Πρωτογνώρισα την Ισαβέλλα Κογεβίνα κάποια μέρα όταν, μαθήτρια λυκείου εγώ τότε, με αμφιλεγόμενο κούρεμα, ψηφιακό μαγνητόφωνο και κάποιο άγχος, τη συνάντησα απέναντι από το Θέατρο Άνεσις, όπου έπαιζε σε ένα έργο του Απόστολου Δοξιάδη, για να της πάρω μια συνέντευξη για το περιοδικό του σχολείου μας. Εκείνη ήταν τότε κάποια χρόνια νεότερη από την ηλικία που έχω εγώ σήμερα και μικροέδειχνε, όπως και τώρα. Στα μάτια μου όμως φαινόταν πάρα, μα πάρα πολύ ενήλικη. Και, φυσικά, πάρα πολύ κουλ. Μιλούσε αργά και σοβαρά, αλλά πολύ ήπια, σαν να ζωγράφιζε πρώτα τις λέξεις στο μυαλό της. Αν και είχε απέναντί της ένα –σχεδόν– παιδί, σε εκείνη τη συνάντηση αλλά και στην επαφή που κρατήσαμε για κάποια χρόνια το χαρακτηριστικό της που θυμάμαι περισσότερο είναι ότι πάντα μου απευθυνόταν σαν ίση προς ίση. Ήταν ήδη γνωστή και θα γινόταν ακόμη περισσότερο στο σινεμά και στην τηλεόραση. Την έχασα, αλλά πάντα τη σκεφτόμουν με τον γλυκό τρόπο που σκέφτεσαι τους ανθρώπους που σου έχουν φερθεί καλά. Πριν από μερικά χρόνια, έμαθα ότι έγινε πιλότος. Θέλω να τη ρωτήσω πολλά γι’ αυτό, αλλά, ξεκινώντας την κουβέντα μας, της θυμίζω μια συμβουλή που μου είχε δώσει για κάποιο εφηβικό ρομάντζο που με απασχολούσε.
Θυμάμαι να μου λες: «Το κλειδί είναι να είσαι ευχάριστη και ανεξάρτητη». Το πιστεύεις ακόμη;
Το «ανεξάρτητη» σίγουρα. Τώρα που το σκέφτομαι, και το «ευχάριστη», ναι. Γιατί κανείς μας δεν θέλει να έχει έναν μουρτζούφλη δίπλα του. Το να είσαι ευχάριστος είναι προσόν σε όλες τις σχέσεις, τις φιλικές, τις προσωπικές, τις επαγγελματικές. Σήμερα, δεν θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα απαντούσα αυθόρμητα, αλλά, τώρα που το ακούω, μου αρέσει.
Τι θα απαντούσες σήμερα;
Ότι οι σχέσεις είναι δύσκολες, θέλουν πολλή δουλειά, αμοιβαία. Δεν μπορεί να κάνει ένας από τους δύο τον αγώνα. Πρέπει να προσπαθείς να κρατάς θερμά κάποια πράγματα. Ούτε να γίνεις η μητέρα του συντρόφου σου, που είναι συχνό φαινόμενο και εντελώς αντιερωτικό, ούτε η κολλητή του. Ναι, να έχεις μια σχέση ειλικρίνειας, να δένεσαι, αλλά να μην αφήνεις τον εαυτό σου. Δεν λέω να ξυπνάμε με βαμμένη βλεφαρίδα, αλλά να μην πεθαίνει ο ρομαντισμός. Απλά πράγματα, να είμαστε καθαροί, φροντισμένοι. Δεν έχω κάνει και διδακτορικό, βέβαια, η μεγαλύτερή μου σχέση είναι αυτή που έχω τώρα με τον σύντροφό μου, είμαστε οκτώ χρόνια μαζί. Άλλοι είναι μαζί είκοσι και τριάντα χρόνια. Ίσως αυτούς να ρωτήσουμε!
