Την περίοδο της οικονομικής κρίσης, πολλοί καλλιτέχνες και εικαστικοί έφυγαν από τη Θεσσαλονίκη, αναζητώντας έμπνευση αλλά και την τύχη τους σε άλλες πόλεις της Ευρώπης. Ωστόσο, την τελευταία πενταετία φαίνεται ότι η πόλη στήνει ξανά τη δημιουργική της σκηνή με καινοτόμα projects νέων και τολμηρών καλλιτεχνών.
Λευτέρης Πασαλίδης
Σκηνοθέτης και ντράμερ, 27 ετών
«Ο εκνευρισμός που μου προκαλεί η στασιμότητα, η απογοήτευση από την εγκατάλειψη της πόλης και κυρίως η μοναξιά, δημιουργούν μια πολύ περίεργη συνθήκη. Τα χαρακτηριστικά που με οδηγούν να φύγω από τη Θεσσαλονίκη είναι τα ίδια με αυτά που με κρατούν εδώ», εξομολογείται ο Καβαλιώτης σκηνοθέτης και μουσικός Λευτέρης Πασαλίδης. Ο ίδιος ξεκίνησε την πορεία του το 2015, όταν την περίοδο της οικονομικής κρίσης εμφανίστηκε στη Θεσσαλονίκη η τραπ μουσική σκηνή. «Μαζί με τον φίλο μου Παύλο Λυγούρη γυρίζαμε χαμηλού κόστους βιντεοκλίπ για φιλόδοξους τράπερ. Μπαίναμε σε γκέτο και καταυλισμούς Αθιγγάνων, βλέπαμε πεντάχρονα να κρατούν καλάσνικοφ», θυμάται. Γρήγορα η φήμη τους μεγάλωσε και έγιναν περιζήτητοι, κάποια από τα βίντεό τους ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο views.
Στην πορεία, ο μπασίστας και αυτοδίδακτος ντράμερ, που τα βράδια παίζει μουσική με την μπάντα Bad Blood Orchestra, συνειδητοποίησε ότι το περιεχόμενο δεν τον εκφράζει και πρότεινε πολύ διαφορετικά concepts. Για παράδειγμα, παρουσίασε έναν γνωστό τράπερ να τρώει οικογενειακώς, θέλοντας να δείξει και την πιο «ανθρώπινη» πλευρά του, μακριά από τα όπλα και τις καταχρήσεις. Το νέο σκεπτικό πέτυχε. Πλέον, έχει τη δική του εταιρεία παραγωγής, συνεργάζεται με δισκογραφικές και δουλεύει ως σκηνοθέτης σε διαφημίσεις και εταιρικά βίντεο. Στη Θεσσαλονίκη τού αρέσει που σε απόσταση δύο ωρών βρίσκεται σε πολύ διαφορετικά μέρη, από το Καϊμάκτσαλαν μέχρι τις παραλίες της Χαλκιδικής. Αυτό που τον ανησυχεί είναι η εξέλιξη της πόλης. «Σιγά σιγά χάνει την ανθρωπιά της, γίνεται μια πόλη τουριστική, οι τιμές ανεβαίνουν και όσοι δεν έχουν δικό τους σπίτι δυσκολεύονται πολύ».
Ορέστης Παπακωνσταντίνου
Eικαστικός και σκηνογράφος, 27 ετών
Ο Ορέστης, απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, εξερευνά τακτικά τις γειτονιές της πόλης με τα πόδια για να εμπνέεται, όπως τη γραφική Άνω Πόλη και τον υποβαθμισμένο Βαρδάρη. Αυτή την περίοδο, δουλεύει πάνω στις εργατικές κατοικίες στη λεωφόρο Λαγκαδά. Κυρίως, όμως, εστιάζει στους ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο. «Κάποιοι γίνονται μοντέλα μου και τους ζωγραφίζω, άλλοι εμπλουτίζουν τις ιδέες μου», εξηγεί.
