό πάντως δεν είναι τίποτε άλλο από τη σωστή αναπνοή. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος έκανε μια εντυπωσιακή έρευνα σε όλο τον κόσμο για να βρει απαντήσεις γύρω από την «επιστήμη της αναπνοής» και έγραψε το μπεστ σέλερ Ανάσα, που κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδόσεις Διόπτρα. Ή μπορούμε να δοκιμάσουμε τη μέθοδο «κιντσούγκι», που στα ιαπωνικά σημαίνει «χρυσή ένωση» και παραπέμπει στη συγκόλληση με χρυσό κομματιών σπασμένης πορσελάνης, ώστε να είναι ισάξια ή καλύτερη από πριν – η Αντρέα Λόντορφ χρησιμοποιεί μεταφορικά την ανατολίτικη αυτή τεχνική στο Κιντσούγκι (εκδ. Διόπτρα), για να δείξει πώς να βγαίνουμε πιο δυνατοί από τις δοκιμασίες της ζωής.
→ Μια άλλη ιδέα Η Κάθριν Πιρς γράφει το Πώς να χωρίσετε με το κινητό σας (εκδ. Key Books), ένας προκλητικός τίτλος, πίσω από τον οποίο δεν κρύβεται κάποια αντιτεχνολογική μανία, αλλά μια πολύ ειλικρινής ανάγκη, αυτή της ψηφιακής αποτοξίνωσης και της οικοδόμησης μιας πιο υγιούς σχέσης με το κινητό τηλέφωνο. Πιο υγιείς, επίσης, θα ήμασταν όλοι αν μπορούσαμε να απαντήσουμε συνειδητά στο ερώτημα που θέτει στον τίτλο του βιβλίου του ο καθηγητής ψυχολογίας Μπάρι Σβαρτζ: Γιατί δουλεύουμε; (εκδ. Key Books). Υπάρχει ασφαλώς μια σειρά από απαντήσεις, προφανείς και λιγότερο προφανείς. Ο Σβαρτζ επιχειρεί να βάλει σε μια τάξη τις αντιλήψεις μας για τον ρόλο και τη φύση της εργασίας, αναγνωρίζοντας την άμεση σύνδεσή της με το αίσθημα ικανοποίησης. Τέλος, αν θέλετε να παίρνετε πιο σωστές αποφάσεις, ίσως να δοκιμάσετε και την πρωτότυπη προσέγγιση του Τζόρνταν Έλενμπεργκ. Ο Αμερικανός καθηγητής μαθηματικών προσπαθεί να μας πείσει (αν και ξέρει ότι είναι δύσκολο) ότι τα μαθηματικά εμπλουτίζουν την κοινή λογική και μας λέει πώς να τα χρησιμοποιούμε για να σκεφτόμαστε καλύτερα. Το Πώς να μην κάνετε λάθος (εκδ. Utopia) σκαρφάλωσε στις λίστες των μπεστ σέλερ στις ΗΠΑ πριν από λίγα χρόνια, όχι μόνο για τις έξυπνες ιδέες του Έλενμπεργκ, αλλά και για τον πολύ διασκεδαστικό τρόπο γραφής του.
ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ
Η προσωπικότητα της γυναίκας που κρύβεται πίσω από τις υποχρεώσεις (της συζύγου και της μητέρας) είναι το ζήτημα που βρίσκεται στον πυρήνα του λόγου που εκφώνησε η Βιρτζίνια Γουλφ, καλεσμένη της Εθνικής Εταιρείας για τη Γυναικεία Απασχόληση, στο Λονδίνο το 1931 (χρονιά που κυκλοφόρησαν τα Κύματα), αλλά είναι σαν να γράφτηκε χθες. Κυκλοφορεί σε συντετμημένη μορφή στο Γυναικεία επαγγέλματα (εκδ. Κοβάλτιο). Η Γουλφ είναι επίσης μία από τις Γυναίκες της ψυχής μου (εκδ. Ψυχογιός) της Ισαμπέλ Αλιέντε, ένα βιβλίο αναμνήσεων και απόψεων που συμβαδίζει με το κίνημα του #MeToo, γραμμένο από μια «φεμινίστρια από το νηπιαγωγείο», όπως συστήνεται η ίδια η Χιλιανή συγγραφέας στην πρώτη της φράση. Μεταφέροντας τη συζήτηση στην Ελλάδα, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Key Books το Είμαι επικίνδυνη, ένα συλλογικό έργο με κείμενα 100 Ελληνίδων που μοιράζονται τις ιστορίες τους για την πραγματικότητα στη χώρα μας.
ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΑΝΑΓΝΩΣΕΩΝ Για τη λογοτεχνία μας: η Χριστίνα Ντουνιά προσεγγίζει το λογοτεχνικό τοπίο της δεκαετίας του ’30 στο Αργοναύτες και σύντροφοι (εκδ. Εστίας), ο Κώστας Κουτσουρέλης εξετάζει Τι είναι και τι δεν είναι ποίηση (εκδ. Μικρή Άρκτος) μέσα από δώδεκα δοκιμιακά κείμενα, ο Σωτήρης Τριβιζάς αφηγείται στη Βιβλιογραφία (εκδ. Σοκόλη) ιστορίες για βιβλία και λογοτέχνες – θυμάται κανείς τον ποιητή Γιάννη Χονδρογιάννη; Ο Θεοδόσης Π. Τάσιος παρατηρεί στο Νίκος Καζαντζάκης. Η ανθρωπογραφία ενός τραγικού διανοούμενου (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) την προσωπικότητα και τις διαδρομές της σκέψης του κορυφαίου Έλληνα πεζογράφου – υπάρχουν σημεία όπου το βιβλίο συναντάει το Ο Καζαντζάκης ως ποιητής (εκδ. Πεδίο) του Δημήτρη Κόκορη, καθώς οι ποιητικές δημιουργίες εξετάζονται και σε συνάρτηση με τη φιλοσοφική τους διάσταση. Επίσης, προτείνω σε κάθε αναγνώστη που τον ενδιαφέρει η ιστορία του εκδοτικού κόσμου το Ανάγνωση και αναγνώστες (εκδ. Πεδίο) του Ζαν-Ιβ Μολιέρ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο των Βερσαλλιών, μια (γαλλικοκεντρική) μελέτη για την ιστορία της ανάγνωσης μέσα στην κοινωνία, για βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία και εκδοτικούς οίκους, για λεξικά και εφημερίδες, για το πώς οικοδομήθηκε η έντυπη κουλτούρα από τον 18ο αιώνα και τη μετατροπή των λαϊκών μαζών σε αναγνώστες.
Η δύναμη του Προυστ Σε μία από τις χειρότερες στιγμές του Β΄ Παγκοσμίου, την άνοιξη του 1940, οι Σοβιετικοί εκτέλεσαν μερικές χιλιάδες Πολωνούς (σφαγή του Κατίν), κάτι που μέχρι και σήμερα η Ρωσία αρνείται – αυτό που μας ενδιαφέρει εν προκειμένω είναι ότι από τη συγκυρία εκείνη επέζησε ο Γιόσεφ Τσάπσκι, ζωγράφος και συγγραφέας, πριν μεταφερθεί ως αιχμάλωτος σε ένα ρωσικό στρατόπεδο. Εκεί επιστράτευσε τον Προυστ. Οι διαλέξεις του για τον Γάλλο στους συγκρατουμένους του υπήρξαν σωτήριες για την πνευματική τους ισορροπία – το Ο Προυστ αντίδοτο στην κατάρρευση (εκδ. Ποταμός) είναι η απόδειξη της δύναμης της λογοτεχνίας. Για περισσότερο Προυστ υπάρχει και η ιδιαίτερη φιλοσοφική του προσέγγιση από τον Ζιλ Ντελέζ στο Ο Προυστ και τα σημεία (εκδ. Κέδρος).