Δεν δίνεις πολλές συνεντεύξεις…
Ναι, είναι αλήθεια αυτό. Το επάγγελμα που κάνω δεν έχει έκθεση, δεν είναι show-business, επιβάλλει μια σοβαρότητα. Με έχουν πάρει τηλέφωνο όλες, μα όλες, οι πρωινές εκπομπές και έχω πει σε όλους όχι, γιατί δεν θέλω να εκθέσω κάτι που δεν είναι για να εκτεθεί. Αν έκανα ένα σίριαλ ταυτόχρονα, οκέι, θα μιλούσα γι’ αυτό.
Πάμε να γυρίσουμε λίγο πίσω, στα παιδικά σου χρόνια. Ποια είναι τα κομβικά στοιχεία που πιστεύεις ότι σε επηρέασαν και έφτασες σήμερα να κάνεις και μια τέτοια αλλαγή καριέρας, αλλά και να επιλέξεις έναν κάπως ασυνήθιστο δρόμο;
Πάντα μου άρεσε η ελευθερία. Με πιάνει κάτι όταν ρουτινιάζω. Μου αρέσει η αλλαγή και την αγκαλιάζω με θέρμη, αν και με τα χρόνια αυτό αρχίζει να μειώνεται. Ο πατέρας μου, που του είχα τρελή λατρεία, ήθελε να γίνει πιλότος. Ίσως μου το είχε αναφέρει σε μικρή ηλικία, που δεν κατέγραφε συνειδητά ο σκληρός δίσκος. Αν πάω και ψάξω βαθιά, νομίζω ότι αυτό μου έβαλε το ζιζάνιο. Θυμάμαι από πέντε χρονών να κοιτάζω αεροπλάνα και να τα θαυμάζω. Στα οκτώ είπα στους γονείς μου ότι θέλω να γίνω πιλότος. Μου αρέσουν τα μηχανοκίνητα, η αδρεναλίνη, η ταχύτητα και πάντα με γοήτευαν πράγματα που ήταν ίσως όχι τόσο «κοριτσίστικα».
Και το επάγγελμά σου συνήθως αναφέρεται ως ανδρικό, έχουμε συνηθίσει να ακούμε «ο πιλότος», «ο γιατρός», «η δασκάλα».
Ναι, αλλά εμένα η οικογένειά μου ήταν μητριαρχική. Η μητέρα μου ήταν το αφεντικό, όχι μόνο στο σπίτι, παντού. Ό,τι έλεγε γινόταν, εκείνη φοβόμασταν, εκείνη υπακούαμε. Έτσι, μεγάλωσα με έναν τρόπο που υπαγόρευε ότι οι γυναίκες μπορούν να κάνουν τα πάντα. Όταν βλέπω ότι δεν δίνονται ίδιες ευκαιρίες σε γυναίκες, εξοργίζομαι. Ως παιδί έπαιζα και με αγορίστικα και με κοριτσίστικα παιχνίδια, και με αυτοκίνητα και με κούκλες.
Σήμερα δεν έχει αλλάξει λίγο το τι θεωρούμε κοριτσίστικο και αγορίστικο;
Η αλήθεια είναι πως, έχοντας πια δύο γιους και μία κόρη, είναι κάποια πράγματα που με ζορίζουν ως γονέα. Στα κλασικά παραμύθια, ας πούμε, είναι πάντα μια πριγκίπισσα που περιμένει τον πρίγκιπα να έρθει να τη σώσει, κι αυτό με ενοχλεί τρομερά. Προσπαθώ να μη διαβάζω τέτοια παραμύθια στην κόρη μου, να της διαβάζω πιο μοντέρνα, που δεν έχουν το κλισέ ότι απλώς πρέπει να είναι όμορφη. Προσπαθώ να της μάθω ότι πρέπει να είναι έξυπνη. Θεωρώ ότι ακόμη υπάρχει ένα κοινωνικό θέμα, παρόλο που κάθε χρόνος που περνάει είναι και καλύτερος. Είμαι σίγουρη ότι στην εποχή της μητέρας μου, της γιαγιάς μου, τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα, αλλά έχουμε μέλλον ακόμη για να φτάσουμε στην απόλυτη ισότητα.