Πιστεύει, πάντως, ότι στη Θεσσαλονίκη η πολιτιστική δραστηριότητα κάνει «χαμηλές πτήσεις». «Η μικρή κλίμακα της πόλης σε συνδυασμό με την παρουσία χιλιάδων φοιτητών βοηθά στη δημιουργία καλλιτεχνικών ομάδων που κάνουν δράσεις, όμως συνήθως δεν εξελίσσονται». Ο ίδιος, σε μια πόλη που όπως λέει «πνίγει τους δημιουργικούς ανθρώπους, γιατί αδυνατεί να τους στηρίξει», παίρνει δύναμη από την επαφή του με τους νέους.
Τα βράδια μαζεύονται με την παρέα του πέριξ της Αρχαίας Αγοράς ή στα Λαδάδικα, συζητούν και διασκεδάζουν. Την επόμενη ημέρα οργανώνει τις πληροφορίες που έχει συγκεντρώσει και δομεί τα έργα του με πειθαρχία. Κοιτώντας τους πίνακές του, νομίζω ότι βλέπω φωτογραφίες που ζωντανεύουν. «Με ενδιαφέρουν τα συναισθήματα των ανθρώπων, παρατηρώ πώς το φως αλληλεπιδρά με το δέρμα τους και αλλάζει τα χαρακτηριστικά της όψης τους». Εκτός από τη ζωγραφική, ασχολείται και με τη σκηνογραφία. Έχει δουλέψει ήδη σε πέντε ταινίες που έχουν γυριστεί στη Θεσσαλονίκη, ενώ η πρώτη του συμμετοχή ήταν πριν από δύο χρόνια στην ταινία «The Enforcer» με τον Αντόνιο Μπαντέρας. Η πρώτη ατομική του έκθεση παρουσιάζεται τον Νοέμβριο στην «Toss Gallery».
Φλέμινγκ 17, Σταυρούπολη, Τ/6938-999682
Θανάσης Δάπης
Ζωγράφος, 27 ετών
Ο Θανάσης, απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, προτιμά να δουλεύει σε πολύ μεγάλες επιφάνειες. «Νιώθω σαν να έχω μπροστά μου έναν ολόσωμο καθρέφτη», εξηγεί. Τα περισσότερα από τα έργα του είναι μεικτής τεχνικής, δηλαδή χρησιμοποιεί ταυτόχρονα μολύβι, κάρβουνο, λάδι, σπρέι και μελάνι. «Η ζωγραφική μου, παρότι είναι αφηρημένη, φιλοξενεί αρκετά ρεαλιστικά στοιχεία. Λειτουργώ υποσυνείδητα και σίγουρα επηρεάζομαι από την επικαιρότητα, όπως πρόσφατα με τις μεγάλες φωτιές», συμπληρώνει. Μεγαλωμένος στην γκαλερί της γιαγιάς του, Λόλας Νικολάου, γνώρισε από μικρός σπουδαίους Έλληνες εικαστικούς, όπως ο διεθνούς φήμης Λαρισαίος ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας, ο οποίος είναι ο καλλιτέχνης που τον καθόρισε.
Αυτό που απολαμβάνει περισσότερο στη Θεσσαλονίκη είναι η γειτονιά των Αγίων Αποστόλων, εκεί που έστησε το ατελιέ του το 2021. «Έχει εξελιχθεί σε ένα άτυπο καλλιτεχνικό στέκι. Διάφορα είδη καλλιτεχνών, από ντιζάινερ, σχεδιαστές κοσμημάτων και κεραμίστες μέχρι αρχιτέκτονες και ζωγράφοι, συνυπάρχουμε στην ίδια περιοχή. Για έναν νέο απόφοιτο, η συνύπαρξη με δημιουργικούς ανθρώπους βοηθά πολύ στην εξέλιξη της δουλειάς του», περιγράφει. Αυτή την περίοδο σπουδάζει φωτογραφία στη Stereosis, ένα καταξιωμένο σχολείο φωτογραφίας της πόλης, κι ετοιμάζεται πυρετωδώς για την έκθεση τον προσεχή Μάρτιο στην γκαλερί της γιαγιάς του. Δικά του έργα θα εκτεθούν δίπλα στις δημιουργίες του Γιώργου Λαζόγκα.
