Ας ξεκινήσουμε με ένα κουίζ: Ποια είναι η πιο κερδοφόρα ταινία της Pixar; Δεν θα ρωτούσα αν ήταν εύκολο, ούτε αν υπήρχε περίπτωση να το μαντέψετε. Οπότε, θα το πάρει το ποτάμι: είναι οι Απίθανοι 2. Με έσοδα 1,2 δισ. δολάρια. Μια ταινία σαφώς χειρότερη από τους πρώτους Απίθανους και, σύμφωνα με τη βαθμολογία του Rotten Tomatoes, χειρότερη από 16 ακόμα ταινίες της εταιρείας. Αλλά ήταν μια ταινία του 2018. Όπως και το Toy Story 4 ήταν μια ταινία του 2019 – βρίσκεται δεύτερο στη λίστα των εσόδων, με λίγο περισσότερα από 1 δισ., αν και σαφώς χειρότερο από τα τρία προηγούμενα Toy Story. Με άλλα λόγια, προς το τέλος της προηγούμενης δεκαετίας το όνομα της Pixar είχε πια παγιωθεί σε τέτοιο βαθμό ως συνώνυμο της ποιότητας στον χώρο του animation, που αρκούσε η υπογραφή της για να τραβήξει τον κόσμο στα σινεμά. Αλλά ύστερα σαν κάτι να συνέβη.
Πρώτα απ’ όλα συνέβη η πανδημία, η οποία αποσταθεροποίησε τη σχέση του κοινού με το σινεμά και επαναπροσδιόρισε τη σχέση του με τις τηλεοπτικές πλατφόρμες. Καλές ταινίες (π.χ. Λούκα) ή πολύ καλές (π.χ. Soul) έχασαν τις κινηματογραφικές τους πρεμιέρες, ενώ οι επόμενες (το Πάντα στο κόκκινο και κυρίως το Lightyear) δεν συγκαταλέγονται στις πιο φωτεινές στιγμές του στούντιο, την ίδια στιγμή που οι ανταγωνιστές (DreamWorks Animation, Sony Pictures Animation, Illumination κ.ά.) απολάμβαναν δικές τους μεγάλες επιτυχίες. Η εισπρακτική αποτυχία της τελευταίας τετραετίας προκάλεσε περικοπές στο ανθρώπινο δυναμικό, ενώ απομακρύνθηκε, όχι για οικονομικούς λόγους, αλλά λόγω καταγγελιών για τη συμπεριφορά του, και ο επικεφαλής της εταιρείας, Τζον Λάσετερ.
Το Elemental (Στο στοιχείο τους) του Πίτερ Σον, που βρίσκεται εδώ και λίγες ημέρες στις αίθουσες, αποτελεί ένα πολύπλευρο στοίχημα για το στούντιο και μια ευκαιρία για επανεκκίνηση. Θα τα καταφέρει;
Φωτιά και μετανάστευση
Το πρώτο που σκέφτεται κανείς παρακολουθώντας το Elemental, αναπόφευκτα, είναι ότι μετά τα ανθρωπόμορφα συναισθήματα του Inside Out (Τα μυαλά που κουβαλάς), η Pixar παρουσιάζει τώρα και ανθρωπόμορφα στοιχεία της φύσης: εδώ πρωταγωνιστούν φωτιές, νερά, σύννεφα και κομμάτια γης. Πιο συγκεκριμένα, όμως, είναι μια ταινία μετανάστευσης. Είναι η ιστορία δύο φωτιών που φεύγουν από την πατρίδα τους αναζητώντας ένα καλύτερο μέρος στην Element City, μια μεγαλούπολη που δεν τους καλοδέχεται εξαιτίας της διαφορετικότητάς τους, μέχρι που με μεγάλο κόπο χτίζουν την κοινότητά τους σε μια συνοικία μακριά από το κέντρο της πόλης. Εκεί μεγαλώνει η μοναχοκόρη τους ( Έμπερ), προορισμένη να αναλάβει την ταπεινή οικογενειακή επιχείρηση, μέχρι που προφανώς όλα ανατρέπονται, όταν γνωρίζει ένα συμπαθέστατο νερό (Γουέιντ) και τίθεται το ερώτημα αν τελικά τα δύο στοιχεία μπορούν να συνυπάρξουν. Μια ιστορία μετανάστευσης που μέσα της κρύβει την ερωτική ιστορία μιας «απαγορευμένης» αγάπης.