Εσύ πώς αποφάσισες να εξελίξεις την αγάπη που είχες στα αεροπλάνα;
Από πολύ παλιά είχα σαν χόμπι να πετάω, ερασιτεχνικά. Κάθε φορά που έκανα μία ώρα πτήσης, ήμουν πανευτυχής, με ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά. Για να πετάς αεροπλάνα, υπάρχουν δύο ειδών διπλώματα: το ιδιωτικό και το εμπορικό. Με το ιδιωτικό μπορείς να νοικιάσεις ένα αεροπλανάκι, να βάλεις μέσα δύο φίλους και να πας όπου θες. Με το εμπορικό μπορείς να εργαστείς και να πληρωθείς γι’ αυτό. Το δεύτερο δίπλωμα εμβαθύνει περισσότερο, έχεις πτήσεις με όργανα, όπου δεν πετάς μόνο με την όρασή σου, αλλά μπορείς να πετάξεις και μέσα σε σύννεφα, όπου δεν βλέπεις τίποτα. Νομίζω από διάθεση για εμβάθυνση βρέθηκα με το εμπορικό δίπλωμα και μετά είπα να δοκιμάσω να κάνω αίτηση σε εταιρεία. Και ας είχα μια δουλειά που λάτρευα, την ηθοποιία, που είναι ένα πολύ ερωτεύσιμο επάγγελμα, το οποίο δεν θα σταματήσω να αγαπάω. Είναι ένα κεφάλαιο που δεν νομίζω ότι θα κλείσω ποτέ. Θα μου πεις, αφού έχεις ήδη έναν έρωτα, πώς πας και σε άλλον; Δεν ξέρω, ίσως έχω ένα κομμάτι μέσα μου ανικανοποίητο, που θέλω να δοκιμάσω κι άλλα πράγματα, έτσι αναζωογονούμαι.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει κάποιος για να γίνει πιλότος;
Ενδιαφέρουσα ερώτηση. Να μπορείς να πειθαρχήσεις. Το επάγγελμα απαιτεί αυστηρή πειθαρχία, γιατί δεν έχει τίποτα το χαλαρό. Δεν υπάρχει «έλα μωρέ» στην αεροπορία, είναι όλα κανόνες που πρέπει να τους ξέρεις και να τους ακολουθείς. Αν δεν ακολουθήσεις τον κανόνα, θα πρέπει να έχεις έναν πάρα πολύ σοβαρό λόγο για να το κάνεις, που σχετίζεται με την ασφάλεια της πτήσης. Πρέπει να έχεις βαθιά γνώση του αντικειμένου και διάθεση να μελετάς πολύ, να έχεις μια προσωπικότητα ηγετική για να γίνεις κυβερνήτης και να έχεις την απόλυτη ευθύνη. Ταυτόχρονα, όμως, να μην είσαι αυταρχικός, για να μπορείς να εμπνεύσεις τους συνεργάτες. Ο καλός χαρακτήρας θα γίνει και καλός πιλότος.
Δηλαδή;
Ο αλαζόνας, που θεωρεί ότι τα ξέρει όλα, δεν θα γίνει καλός πιλότος, ακόμη κι αν έχει φανταστικό χέρι. Το πιλοτήριο είναι ένα συνεργατικό περιβάλλον, και σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης μπορεί να ακούσεις τη λύση από κάποιον που δεν το φανταζόσουν. Μελέτες που γίνονται συστηματικά σε περιστατικά ατυχήματος, τα οποία πλέον αναλύονται εις βάθος, έχουν δείξει ότι σε αυταρχικά καθεστώτα είχαν αυξημένα δυστυχήματα, γιατί φοβούνταν να εκφράσουν τη γνώμη τους στον κυβερνήτη, λόγω της σχέσης φόβου με την ιεραρχία. Πρέπει, επίσης, να έχεις ψυχραιμία. Δεν υπάρχει χρόνος για πανικό, πετάμε σε τέσσερις διαστάσεις, η τέταρτη είναι ο χρόνος. Αυτό δεν υπάρχει στο αυτοκίνητο πάντα, δεν υπάρχει στο καράβι, αλλά υπάρχει στην αεροπορία.
