Ο Τζέφρι Ευγενίδης σημειώνει στην εισαγωγή ότι ο αναγνώστης ίσως αντιμετωπίσει το μυθιστόρημα ως «ένα μεγάλο, χαρούμενο μπάχαλο, μια κεφάτη φαρσοκωμωδία». Ας προσθέσω το εξής: Αν ανοίξει κανείς το Δώρο του Χάμπολντ (εκδ. Gutenberg) σε μια τυχαία σελίδα, θα παρασυρθεί διαβάζοντας, χωρίς να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τα επεισόδια που έχει χάσει. Αυτό δεν σημαίνει προφανώς ότι το βιβλίο πρέπει να διαβαστεί με αυτόν τον ανορθόδοξο τρόπο, απλώς τονίζω ότι, ανεξαρτήτως περιεχομένου και νοήματος, η πρόζα του Σολ Μπέλοου έχει μια σαγηνευτική δύναμη. Εν προκειμένω το περίφημο Δώρο, που κέρδισε το Πούλιτζερ και άνοιξε στον Μπέλοου τον δρόμο για το Νόμπελ της επόμενης χρονιάς (1976), δεν είναι ακριβώς μια φαρσοκωμωδία, αλλά ένας τετραπέρατος μύθος για τη ζωή, τη σύγκρουση του πνεύματος και της ύλης, την ανησυχία της φθοράς, την κουλτούρα της επιτυχίας και της επιβίωσης στην Αμερική της εποχής. Ρόλο αφηγητή έχει ο πετυχημένος συγγραφέας Τσάρλι Σιτρίν, ο οποίος θυμάται τον μέντορά του (Χάμπολντ) και τις περιπέτειες της ζωής του, τα μπλεξίματα με τη Μαφία (μεγάλο κεφάλαιο στην αφήγηση), τις γυναίκες, τα χρήματα. Η έντονη αποσπασματικότητα μου θύμισε περισσότερο το πρώτο του μυθιστόρημα (Οι περιπέτειες του Ώγκι Μαρτς) και λιγότερο, π.χ., το Χέρτσογκ. Κατά τόπους, επίσης, θυμίζει τον διάσημο μαθητή του, Φίλιπ Ροθ, αλλά όχι τον Μπέρναρντ Μάλαμουντ, ο οποίος ενίοτε αντιμετωπίζεται ως μια διαφορετική εκδοχή του εαυτού του – οι τρεις τους αποτέλεσαν κάτι σαν την «αγία τριάδα» της μεταπολεμικής αμερικανοεβραϊκής λογοτεχνίας. Για τον Ροθ δεν χρειάζονται συστάσεις, αλλά τον Μάλαμουντ τον έχουμε ανακαλύψει μόλις τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, και μάλιστα πρόσφατα κυκλοφόρησε το εξαιρετικό Ο βοηθός (εκδ. Καστανιώτη). Μπέλοου και Μάλαμουντ έχουν κοινή πορεία, γεννήθηκαν με διαφορά ενός χρόνου, 1915 και 1914 αντίστοιχα, οι ρίζες αμφοτέρων καταλήγουν στη Ρωσία, κυριάρχησαν στη λογοτεχνική σκηνή τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες και κέρδισαν όλα τα μεγάλα βραβεία, ωστόσο ο πρώτος κέρδισε και το μεγαλύτερο, αφήνοντας στον δεύτερο μια πικρία. Το 1976, ο Μάλαμουντ έγραψε στο ημερολόγιό του το εξής: «Ο Μπέλοου κέρδισε το Νόμπελ, εγώ κέρδισα 24 δολάρια στο πόκερ». Παλιές ιστορίες. Μισό αιώνα μετά, στην πρώτη του ελληνική μετάφραση, το Δώρο είναι –ας το πω– ένα δώρο, το ανοίγεις, κλείνεσαι μέσα του, όλα είναι εντάξει.
☞ Το δώρο του Χάμπολντ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου.