«Φορούσα Ισέι Μιγιάκε όταν έμαθα ότι αυτός ο τεράστιος μοντερνιστής, λάτρης της καθαρότητας, που έφερε τη χαρά στη μόδα, έφυγε απ’ αυτόν τον κόσμο. Τα Pleats Please τοπ και παντελόνια ζουν στην ντουλάπα μου – μαζί με τόσα άλλα Μιγιάκε κομμάτια που ζωντανεύουν καθώς ξεδιπλώνονται, απλώνονται και παίρνουν το σχήμα τους αγκαλιάζοντας το σώμα μου». Αυτά ήταν τα πρώτα λόγια της θρυλικής δημοσιογράφου μόδας Σούζι Μένκες στο Instagram, λίγη ώρα μετά την ανακοίνωση του θανάτου του πρωτοπόρου δημιουργού από καρκίνο, στο Τόκιο, σε ηλικία 84 ετών. «Μου είναι αδύνατο να ξεχάσω την ενδυματολογική ελευθερία που ο Ιάπωνας σχεδιαστής προσέφερε στη μεγάλη γκάμα της ανθρώπινης σιλουέτας – πολύ πριν αυτού του είδους τα κόνσεπτ αρχίσουν να γίνονται ευρέως γνωστά», συνέχισε η Μένκες.
Το πρώτο Pleats Please κομμάτι που εισήλθε ένδοξα στη δική μου γκαρνταρόμπα ήταν ένα μαύρο τοπ που μου χάρισε η Σούζι. Ήμουν τότε βοηθός της στο Παρίσι, και η καινοτόμα σειρά Pleats Please μετρούσε ένα-δυο χρόνια πατενταρισμένης ζωής. Η ανεξαρτησία κινήσεων μέσα σε αυτό το τοπ ήταν αποκαλυπτική. Όπως και η απόλαυση του να το φοράς. Αυτή η χαρά που μπορεί να αισθανθεί κάποιος φορώντας ένα ρούχο βρισκόταν, άλλωστε, στο επίκεντρο της δουλειάς του Ιάπωνα σχεδιαστή. Κι αυτό γιατί ο ίδιος γνώριζε καλά την πραγματική της αξία.
ΕΠΙΖΩΝΤΑΣ ΣΤΗ ΧΙΡΟΣΙΜΑ
«Στις 6 Αυγούστου του 1945, η πρώτη ατομική βόμβα έπεσε στη γενέτειρά μου, Χιροσίμα. Ήμουν εκεί, μόλις 7 ετών. Όταν κλείνω τα μάτια μου, ακόμα βλέπω πράγματα που κανείς ποτέ δεν θα έπρεπε να βιώσει: ένα έντονο κόκκινο φως, ένα μαύρο σύννεφο λίγο μετά, ανθρώπους να τρέχουν προς κάθε κατεύθυνση, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να ξεφύγουν. Τα θυμάμαι όλα. Τρία χρόνια αργότερα, η μητέρα μου πέθανε λόγω της έκθεσης σε όλη αυτή τη ραδιενέργεια», έγραφε ο Μιγιάκε στους New York Times, το καλοκαίρι του 2009. Ήταν η εποχή που ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα έκανε λόγο παγκοσμίως για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων, όταν ο Ιάπωνας δημιουργός αποφάσισε να αποκαλύψει το δικό του βίωμα, μέσα από μια κίνηση προσωπικής και ηθικής ευθύνης, όπως τη χαρακτήρισε τότε. «Ποτέ δεν επέλεξα να μοιραστώ τις μνήμες και τις σκέψεις γύρω από εκείνη την ημέρα. Προσπάθησα, αν και χωρίς επιτυχία, να τις αφήσω πίσω μου, προτιμώντας να σκέφτομαι πράγματα που δημιουργούνται, όχι πράγματα που καταστρέφονται, πράγματα που φέρνουν ομορφιά και χαρά. Με προσέλκυσε ο χώρος του σχεδιασμού ρούχων, εν μέρει γιατί είναι ένα δημιουργικό φορμάτ, μοντέρνο και αισιόδοξο. Προσπάθησα να μην ορίζομαι ποτέ από το παρελθόν μου. Δεν ήθελα να γίνω γνωστός ως “ο σχεδιαστής που επέζησε από την ατομική βόμβα” και γι’ αυτό πάντοτε απέφευγα ερωτήσεις για τη Χιροσίμα».