Μιλώντας για ηγετικά χαρακτηριστικά, έχεις αντιμετωπίσει κάποιο εμπόδιο ως γυναίκα στο να σε εμπιστευτούν;
Ακόμα είμαι στα πρώτα μου βήματα, έχοντας ξεκινήσει ως συγκυβερνήτης. Ο συγκυβερνήτης ενός σκάφους έχει τα ίδια καθήκοντα με τον κυβερνήτη, πετάνε εναλλάξ, μία πτήση ο ένας, μία ο άλλος, κι αυτός που δεν πετάει έχει τον ρόλο τού να επιβλέπει. Όμως, ο κυβερνήτης έχει τον τελικό λόγο, αν κάτι πάει στραβά. Αν κάνουν κάποιο λάθος σαν ζευγάρι, και οι δύο παίζουν το πτυχίο τους κορώνα γράμματα ή, σε ακραία περίπτωση, και οι δύο μπαίνουν φυλακή, απλώς ο κυβερνήτης θα μπει πιο πολλά χρόνια. Ως γυναίκα, δεν έχω αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα, αν και είναι ανδροκρατούμενο το περιβάλλον. Ίσως πρέπει να αποδείξεις πιο δύσκολα την αξία σου και να σε εμπιστευτούν, αλλά σε άλλες περιστάσεις μπορεί να λειτουργήσει και βοηθητικά. Για παράδειγμα, επειδή δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες, εάν είσαι καλή ή μετρίως καλή, μπορεί να ακουστείς περισσότερο από έναν άνδρα που έχει ακριβώς τις ίδιες δυνατότητες.
Γιατί πιστεύεις ότι δεν υπάρχουν αρκετές γυναίκες πιλότοι;
Έχουν αρχίσει να αυξάνονται τελευταία. Αλλά και πάλι το ποσοστό είναι μικρό, ίσως 5%. Δεν καταλαβαίνω απόλυτα αυτούς που λένε ότι ευθύνεται το ότι είναι μια δύσκολη δουλειά από άποψη προγράμματος, γιατί και οι αεροσυνοδοί, όπου έχουμε κυρίως γυναίκες, έχουν ακριβώς το ίδιο πρόγραμμα. Ίσως εκείνες σταματούν νωρίτερα βέβαια.
Πώς διαχειρίζεσαι το άγχος ότι έχεις δεκάδες ανθρώπους στο σκάφος που οδηγείς;
Η ευθύνη ότι κουβαλάς ανθρώπινες ψυχές, γράφει. Στην περίπτωσή μου, το έβλεπα κάποια βράδια σε όνειρο ή μάλλον εφιάλτη. Όμως, κατά τα άλλα, δεν είναι εμφανές στην καθημερινότητα το άγχος. Κάνεις αυτό που πρέπει να κάνεις για να είσαι ασφαλής και εσύ, ενστικτωδώς. Προφανώς έχεις στο μυαλό σου και τους άλλους και τη ζωή τους, αλλά και να είναι όσο πιο απαλοί οι χειρισμοί σου, να μην ανακατεύονται.
Κλείνοντας, μια και ξεκινήσαμε από το μακρινό παρελθόν, θέλω να σε ρωτήσω ποια είναι η αγωνία σου για το μέλλον.
Σε αυτή τη φάση της ζωής μου, η αγωνία μου είναι να είμαι καλή σε όλους τους ρόλους που κάνω και να μπορώ να προλαβαίνω τις αναποδιές. Στη σχέση μου, ως γυναίκα. Στη μητρότητα, ως μητέρα. Στην αεροπορία, ως αεροπόρος και στην εκπαίδευση ως εκπαιδεύτρια. Σήμερα, μέσα από την ελευθερία που επιδιώξαμε και εν μέρει κερδίσαμε, έχουμε γίνει πολυπράγμονες οι γυναίκες, και ένα άγχος είναι να καταφέρνεις να συνδυάζεις όλους τους ρόλους με ισορροπία.