Θεανώ Γιαννέζη
Εικαστικός και μουσικός, 32 ετών
«Έχω μεικτά συναισθήματα για το πόσο συμβάλλει η Θεσσαλονίκη στη δημιουργικότητα. Στο παρελθόν έχω εμπνευστεί από την αρχιτεκτονική, τους ανθρώπους και κυρίως την ιστορία της. Τώρα, επειδή δεν μου αρέσει η εικόνα της πόλης, με ωθεί να κάνω πράγματα για να στηρίξω τους δημιουργούς που αποφάσισαν να μείνουν εδώ», λέει η Θεανώ Γιαννέζη, η οποία ως διαχειρίστρια της Toss Gallery επικοινωνεί καθημερινά με καλλιτέχνες. Aνέλαβε την γκαλερί πριν από περίπου έναν χρόνο, όταν επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη από τις τριετείς σπουδές της στο ινδονησιακό θέατρο σκιών (Wayang kulit & batik) στην Ινδονησία.
«Εκεί εντυπωσιάστηκα από την κουλτούρα της συλλογικότητας, ήταν μεγάλη διαφορά από τον ατομισμό του δυτικού τρόπου ζωής. Επίσης, ενθουσιάστηκα από τον ατμοσφαιρικό-θεατρικό τρόπο που έστηναν τις εκθέσεις», σημειώνει. Αυτό προσπαθεί να εφαρμόσει και η ίδια στις εκθέσεις ανερχόμενων καλλιτεχνών τις οποίες επιμελείται, κατασκευάζοντας δικά της σκηνικά για να δημιουργήσει μια έντονη βιωματική εμπειρία στον επισκέπτη. Άλλωστε, η πλούσια καλλιτεχνική της δραστηριότητα τη βοηθάει σε αυτό. Η μουσική –παίζει πιάνο, τσέλο και μπάσο–, η ζωγραφική και η χαρτοκοπτική αποτελούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Στον ελεύθερο χρόνο της προτιμά να χαλαρώνει με τους φίλους της, πηγαίνοντας βόλτα στις αποθήκες στο λιμάνι ή τρώγοντας σε κάποιο ταβερνάκι, και φυσικά να παίζει μουσική.
Toss Gallery, Βηλαρά 1, Θεσσαλονίκη, Τ/2310-53298
Μαρία Στεφάνου
Δημιουργός έργων μουσικού θεάτρου και παραγωγός, 36 ετών
Η Μαρία είναι συγγραφέας, musical performer, θεατρική παραγωγός και ιδιοκτήτρια σχολής χορού, τραγουδιού και θεάτρου, όπου διδάσκει και η ίδια. Το 2017, μετά τις σπουδές της στο μιούζικαλ στην Αγγλία και πολλές συμμετοχές σε εγχώριες παραστάσεις, ανέβασε το βιβλίο της «Ένα βήμα τη φορά» με ζωντανή ορχήστρα στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Ήταν το πρώτο μιούζικαλ αυτογνωσίας στην Ελλάδα που απευθυνόταν σε όλη την οικογένεια. «Ο διεθνούς φήμης Σκωτσέζος ψυχολόγος καλλιτεχνών Robert Lewis είπε ότι συμβάλλει στη θεραπεία των ανθρώπων», θυμάται. Μέχρι στιγμής το έργο, που αναμένεται να ξεκινήσει ξανά τον προσεχή Δεκέμβριο, το έχουν παρακολουθήσει πάνω από 45.000 θεατές, στην πλειονότητά τους μαθητές, στη Βόρεια Ελλάδα.
Βλέποντάς την, αργά το απόγευμα, στο τελευταίο της μάθημα να διδάσκει με πάθος χορό-κινητική σε μικρά παιδιά, τη ρωτάω πώς χαλαρώνει. «Μου αρέσει να βλέπω το ηλιοβασίλεμα από τα παγκάκια της Νέας Παραλίας, στο ύψος του ξενοδοχείου Μακεδονία Παλλάς, στη γειτονιά όπου γεννήθηκα. Έτσι συντονίζομαι με την πόλη», λέει, έχοντας πάντα αυτό το αίσθημα ότι η Θεσσαλονίκη την πληγώνει. «Δεν υπάρχουν αρκετοί κατάλληλοι χώροι για θέατρο, και από τους υπάρχοντες οι περισσότεροι έχουν ελλιπείς υποδομές. Επίσης, δεν δίνεται η ευκαιρία σε νέους δημιουργούς με όραμα να εκφραστούν», σχολιάζει, απορρίπτοντας την προοπτική τού να μετακομίσει. «Μέσα σε αυτό το τσιμεντένιο χάος, η Θεσσαλονίκη διατηρεί πολύτιμους θησαυρούς στις απλές και γεμάτες ομορφιά γειτονιές της».