«Με ενέπνευσε η αρχική ιδέα του Πιτ [σ.σ. Πίτερ Σον], σκέφτηκα ότι υπήρχαν αμέτρητες δυνατότητες και με ενθουσίασαν οι τεχνικές προκλήσεις που απαιτούσε η δημιουργία αυτής της ταινίας», μου λέει η παραγωγός του Elemental, Ντενίζ Ριμ, σε μια σύντομη συνομιλία. «Το στούντιο ήταν κι αυτό ενθουσιασμένο. Ξέρετε, υπάρχει ένα τεράστιο πνεύμα συνεργασίας στην Pixar και προσωπικά ανυπομονούσα να δουλέψω μαζί με όλους αυτούς τους ταλαντούχους ανθρώπους. Θέλω να πω, ήταν απόλαυση, αλλά ήταν και πολύ δύσκολο, πιο δύσκολο από ό,τι αρχικά περίμενα». Περιγράφει ως μια εξαιρετικά απαιτητική διαδικασία τη δημιουργία των χαρακτήρων, πώς θα μοιάζουν και πώς θα κινούνται, πώς θα είναι ελκυστικοί. «Πάντα ο στόχος είναι το κοινό να συνδεθεί με τους χαρακτήρες. Έτσι περάσαμε πάρα πολύ χρόνο κάνοντας δοκιμές στην εμφάνισή τους. Και όταν τελικά είδαμε την Έμπερ να ανοιγοκλείνει τα μάτια της για πρώτη φορά, ήταν λες και είχε γίνει κάποιο θαύμα. Χρειάστηκαν πάρα πολλοί άνθρωποι και πάρα πολλοί μήνες δουλειάς μέχρι να βρούμε έναν τρόπο να την κάνουμε να λειτουργήσει».
»Η ταινία αποτέλεσε την πιο μεγάλη πρόκληση της καριέρας μου», συνεχίζει η κ. Ριμ, στο βιογραφικό της οποίας βρίσκονται τίτλοι όπως το Up και ταινίες των φραντσάιζ των Toy Story και Cars. «Ένιωσα μια βαθιά σύνδεση όχι μόνο με το οπτικό αποτέλεσμα, αλλά και με την ιστορία που θέλησε να αφηγηθεί ο Πιτ – στη δική μου οικογένεια δεν υπάρχει κάποια ιστορία μετανάστευσης, αλλά ο πατέρας μου είχε κι αυτός μια μικρή επιχείρηση και δούλευε πραγματικά σκληρά».
Η ικανότητα της Pixar να δημιουργεί ποιοτικές ταινίες animation δεν έχει χαθεί – το Elemental είναι μια απόδειξη. Το χιούμορ υπάρχει, η τεχνική αρτιότητα είναι εμφανής, η ενσυναίσθηση επίσης. Το αν όλα αυτά μπορούν να μεταφραστούν σε εισιτήρια είναι μια άλλη υπόθεση. Δεν θα κάνει τα νούμερα του Super Mario Bros. ούτε μπορεί να συναγωνιστεί το σύμπαν των Μίνιονς· καλώς ή κακώς, όμως, η επιτυχία είναι μια έννοια που φιλτράρεται (και) μέσα από τα έσοδα. Η εταιρεία προσπαθεί να συνδυάσει καινούργιες πρωτότυπες ταινίες, παίρνοντας ένα σχετικό ρίσκο, ενώ παράλληλα δημιουργεί σίκουελ επιτυχημένων ιστοριών που έχουν ήδη το κοινό τους.
Έτσι, το 2024 αναμένεται το Elio (μια ιστορία ενός 11χρονου αγοριού με τεράστια φαντασία) αλλά και το Inside Out 2 (καινούργια συναισθήματα μπαίνουν στο μυαλό της Ράιλι). Αναζητώντας αυτή την ισορροπία, η Pixar δίνει τη μάχη της στον λεγόμενο «animation war», οδεύοντας ολοταχώς για τα τριακοστά της γενέθλια.