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩΝΤΑΣ Τον Μισέλ Ουελμπέκ είτε τον αγαπάς είτε δεν τον αντέχεις καθόλου. Η αιρετική του στάση είναι συχνά δύσκολη, ωστόσο αυτό καθόλου δεν αναιρεί το γεγονός ότι είναι από τους πιο σπουδαίους εν ζωή συγγραφείς – στις Παρεμβάσεις 2020 (εκδ. Εστίας) δεν θα βρείτε λογοτεχνικά κείμενα, αλλά μια αρθρογραφία, συνεντεύξεις και απόψεις επί παντός: από τον Ζακ Πρεβέρ μέχρι τον Ντόναλντ Τραμπ. Τη δημοσιογραφική ιδιότητα και του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες γνωρίζουμε στο Σκάνδαλο του αιώνα (εκδ. Ψυχογιός). Ο πρώτος έρωτας του Μάρκες ήταν η δημοσιογραφία, η τριβή του στο γράψιμο ξεκίνησε από τις εφημερίδες της Κολομβίας και η σχέση του με τον Τύπο συνεχίστηκε και πολύ μετά την παγκόσμια συγγραφική του αναγνώριση. Γενικά περί δημοσιογραφίας και για τη σημασία της σήμερα έγραψε ο Μάικλ Σούντσον, καθηγητής στο Κολούμπια, στο σύντομο και καλογραμμένο Δημοσιογραφία (εκδ. Παπαδόπουλος) από τη σειρά Μια σύντομη εισαγωγή.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑΞΙΔΙΑ Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν πέρασε δύο μήνες (1926-1927) στη Ρωσία, με τις σημειώσεις του να γεμίζουν το Ημερολόγιο Μόσχας (εκδ. Καστανιώτη): κυριαρχεί ο προβληματισμός για τη σχέση του με την Άσια Λάτσις, την οποία ξαναβρίσκει εκεί, αλλά και με το Κομμουνιστικό Κόμμα. Συναντά επίσης αρκετούς ακόμα ανθρώπους, παρατηρεί την πόλη: «Τα πεζοδρόμια δίνουν στη Μόσχα όψη επαρχίας ή μάλλον χαρακτήρα μιας αυτοσχέδιας μεγαλούπολης, που τη φύτεψαν τυχαία εν μια νυκτί». Σημειώσεις από ταξίδια, όνειρα, σκέψεις – ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες γυρίζει τον κόσμο και μέσα από τα κείμενά του δημιουργεί ένα, κατά τον ίδιο, «μνημείο αυτής της μεγάλης περιπέτειας». Μαζί με φωτογραφίες και ένα συγκινητικό επιλογικό κείμενο της συντρόφου του, Μαρία Κοδάμα, το Άτλας (εκδ. Πατάκη) είναι ένα μικρό δώρο. Πολύ παλιότερα ο Γάλλος περιηγητής Αντουάν Λοράν Καστελάν έφτασε στην προεπαναστατική Ελλάδα και μέσα από τις επιστολές του αποτύπωσε τη φυσιογνωμία της χώρας της εποχής εκείνης· σε μία από τις επιστολές μετέφερε την ιστορία που είχε ακούσει από έναν περιπλανώμενο ραψωδό, ένα παραμύθι-περιπέτεια-ιστορία για τη Μονεμβασιά. Το Μελίκα. Μια μοραΐτικη ιστορία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Στερέωμα.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Το Παλίμψηστο της Αριστοτέλους (εκδ. University Studio Press), ένα πολύ όμορφο λεύκωμα με ερευνητικό και εικαστικό ενδιαφέρον, σε επιμέλεια του Νίκου Καλογήρου, εξετάζει την πορεία της ανοικοδόμησης της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917. «Βυζαντινά οράματα και εκλεκτικός τοπικισμός» διαβάζουμε στον υπότιτλο. Ποιες ήταν οι καθοριστικές επιλογές που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της πόλης και ποιοι οι πρωταγωνιστές; Στο περιεχόμενο του βιβλίου βασίστηκε η φετινή εκπροσώπηση της Ελλάδας στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.
ΚΑΡΕ ΚΑΡΕ Καταπληκτική η δουλειά του γνωστού Γάλλου καλλιτέχνη και κομίστα Ζαν Μαρκ Ροσέτ στον Λύκο (εκδ. Utopia), μια ιστορία για τη σύγκρουση-συνύπαρξη δύο μοναχικών πλασμάτων, ενός βοσκού κι ενός λύκου, με φόντο τις πλαγιές των Άλπεων. Αντίστοιχα, στα Γυμνά οστά (εκδ. Polaris), στο φανταστικό σύμπαν που δημιούργησε ο Δημοσθένης Παπαμάρκος με τον Kanellos Cob, ένας άνθρωπος αλληλεπιδρά με μια μηχανή – το κόμικ αρχίζει με τους τρεις περίφημους νόμους της ρομποτικής του Ασίμοφ. Επίσης προτείνω να αναζητήσετε τη μεταφορά σε κόμικ του μυθιστορήματος του Κερτ Βόνεγκατ Σφαγείο Νούμερο 5 (εκδ. Anubis) από τους Ράιν Νορθ και Άλμπερτ Μοντέις.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΚΑΜΑΛΑ ΧΑΡΙΣ ΕΠΙ ΔΥΟ Το ευρύ κοινό στην Ελλάδα έμαθε την Κάμαλα Χάρις όταν επιλέχθηκε από τον Τζο Μπάιντεν για τη θέση της αντιπροέδρου – η εκλογή της υπήρξε ένα ιστορικό γεγονός για τις ΗΠΑ, δεδομένου του φύλου της και του χρώματος του δέρματός της. Το ενδιαφέρον για το πρόσωπό της εκτινάχθηκε. Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησε στην Αμερική μια βιογραφία της, γραμμένη από έναν άνθρωπο που τη γνωρίζει καλά, τον δημοσιογράφο Νταν Μορέν. Στο Με τον τρόπο της Κάμαλα (εκδ. Παπαδόπουλος) ο Μορέν αφηγείται όλη της την πορεία, από τα παιδικά της χρόνια μέχρι το παρόν. Αν προτιμάτε να τη γνωρίσετε σε πρώτο πρόσωπο, μέσα από τα δικά της λόγια, μεταφράστηκε πρόσφατα και η αυτοβιογραφία της, Οι αλήθειες μας (εκδ. Μίνωας), ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ λίγο πριν από τις εκλογές και παρομοιάστηκε με το Εικόνες του πατέρα μου του Μπαράκ Ομπάμα.
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Το βιβλίο-βόμβα της Καμίλ Κουσνέρ, Η μεγάλη οικογένεια (εκδ. Κάκτος), κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο στη Γαλλία, προκαλώντας ένα τεράστιο σκάνδαλο και καλώντας μας να αναλογιστούμε πόσα άγνωστα τραύματα μπορεί να κουβαλάνε οι άνθρωποι πίσω από τη σιωπή τους. Η Κουσνέρ έσπασε αυτή τη σιωπή με καθυστέρηση τριάντα ετών, αφηγούμενη την ιστορία της οικογένειάς της και πώς ο πατριός της, για χρόνια ευρωβουλευτής, κακοποιούσε συστηματικά τον έφηβο τότε δίδυμο αδερφό της. Μια άλλη, εντελώς διαφορετική οικογενειακή ιστορία αφηγείται η Λιν Ούλμαν, κόρη του Μπέργκμαν και της Λιβ Ούλμαν, στην Ανησυχία (εκδ. Μεταίχμιο), μια πολύ φορτισμένη αυτοβιογραφική αφήγηση μέσα, κυρίως, από το πρίσμα της σχέσης της με τον διάσημο πατέρα της. Οι συναντήσεις τους προς το τέλος της ζωής του ήταν άλλωστε η αφορμή αυτού του βιβλίου.