Αθανασίου Χρυσοχόου 22, Φάληρο Θεσσαλονίκης, Τ/6975-672712
Νεφέλη Μπραβάκη
Συνθέτρια – μουσικός, 29 ετών
«Παίζω μουσική από τη μέρα που γεννήθηκα», λέει η μουσικός και απόφοιτος του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονία. Πριν μετακομίσει στη Θεσσαλονίκη, σε ηλικία σχεδόν 17 ετών, ίδρυσε στο οικογενειακό ωδείο στη Βέροια το δωρεάν παιδικό μουσικό κλαμπ «Filippos Glee», το οποίο σύντομα αναπτύχθηκε και σε άλλες μακεδονικές πόλεις. «Ανάμεσα στα παιδιά είχαμε και προσφυγόπουλα από τη Συρία, τα βοηθούσαμε να ενσωματωθούν στην τοπική κοινωνία. Σήμερα, το κλαμπ συνεχίζει και διοργανώνουμε εκδηλώσεις για να στηρίξουμε οικονομικά οργανισμούς που προστατεύουν παιδιά», περιγράφει. Η ίδια γράφει μουσική για παιδικά μιούζικαλ και θεατρικές παραστάσεις, παραδίδει μαθήματα στους φοιτητές της σε ένα μικρό στούντιο στη Θεσσαλονίκη και πηγαινοέρχεται στην Ολλανδία, γιατί παρακολουθεί ένα μεταπτυχιακό στη θεατρική σκηνοθεσία.
Όταν θέλει να χαλαρώσει, κάνει βόλτες με τα ακουστικά δίπλα στη θάλασσα. «Μένω δίπλα στη Νέα Παραλία κι όσο μεγάλωνα, ενσωμάτωνα αυτές τις βόλτες στη δημιουργική μου διαδικασία. Όταν γράφω κάτι καινούργιο, το περνάω απευθείας στα ακουστικά και ξεκινώ το περπάτημα», εξηγεί. Στη Θεσσαλονίκη –που πιστεύει ότι της λείπουν οι εναλλακτικές σκηνές, όπως η queer– συχνάζει στη Βαλαωρίτου, στα πεζούλια της Ρωμαϊκής Αγοράς και πίσω από το Μέγαρο Μουσικής, για να είναι κοντά στο νερό. Της αρέσουν οι ανθρώπινοι ρυθμοί και οι κοντινές αποστάσεις, και κυρίως απολαμβάνει να πηγαίνει σε live μετά τη δουλειά της. «Θα ήταν όλα καλύτερα αν είχε ολοκληρωθεί το μετρό, είναι απίστευτη η ταλαιπωρία», λέει και φεύγει για να πάει στην πρόβα της. Αυτή την περίοδο ετοιμάζεται για τη συμμετοχή της στη νέα παράσταση του ποιητή και τραγουδιστή Γιάννη Αγγελάκα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, στην Αθήνα.
Στέλα Αναστασάκη
Ιστορικός τέχνης και cultural manager, 40 ετών
Η Στέλα, που έχει μεγαλώσει στην Παλαιόχωρα Χανίων, είναι συνιδιοκτήτρια της Offstream, μιας εταιρείας που έχει σκοπό να καταστήσει την τέχνη προσβάσιμη σε όλους. Τον Γενάρη του 2020 σχεδίασε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του MOΜus το «Mind’s Eye», ένα πρόγραμμα για την προσβασιμότητα των ατόμων με οπτική αναπηρία στην εμπειρία της τέχνης. Συγκεκριμένα, διάλεξε δέκα έργα από τη φημισμένη συλλογή του Αλέξανδρου Ιόλα και κατασκεύασε συμπεριληπτικές εφαρμογές. Ανάμεσά τους, έναν οδηγό όδευσης στο πάτωμα, ανάγλυφα qr codes, για να έχουν όλοι πρόσβαση στο περιεχόμενο, και πιστά αντίγραφα των έργων. Τη ρωτάω αν πιστεύει ότι η Θεσσαλονίκη είναι φιλική για άτομα με κινητικές δυσκολίες.