ΠΟΛΥΧΡΩΜΟΣ ΦΟΡΕΣΙΜΟΣ ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Έτσι λοιπόν, ο οραματιστής Ισέι Μιγιάκε έγινε ο δημιουργός της καινοτομίας, της ένωσης της μόδας με την τεχνολογία, των ανατρεπτικών πρώτων υλών και ενός πολύχρωμου φορέσιμου φουτουρισμού που βρήκε τη θέση του στην καθημερινότητά μας, όχι μόνο στην πασαρέλα ή σε αβάν γκαρντ φωτογραφίσεις μόδας. «Τα ρούχα δεν είναι αφηρημένα όπως η αρχιτεκτονική ή το γραφιστικό ντιζάιν, είναι ο δημόσιος αντικατοπτρισμός της ανθρώπινης χαράς και ελπίδας», είχε πει παλαιότερα σε συνέντευξή του στον δημοσιογράφο Τιμ Μπλανκς. Στην ίδια συζήτηση είχε προσθέσει ότι η ενασχόλησή του με το ένδυμα του είχε επιπλέον χαρίσει μια ιδιαίτερη προσωπική ελευθερία, καθώς δεν ακολουθούσε στα χνάρια κάποιου άλλου.
Πώς ένα δισδιάστατο κομμάτι ύφασμα ντύνει ένα τρισδιάστατο σώμα; Για να φτάσει να απαντήσει σε αυτό το βασικό ερώτημα που πάντοτε απασχολούσε τον ίδιο και τους συνεργάτες του στον δημιουργικό πάγκο, ο Μιγιάκε ακολούθησε τη δική του διαδρομή. Αποφοίτησε από τη σχολή τέχνης Tama Art University στο Τόκιο και στη συνέχεια μετακόμισε στο Παρίσι, για να φοιτήσει στην ειδικευμένη στη μόδα École de la Chambre Syndicale de la Couture. Ακολούθησε μια θέση εργασίας και εκμάθησης στον οίκο Guy Laroche και αργότερα στον Givenchy, στην ομάδα του μεγάλου Ουμπέρ ντε Ζιβανσί. Ήταν οι μέρες που, ενώ τα εξπέρ «μικρά χέρια», οι μοδίστρες, έραβαν ρούχα υψηλής ραπτικής στα ατελιέ, στους δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας ο Μάης του ’68 ανέτρεπε τα μέχρι τότε δεδομένα. Έναν χρόνο αργότερα, ο νεαρός Ιάπωνας πέταγε για τις Ηνωμένες Πολιτείες, προς νέες ενδυματολογικές εμπειρίες. Στη Νέα Υόρκη εργάστηκε δίπλα στον Τζέφρι Μπιν, ενώ το 1970 επέστρεψε στην Ιαπωνία, με στόχο, μεταξύ άλλων, να ερευνήσει πώς η γενέτειρα κουλτούρα του μπορούσε να εμπλουτίσει το σύγχρονο ρούχο. Την ίδια χρονιά ίδρυσε το Miyake Design Studio, ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα ήταν ο πρώτος Ιάπωνας που παρουσίασε επίσημα τη δουλειά του στο Παρίσι, για να ακολουθήσουν αργότερα μεγάλοι συνοδοιπόροι, όπως η Ρέι Καβακούμπο και ο οίκος της Comme des Garçons, αλλά και ο Γιότζι Γιαμαμότο.
Αν και η παραπάνω «Αγία Τριάδα» της ιαπωνικής μόδας έγραψε το δικό της μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της σύγχρονης μόδας, ο Μιγιάκε δεν αγαπούσε ιδιαίτερα τον όρο Ιάπωνας σχεδιαστής. Όπως επίσης δεν αποδεχόταν ότι «έκανε τέχνη», όπως επέμεναν πολλοί άνθρωποι της μόδας. Η επιθυμία του ήταν να λένε γι’ αυτόν ότι «έφτιαχνε πράγματα».
Εκεί λοιπόν που «έφτιαχνε πράγματα», ο σχεδιαστής ξεκίνησε να εξερευνά μια νέα τεχνική, κόβοντας και ράβοντας ένα ύφασμα, το οποίο αργότερα περνούσε από μια διαδικασία για να γίνει πλισέ. Το πρότζεκτ έτρεχε χρόνια σε πειραματικό επίπεδο, μέχρι η τεχνική να εξελιχθεί σε ένα επαναστατικό νέο προϊόν, τη σειρά Pleats Please. Ρούχα για κάθε σωματότυπο, κομμάτια στυλιστικής ισότητας, που χάριζαν την απόλυτη κίνηση. Ρούχα που σε πρακτικό επίπεδο έμπαιναν στο πλυντήριο, που δεν ήθελαν σίδερο, που ήταν εύκολα στην αποθήκευση αλλά και στο ταξίδι.
Άλλο ένα πρότζεκτ που εξελίχθηκε, καθώς ο δημιουργός και η ομάδα του «έφτιαχναν πράγματα», ήταν το εγχείρημα A-POC (a piece of cloth, ένα κομμάτι ύφασμα). Ήταν ένα πείραμα πάνω στην ιδέα μιας συνεχόμενης κλωστής που περνάει μέσα από μια βιομηχανική ραπτομηχανή, για να καταλήξει να ράψει ένα συνεχόμενο κομμάτι ύφασμα που κόβεται σε διαφορετικά σχήματα. Το Α-POC είχε σκοπό να ελαχιστοποιήσει τον όγκο υφάσματος που μένει πίσω όταν γίνεται μια παραγωγή ρούχων – κάτι που σήμερα βρίσκεται στη λίστα με τα πιο σημαντικά ζητήματα στον αγώνα για μια πιο βιώσιμη βιομηχανία της μόδας.