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ Η μαρτυρία του Ολλανδού ψυχιάτρου Έντι ντε Βιντ, Τελευταίος σταθμός Άουσβιτς (εκδ. Πατάκη), είναι από τις πιο έντονες που γράφτηκαν ποτέ για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και ίσως η μόνη που γράφτηκε εντός του Άουσβιτς. Αντίστοιχα, ο Σίμον Βάισενταλ ήταν από τους λίγους επιζώντες του στρατοπέδου Μαουτχάουζεν – έχοντας χάσει όλη του την οικογένεια, αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στην αναζήτηση των ναζί που διέφυγαν σε διάφορα μέρη του κόσμου, ένας όρκος εκδίκησης που αποτυπώνεται στα συγκλονιστικά του απομνημονεύματα, Οι δολοφόνοι ανάμεσά μας (εκδ. Παπαδόπουλος). Πιστώνεται την ανακάλυψη του Άιχμαν και ήταν παρών στην ιστορική του δίκη του 1961. Όπως παρών ήταν και ο Ολλανδός Χάρι Μούλις, οι ανταποκρίσεις του οποίου από την Ιερουσαλήμ συνθέτουν το πολύτιμο Υπόθεση 40/61. Η δίκη του Άιχμαν (εκδ. Καστανιώτη), που θα λέγαμε ότι συμπληρώνει τη δουλειά της Χάνα Άρεντ.
→ Διαφορετικές προσεγγίσεις: Ο Ζαν-Μισέλ Ρε μελετά στην Αυτοκτονία της Γερμανίας (εκδ. Στερέωμα) τη λογοτεχνική παράδοση της χώρας, με αφορμή μια νουβέλα του Τόμας Μαν, για να καταλάβει πώς μια χώρα με τόσο έντονο εβραϊκό στοιχείο στην κουλτούρα της κατέληξε να το αποβάλει τόσο βίαια. Μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση: ο Εμίλ Ζιτιά είχε στα χρόνια του πολέμου μια απορία, την οποία έλυσε συζητώντας και καταγράφοντας: τι όνειρα βλέπουν οι άνθρωποι σε μια τέτοια εποχή; Εκτός από την ιστορική αξία της συλλογής αυτής, το 27 όνειρα (εκδ. Άγρα) είναι και ένα υπέροχο ανάγνωσμα.
→ Με ελληνικό ενδιαφέρον Ο Κρίστοφερ Μ. Γούντχαουζ, γνωστός για τη δράση του στα χρόνια της Κατοχής και τη συμμετοχή του στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, εξιστορεί στο Μήλον της έριδος (εκδ. Μίνωας) όλα τα σημαντικά γεγονότα της περιόδου, από τη δικτατορία του Μεταξά μέχρι τον Εμφύλιο. Ο πόλεμος έχει κεντρική θέση και στον συλλογικό τόμο Νεότερος Ελληνικός Εβραϊσμός (εκδ. University Studio Press), σε επιμέλεια της Μαρίας Καβάλα, με μελετητές από διάφορους χώρους να προσεγγίζουν το θέμα ιστορικά, αλλά και κοινωνικά και πολιτικά, με το βλέμμα να φτάνει στο σήμερα και στην επόμενη μέρα. Κυκλοφόρησε επίσης μια αναθεωρημένη έκδοση της (βραβευμένης από την Ακαδημία Αθηνών) μελέτης των Καρίνα Λάμψα και Ιακώβ Σιμπή, Η διάσωση (εκδ. Καπόν), μια πολυεπίπεδη εξέταση της τύχης των Εβραίων στα χρόνια της Κατοχής.