Πίτερ Σον
Ο σκηνοθέτης του Elemental μας μεταφέρει στο στούντιο όπου γυρίστηκε η ταινία και εξηγεί τι είναι αυτό που τον μαγνητίζει στη φωτιά.
Ο Πίτερ Σον γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από Κορεάτες γονείς και εμπνεύστηκε την ιστορία του Elemental από τις αναμνήσεις των νεανικών του χρόνων, όταν η συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμών στο Μπρονξ της δεκαετίας του ’70 διαμόρφωσε την προσωπικότητά του. Μέσα από αυτή την ταινία θέλησε να παρουσιάσει τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι μετανάστες γονείς του, ένας φόρος τιμής, κατά κάποιον τρόπο – η τραγική ειρωνεία είναι ότι ο σκηνοθέτης έχασε τους γονείς του, πρώτα τον πατέρα του και έπειτα τη μητέρα του, ενόσω ετοιμαζόταν η ταινία. Αυτή είναι η δεύτερη σκηνοθετική δουλειά του για την Pixar, αφού είχε προηγηθεί πριν από οκτώ χρόνια ο Καλόσαυρος. Συζητήσαμε μέσω Zoom για τις ταινίες του στούντιο, τις προκλήσεις του animation και τις σκηνοθετικές και σεναριακές του επιλογές.
Κύριε Σον, η οικογένεια της Έμπερ (φωτιά), μια οικογένεια μεταναστών, δεν αποδέχεται τον ντόπιο Γουέιντ (νερό), αλλά η δική του οικογένεια υποδέχεται φιλόξενα την Έμπερ. Έτσι γίνεται στην πραγματική ζωή; Ή μήπως συμβαίνει πιο συχνά το αντίθετο;
Νομίζω ότι είναι στη φύση του ανθρώπου να φοβάται λίγο το διαφορετικό. Δεν ξέρω αν αυτό σχετίζεται με το αν κάποιος ανήκει στην πλειονότητα ή στη μειονότητα. Θεωρώ ότι σε όλους τους ανθρώπους, είτε είσαι παιδί είτε ενήλικας, το ένστικτό σου σε οδηγεί να είσαι νευρικός απέναντι στο διαφορετικό. Αλλά, ξέρετε, όλα αυτά προήλθαν από προσωπικές εμπειρίες, δικές μου ή και μελών του συνεργείου, σε μια προσπάθεια να αναπτύξουμε τον χαρακτήρα της Έμπερ που πασχίζει να καταλάβει πού ανήκει και ποια είναι η ταυτότητά της.
Θέλατε να περάσετε ένα αισιόδοξο μήνυμα μέσα από την ομαλή υποδοχή της Έμπερ;
Ναι, ήθελα. Ήθελα η οικογένεια του Γουέιντ να είναι πολύ φιλόξενη στην αρχή, αν και στη συνέχεια φανερώνουν μια μικρή προκατάληψη. Ο θείος Χάρολντ λέει στην Έμπερ ότι τα αγγλικά της είναι πολύ καλά, εννοώντας ότι παρά τη φιλόξενη στάση του πάντα θα υπάρχει μια μικρή αφέλεια στη μεταξύ τους επικοινωνία ή μια μικρή δυσκολία στην κατανόηση κάποιου που δεν είναι από το ίδιο μέρος.
Μπορεί να συνυπάρξει το νερό με τη φωτιά στον σημερινό κόσμο;
Είμαι πολύ αισιόδοξος γι’ αυτό. Αυτό που είναι δύσκολο να δούμε είναι το ότι συνήθως η συνύπαρξη αρχίζει να κερδίζεται από κάτι μικρό. Ένα μικρό κομμάτι ενσυναίσθησης είναι απαραίτητο, ένα μικρό κομμάτι γενναιότητας, πιστεύω σε αυτό.