Ο ΦΙΛΟΣ ΣΤΙΒ
«Ήταν ο πρώτος πρωταθλητής της tech μόδας», έγραψε η κριτικός μόδας των New York Times, Βανέσα Φρίντμαν, στον δικό της φόρο τιμής στον δημιουργό. Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος αναφέρθηκε, επίσης, σε ένα από τα πιο εμβληματικά ρούχα του σχεδιαστή, το νέο ζιβάγκο που σχεδίασε για τον φίλο του Στιβ Τζομπς, το οποίο ο ιδρυτής της Apple επέλεξε ως μέρος της καθημερινής, προσωπικής του «στολής». «Ήταν ένα ρούχο που δεν είχε το κλασικό γύρισμα στον λαιμό, που είχε την άνεση ενός Τ-σερτ και ενός φούτερ, όπως επίσης τις κουλ, μινιμαλιστικές γραμμές ενός σακακιού», εξήγησε η Φρίντμαν.
Μέσα στα χρόνια, ο Μιγιάκε και οι συνεργάτες του ανέπτυξαν το γυναικείο και ανδρικό πρετ-α-πορτέ του οίκου, την ανδρική σειρά πλισέ, αλλά και πολλά διαφορετικά αξεσουάρ, όπως οι αγαπημένες τσάντες Bao Bao. Και βέβαια, μια σειρά από αρώματα, ξεκινώντας από το L’eau d’Issey, το οποίο τόσο ακουστικά όσο και φιλοσοφικά συνδέεται με την «Οδύσσεια». Παράλληλα, ο σχεδιαστής συνεργάστηκε με πολλές άλλες δημιουργικές προσωπικότητες, όπως ο πολυσχιδής Φαμπιέν Μπάρον (για το μπουκάλι του L’eau d’Issey), ο φωτογράφος Ίρβιν Πεν, ο χορογράφος Γουίλιαμ Φόρσαϊθ (σημαντική λεπτομέρεια, ένα αρχικό όνειρο του Μιγιάκε ήταν να γίνει χορευτής) και ο αρχιτέκτονας Ταντάο Άντο. Σταδιακά, ξεκίνησε να αποσύρεται από τον σχεδιασμό των συλλογών, επιλέγοντας να αφοσιωθεί στην έρευνα, δίνοντας την ευκαιρία σε ταλέντα όπως ο Ναόκι Τακιζάουα και ο Ντάι Φουτζιβάρα, μέλη του Miyake Design Studio, να συνεχίσουν την ενδυματολογική του ματιά.
ΜΙΑ ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΑΘΗΝΑ
Το Ολυμπιακό για την Αθήνα έτος 2004, μια ομάδα από το Miyake Design Studio έφτασε στην ελληνική πρωτεύουσα, φέρνοντας μαζί της τη συλλογή Fête. Ο λόγος του ταξιδιού της χάι τεκ κολεξιόν ήταν η συμμετοχή της στις Πτυχώσεις: Από το αρχαίο ελληνικό ένδυμα στη μόδα του 21ου αιώνα, μια έκθεση μόδας, με επίκεντρο την εξέλιξη των πτυχώσεων στη μόδα, ξεκινώντας από την αρχαιότητα. Οι Πτυχώσεις παρουσιάστηκαν στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου (πρώην Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα), σε επιμέλεια των Ιωάννα Παπαντωνίου και Βασίλη Ζηδιανάκη. Η συλλογή Fête τοποθετήθηκε στο φινάλε της έκθεσης – ένα κλείσιμο του ματιού στις πτυχώσεις του μέλλοντος.
Έναν χρόνο αργότερα, το 2005, η Σούζι Μένκες έλαβε το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής στο Παρίσι. Στην αίθουσα του γαλλικού υπουργείου Πολιτισμού, οι προσκεκλημένοι από τον χώρο της μόδας συνομιλούσαν ζωηρά, με ένα flute ποτήρι σαμπάνιας στο χέρι. Φορούσα ένα Pleats Please φόρεμα σε ασημί τόνο. Ήμουν τόσο χαρούμενη για την τιμητική διάκριση που τόσο επάξια είχε λάβει η Σούζι. Και συγχρόνως, αισθανόμουν άνεση και σιγουριά μέσα στο πλισέ ρούχο. Παρατηρούσα προσωπικότητες όπως ο Κριστιάν Λακρουά, ο Χέντι Σλιμάν και ο Αλμπέρ Ελμπάζ καθώς συνομιλούσαν σε διάφορα πηγαδάκια, όταν είδα τον Ισέι Μιγιάκε να μπαίνει στην αίθουσα. Κάποια στιγμή, η ματιά του έπεσε πάνω μου. Με το όμορφο, ευγενικό του βλέμμα, ο σχεδιαστής της ελευθερίας και της χαράς μού χαμογέλασε, κατεβάζοντας για λίγο το κεφάλι.