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά για κάποια δολοφονία στη Θεσσαλονίκη εντοπίζεται στον Τύπο το 1852, ημερομηνία που ξεκινά η εντυπωσιακή έρευνα του Γιάννη Μέγα, Απαγωγές και δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη (εκδ. University Studio Press). Ολοκληρώνεται το 1913, με τη δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου. Το υλικό του λευκώματος δεν αποτυπώνει μόνο τα γεγονότα, αλλά και την αίσθηση μιας εποχής. Ανάλογο θέμα έχει και το Πολιτικές δολοφονίες στην Ελλάδα (εκδ. Οξύ) του δημοσιογράφου Γεώργιου Σαρρή, η μελέτη του οποίου ξεκινά από τη διασημότερη ίσως τέτοια πράξη, δηλαδή τη δολοφονία του Καποδίστρια, μέχρι την πιο πρόσφατη, αυτή του Παύλου Φύσσα.
ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ο Έντουαρντ Ο. Γουίλσον, Αμερικανός επιστήμονας, 92 ετών σήμερα, βραβευμένος δις με Πούλιτζερ και γνωστός ως «ο κληρονόμος του Δαρβίνου», αφηγείται στο βιβλίο Γένεσις (εκδ. Utopia) την εξελικτική ιστορία, βασιζόμενος στα σύγχρονα ευρήματα και στη βαθιά, συνδυαστική του σκέψη. Μιλώντας για τον Δαρβίνο, ο Ολλανδός εξελικτικός βιολόγος Μέννο Σχίλτχαϋζεν έγραψε το Ο Δαρβίνος πάει στην πόλη (εκδ. ΠΕΚ), σχολιάζοντας ότι ο Δαρβίνος θα δοκίμαζε μια μεγάλη έκπληξη βλέποντας πώς επιταχύνεται ο ρυθμός της φυσικής επιλογής της άγριας ζωής που συνυπάρχει μαζί μας στις σύγχρονες πόλεις. Μια ενδιαφέρουσα μελέτη για ό,τι υπάρχει γύρω μας στα αστικά κέντρα, εκτός από τους ανθρώπους, τους σκύλους και τις γάτες μας.
→ Η επιστήμη προχωράει Δεν είναι τυχαίο ότι εμφανίζονται συχνά πλέον εγχειρίδια που απευθύνονται στο ευρύ κοινό θέτοντας «δύσκολα» επιστημονικά θέματα σε μια νέα βάση. Τα γονίδια, για παράδειγμα. Ο Κώστας Καμπουράκης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, εξηγεί Τι είναι, τελικά, τα γονίδια; (εκδ. ΠΕΚ), δίνοντας απαντήσεις σε συχνές απορίες και καταρρίπτοντας διάφορες παγιωμένες αντιλήψεις. Αντίστοιχα οι βιολόγοι ερευνητές Ιτάι Γιανάι και Μάρτιν Λέρτσερ παραλληλίζουν στην Κοινωνία των γονιδίων (εκδ. Ροπή) τη λειτουργία των γονιδίων με τις ανθρώπινες δομές, όπου τα άτομα συνεργάζονται και ανταγωνίζονται. Τέλος, στην πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά τους Το ταξίδι των γονιδίων μας (εκδ. Διόπτρα) οι Γερμανοί ερευνητές Γιοχάνες Κράουσε και Τόμας Τράπε προσπαθούν να απαντήσουν «ποιοι είμαστε» και «από πού ερχόμαστε», παρατηρώντας τις μετακινήσεις των ανθρώπων από την προϊστορική εποχή.
ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΕΣ Ο Στιούαρτ Ράσελ, καθηγητής στο Μπέρκλεϊ, καταπιάνεται με το φλέγον θέμα της ταχείας ένταξης της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητά μας: το πιο πρόσφατο βιβλίο του, Συμβατή με τον άνθρωπο; (εκδ. Τραυλός), αναγνωρίζει τον κίνδυνο, αλλά και τη μεγάλη ευκαιρία, και προτείνει ένα μοντέλο «ελέγχου» ώστε η τεχνολογία να αξιοποιηθεί προς όφελός μας. Το βιβλίο του Ράσελ ενώνει την επιστημονική φαντασία με την πραγματικότητα και την επόμενη μέρα με το σήμερα.
ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ Τι είναι η νευροεκπαίδευση; Κατά τον πολύ απλό και κατανοητό ορισμό του Φρανθίσκο Μόρα, «είναι μια νέα οπτική γωνία της διδασκαλίας, η οποία βασίζεται στις νευροεπιστήμες». Στο καλογραμμένο και προσιτό εγχειρίδιο Νευροεκπαίδευση (εκδ. ΠΕΚ) ο Μόρα μάς βοηθάει να καταλάβουμε, εκτός από οτιδήποτε άλλο, πώς λειτουργεί το μυαλό μας. Πώς μαθαίνουμε; Τι θυμόμαστε; Ποιος είναι ο ρόλος της περιέργειας; Και ερευνά τους τρόπους με τους οποίους στο μέλλον θα μπορούμε και να διδάσκουμε, όπως αναφέρει, αλλά και να μαθαίνουμε καλύτερα.
ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΔΗΜΙΕΣ Ο άνθρωπος αναζητούσε ένα φάρμακο για να θεραπεύσει τις παθήσεις του από την πρώτη στιγμή της ύπαρξής του· από την τυχαία αξιοποίηση της φύσης στα προϊστορικά χρόνια μέχρι τις σημερινές έρευνες στα εργαστήρια των φαρμακευτικών ομίλων. Ζωντανή και διαφωτιστική η αφήγηση του Ντόναλντ Κιρς στο Κυνηγοί φαρμάκων (εκδ. ΠΕΚ) για την «απίθανη αναζήτηση για την ανακάλυψη νέων γιατρικών». Η αναζήτηση φαρμάκων είναι άλλωστε εξαιρετικά επίκαιρη στις μέρες μας, έπειτα από τον αγώνα δρόμου της επιστήμης για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Προτείνω σχετικά δύο σπουδαίες μελέτες, το Λαοί και επιδημίες (εκδ. Παπαδόπουλος) του Γουίλιαμ ΜανΝιλ και το Επιδημίες και κοινωνία. Από τον Μαύρο θάνατο μέχρι σήμερα (εκδ. Πατάκη) του Φρανκ Σνόουντεν.
ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ Η ερώτηση ακούγεται κάπως τετριμμένη: υπάρχει ζωή έξω από τη Γη; Ο καθηγητής αστρονομίας του Χάρβαρντ, Άβι Λεμπ, όχι μόνο απαντά καταφατικά, αλλά ισχυρίζεται ότι αυτή η κίνηση που παρατηρήθηκε από το αστεροσκοπείο της Χαβάης το 2017 δεν μπορεί να ήταν τίποτε άλλο. Στο Extraterrestrial (εκδ. Utopia) αναλύει τη θεωρία του αλλά και τις συνέπειές της για τον κόσμο όπως τον ξέρουμε σήμερα – ένα επιστημονικό βιβλίο για την πιθανότητα που γαργαλάει τη σκέψη μας. Ανεξάρτητα πάντως από το ποιος μας έχει ήδη επισκεφτεί, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Στίβεν Πάτερνακ, εμείς θα έχουμε πάει στον Άρη μέχρι το 2027. Στο Πώς θα ζήσουμε στον Άρη (εκδ. Key Books) περιγράφει πώς η ανθρωπότητα ετοιμάζεται για την απαραίτητη εποίκιση στον –σχετικά– φιλικό Κόκκινο Πλανήτη. Μέχρι να δεχτούμε επίσης επισκέψεις, πάντως, από εξωγήινα όντα και μέχρι να πάμε στον Άρη, μπορούμε απλώς να κοιτάμε τα αστέρια – ο Διονύσης Σιμόπουλος παρέχει όλες τις απαραίτητες οδηγίες για καλοκαιρινή παρατήρηση στον Ουρανό της Ελλάδας (εκδ. Μεταίχμιο). Με το βλέμμα στην όμορφη νύχτα, λοιπόν, και ένα βιβλίο στο χέρι, καλό καλοκαίρι.