Μου έκανε εντύπωση ότι για την Έμπερ και την οικογένειά της, τους «ξένους» που εγκαθίστανται στην πόλη, επιλέξατε το στοιχείο της φωτιάς. Γιατί;
Έκανα αρκετή έρευνα για τη φωτιά. Η φωτιά αλλάζει άλλα πράγματα. Αλλάζει το νερό από την κατάσταση του στερεού σε υγρό και από την κατάσταση του υγρού σε αέριο. Η φωτιά, επίσης, έχει μια δύναμη που τα άλλα στοιχεία δεν έχουν. Η φωτιά συνδέεται με το να είσαι παθιασμένος, να φωτίζεις τον δρόμο, να ξέρεις τι σημαίνει έμπνευση και τι σημαίνει προσωρινό – με τράβηξε η φωτιά, μπορούσα να συνδεθώ προσωπικά. Ακόμα και επειδή μου αρέσει το καυτερό φαγητό. Αλλά τελικά, όταν σχεδίαζα τους χαρακτήρες, η φωτιά φαινόταν να έχει τη μεγαλύτερη ένταση με το νερό. Υπήρχε κάτι που με μαγνήτιζε βλέποντας αυτή τη σχέση.
Είναι πολύ εντυπωσιακά όλα αυτά τα τρικ που βλέπουμε στην ταινία, το πώς αξιοποιείτε τις ιδιότητες των στοιχείων, ώστε π.χ. οι χαρακτήρες του νερού να κυλούν ανάμεσα στις χαραμάδες ή οι χαρακτήρες της φωτιάς να «δυναμώνουν» μασώντας λίγο ξύλο.
Έπρεπε να ορίσουμε κάποιους κανόνες. Ποια είναι η λογική του κόσμου της ταινίας; Ένα μεγάλο μέρος της έπρεπε να βασίζεται στον ανθρώπινο κόσμο, όσον αφορά, για παράδειγμα, το σημείο βρασμού του νερού ή το τι σημαίνει πάγωμα. Ξεκινήσαμε από την πραγματικότητα. Αλλά στη συνέχεια, για τη δημιουργία της ιστορίας, προσπαθήσαμε να επινοήσουμε και μια κινηματογραφική λογική, έτσι ώστε κάποιες από τις καταστάσεις που ζουν τα στοιχεία να μπορούν να γίνουν «πιστευτές» με έναν τρόπο που ο θεατής θα μπορούσε να συνδεθεί με αυτό που βλέπει. Δεν ξέρετε πόσες μικρές ιδέες υπήρξαν, θα έπρεπε να είστε στο δωμάτιο όπου χτίζαμε την ιστορία. Ήταν γεμάτο με καλλιτέχνες που απλώς ζωγράφιζαν διαφορετικές ιδέες, συνδέοντάς τες με μια διαφορετική στιγμή. Και υπήρχαν τόσο πολλές ακόμα αστείες ιδέες, που δεν μπορέσαμε τελικά να τις χρησιμοποιήσουμε. Αλλά αυτές που χρησιμοποιήσαμε βασίζονται σε μια πραγματικότητα, καταλαβαίνετε;
Ναι, καταλαβαίνω. Η Element City, επίσης, η πόλη όπου ζουν οι ήρωές σας, φαίνεται να βασίζεται κι αυτή σε μια πραγματικότητα. Είχατε ως πρότυπο τη Νέα Υόρκη;
Όχι. Σίγουρα υπάρχουν κάποια στοιχεία από τη Νέα Υόρκη, αλλά όχι. Μόλις ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε τον χαρακτήρα της Έμπερ, προσπαθήσαμε να σκεφτούμε τι εμπόδια έπρεπε να αντιμετωπίζει η ίδια και η οικογένειά της. Οπότε, αφού είναι φωτιές, αρχίσαμε να σχεδιάζουμε μια πόλη που είχε υποδομές νερού. Κι έτσι σκέφτηκα: «Ω, αυτό μάλλον θα είναι πολύ δύσκολο για την Έμπερ». Καθώς δουλεύαμε αυτή την ιδέα, ερευνήσαμε πολλές πόλεις όπως το Άμστερνταμ ή η Βενετία ή άλλες πόλεις που είχαν νερό, προσπαθώντας να φτιάξουμε μια πόλη τόσο διαφορετική όσο η Element City. Εμπνευστήκαμε και από τη Νέα Υόρκη και από το Σαν Φρανσίσκο και από πολλές άλλες πόλεις σε όλο τον κόσμο από τις οποίες προέρχονται μέλη της ομάδας μας. Το να χτίζεις μια πόλη από το μηδέν είναι πολύ δύσκολο.
Το Elemental είναι η 27η ταινία της Pixar. Υπάρχει κάτι που τις συνδέει; Κάποιο κοινό χαρακτηριστικό που μοιράζονται;
Όλες αυτές οι ταινίες προσπαθούσαν από την αρχή να συνδυάσουν δύο στοιχεία: την τέχνη και την τεχνολογία. Το Toy Story το είδα στη σχολή καλών τεχνών, όπου μας είχαν φέρει μια πρώιμη εκδοχή της ταινίας, θυμάμαι πώς παρουσιάζονταν τα καρέ και σκεφτόμουν ότι αυτό είναι δουλειά σχεδιαστών και καλλιτεχνών. Με είχε ξετρελάνει. Αυτή η προσπάθεια να αξιοποιηθεί η τεχνολογία για να δημιουργηθούν αληθινές και διασκεδαστικές ιστορίες ήταν πάντα η ουσία. Και αυτό ακριβώς προσπαθήσαμε να κάνουμε και με το Elemental. Προσπαθήσαμε πολύ σκληρά, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, να κάνουμε αυτούς τους χαρακτήρες να ζωντανέψουν. Να προσθέσω επίσης μία ακόμα κοινή συνισταμένη όλων αυτών των ταινιών, των περισσότερων έστω: η ιδέα τους προέρχεται από την προσωπική ιστορία του εκάστοτε δημιουργού. Αυτό είναι ένα ακόμα στοιχείο που συνδέει τις ταινίες της Pixar και αποτελεί το DNA μας.
Ποια είναι η αγαπημένη σας ταινία της Pixar, αν εξαιρέσουμε τις δικές σας;
Α, αυτό αλλάζει συνεχώς. Αλλά εξακολουθώ να αισθάνομαι ότι το Toy Story, η πρώτη ταινία της Pixar, είχε τη μεγαλύτερη επίδραση για μένα. Μελετούσα δισδιάστατα σχέδια για το πώς να κάνω animation σε δύο διαστάσεις. Και, όταν βγήκε αυτή η ταινία, άλλαξε η ζωή μου, κυριολεκτικά. Mου πήρε το μυαλό.
→ Βλέποντας Pixar: Ποια ταινία είναι η καλύτερη;
Ο καθένας έχει την άποψή του για το ποια ταινία του κινηματογραφικού σύμπαντος της Pixar είναι η καλύτερη, γεγονός που σημαίνει ότι η συζήτηση γίνεται ανάμεσα σε αρκετές καλές ταινίες – σχεδόν σε όλες τις λίστες που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, πάντως, υπάρχει σύμπνοια για το ποια είναι η χειρότερη (Cars 2). Όσο για την πρώτη, λοιπόν, έπειτα από μια μικρή περιήγηση τα συμπεράσματα είναι τα εξής: To Metacritic δίνει πρώτο το Toy Story (το οποίο πολύ συχνά τοποθετείται στην κορυφή, π.χ. Variety, Empire κ.ά.), ενώ το Rotten tomatoes έχει πρώτο το Toy Story 2 (και δεύτερο το πρώτο Toy Story). Στη βαθμολογία του imdb μοιράζονται την πρώτη θέση το Coco (έκπληξη;) και το Wall-E, το οποίο είναι επίσης πρώτο στις λίστες του Vulture και του Ringer. Το Entertainment Weekly έδωσε την πρώτη θέση στο Ratatouille, ο Guardian στους Απίθανους, το Collider, το BuzzFeed και το Wired στο Ψάχνοντας τον Νέμο, ενώ στην πλατφόρμα του Ranker πρώτο βρίσκεται το Μπαμπούλας Α.Ε. (ποιος θα το ’λεγε, ε;). Σε όλες τις λίστες επίσης, πολύ ψηλά, σε αρκετές δεύτερες και τρίτες θέσεις, βρίσκονται και τα Inside Out και Up, δύο από τις πιο «ενήλικες» ταινίες της Pixar – το τελευταίο, αφού ο καθένας έχει την άποψή του, ας πάρει μία ψήφο από μένα. — Α. Δ.