«Γενικώς, δεν είναι μια πολύ φιλική πόλη. Με ενοχλούν τα στενά και μη προσβάσιμα πεζοδρόμια, η απουσία πρασίνου και κυρίως τα αυτοκίνητα που είναι παρκαρισμένα παντού, μέχρι και στις διελεύσεις των πεζών», σχολιάζει. Παρ’ όλα αυτά, αγαπάει την πόλη και της αρέσει να την εξερευνά περπατώντας, όπως συνήθιζε ως φοιτήτρια της Αρχαιολογίας. «Είτε περιπλανιέμαι σε γνώριμες περιοχές, μήπως ανακαλύψω καινούργιες εικόνες, όπως στα στενά της Άνω Πόλης, είτε ακολουθώ μη συνηθισμένες διαδρομές. Πρόσφατα, ανακάλυψα μικροσκοπικές παραλίες με άμμο και μονοπάτια κοντά στο πρώην Στρατόπεδο Κόδρα», αποκαλύπτει. Αγαπημένο της σημείο, όμως, παραμένει η αγορά στο Καπάνι, η οποία θεωρεί ότι λειτουργεί σαν χρονοκάψουλα. «Εκεί, με τις μυρωδιές από τα ψαρικά και τα μπαχαρικά, με τους πωλητές να διαφημίζουν τα προϊόντα τους, παίρνω μια γεύση από την παλιά Θεσσαλονίκη».
Τένια Μενεγάκη
Ιnterior designer και ιδιοκτήτρια του Apodec, 37 ετών
Η Τένια, interior designer με σπουδές στη Θεσσαλονίκη και στη Βαρκελώνη, μετά την πανδημία σκέφτηκε πώς θα μπορούσε να υποστηρίξει την καλλιτεχνική κοινότητα της Θεσσαλονίκης και να αναδείξει νέους εικαστικούς. Έτσι λοιπόν, στον μικρό χώρο του Apodec στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, ξεκίνησε μια σειρά εκθέσεων υπό τον γενικό τίτλο «ΚΑΤΙ», με δική της επιμέλεια. «Κάθε ενάμιση μήνα περίπου έρχεται ένα νέο ΚΑΤΙ ως μορφή επεισοδίου», περιγράφει χαμογελαστή και συνεχίζει: «Τον περασμένο Σεπτέμβριο πραγματοποιήθηκε η δέκατη έκθεση με τίτλο “Παραθέριση και άλλα”, μια συλλογή φωτογραφιών της Νανάς Καντσά που στο επίκεντρο είχε την έννοια του μαζί». Γενικότερα, θέλει να προβάλει όλες τις μορφές τέχνης, να δημιουργήσει έναν άτυπο διάλογο μεταξύ των εικαστικών.
«Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που βοηθά τη δημιουργικότητα. Η έλλειψη μεγάλων πολιτιστικών οργανισμών και ιδρυμάτων καλλιεργεί πρόσφορο έδαφος για ενδιαφέρουσες συνέργειες και δικτύωση της κοινότητας των δημιουργικών ανθρώπων», επισημαίνει. Η ίδια απολαμβάνει να συναντά στις βόλτες της τόσες διαφορετικές επιστρώσεις ιστορίας, από βυζαντινούς ναούς μέχρι οθωμανικά κατάλοιπα, και προτιμά τις ψηλότερες γειτονιές του κέντρου που έχουν θέα 360 μοιρών, όπως τα καστρόπληκτα στην Άνω Πόλη. Άλλες περιοχές που της αρέσουν είναι η Ρωμαϊκή Αγορά και η Αχειροποίητος, ενώ εμπνέεται πολύ όταν επισκέπτεται το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού. Αυτό που κυρίως την ενοχλεί στην πόλη της είναι το ότι «συγκρίνεται συνεχώς με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, υποβαθμίζοντας τα δυνατά της σημεία. Αυτό ενδεχομένως λειτουργεί ανασταλτικά για την επιχειρηματική – καλλιτεχνική κοινότητα».
Apodec, Βεροίας 4, Τ/6938-821666