Η επιχείρηση στον Λευκό Οίκο θα κρατούσε μόλις δυόμισι λεπτά. Αυτός ήταν ο χρόνος που είχαν στη διάθεσή τους ο Πάρης Δούκοβιτς (Pari Dukovic) και η μικρή του ομάδα για να φωτογραφίσουν τον 44ο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Μπαράκ Ομπάμα στην επίσημη κατοικία του, για λογαριασμό του New Yorker το 2014. Κάθε λεπτομέρεια ήταν σημαντική, σε σημείο που η ομάδα είχε προβάρει τη διαδικασία αρκετές φορές στο στούντιο. Όταν έφτασε η μεγάλη στιγμή, ο Δούκοβιτς οδηγήθηκε στην αίθουσα διπλωματικών συναντήσεων.
Εκεί χρησιμοποίησε τα εξαιρετικά αντανακλαστικά του: πέρα από το προσυμφωνημένο ουδέτερο φόντο της φωτογράφισης, σε αυτά τα δυόμισι λεπτά ζήτησε από τον Ομπάμα να φωτογραφηθεί και με φόντο την ταπετσαρία του 19ου αιώνα Vues d’Amérique Nord, του ιστορικού γαλλικού οίκου Zuber, την οποία είχε επαναφέρει στο προσκήνιο η Τζάκι Κένεντι τη δεκαετία του ’60.
Ο 39χρονος φωτογράφος γεννήθηκε το 1984 από Έλληνες γονείς στην Κωνσταντινούπολη. Μπροστά από τον φακό του έχουν περάσει πολιτικοί, σταρ, αθλητές, χορευτές και διασημότητες που, όλοι μαζί, συνθέτουν ένα μοναδικό πορτφόλιο εικόνων, έναν όγκο δουλειάς που αποκαλύπτει το Who’s Who του τώρα. Εκτός από τον Ομπάμα, έχει φωτογραφίσει και τον νυν πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, αλλά και τον Ντόναλντ Τραμπ. Επίσης, την Τέιλορ Σουίφτ, τον Τζεφ Μπέζος, τη Νάνσι Πελόζι, τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο, την Κέιτ Μπλάνσετ, τη Μέριλ Στριπ, τον Λε Μπρον Τζέιμς, τον Ράιαν Γκόσλινγκ, τον Ρότζερ Φέντερερ. Στη λίστα προστέθηκε πρόσφατα και ο Γιάννης Αντετοκούνμπο, στο πλαίσιο ενός πρότζεκτ (ο Δούκοβιτς δεν θέλησε να αποκαλύψει τίποτα περισσότερο) που έφερε τον φωτογράφο για λίγες μέρες στην εορταστική Αθήνα.
Τον συναντήσαμε σε μια αίθουσα συσκέψεων στο Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία, γνωρίζοντας από κοντά έναν άνθρωπο χαμογελαστό και επίσης γενναιόδωρο με τον χρόνο και τις απαντήσεις του.
Έλληνας της Πόλης
Το επάγγελμά του άρχισε να το ασκεί περίπου εν αγνοία του, στην ηλικία των 8 ετών, όταν φωτογράφισε με μια Zenit μηχανή τον πρίγκιπα Φίλιππο, δούκα του Εδιμβούργου, σε επίσκεψή του στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. «Μου είχε πει ο πατέρας μου ότι θα πηγαίναμε στο Πατριαρχείο. Εγώ στο ένα χέρι κράταγα τη μηχανή και στο άλλο το χαρτί με τις οδηγίες της. Έφτασα μπροστά, τράβηξα δύο φωτογραφίες και επέστρεψα στη θέση μου. Ήταν μια χαρά φωτογραφίες και εγώ πολύ ευχαριστημένος».
Μεγάλωσε κοντά στην περιοχή Ταξίμ και τελείωσε το Δημοτικό στο Ζάππειο σχολείο της Πόλης. Οι καλές επιδόσεις στα μαθηματικά και στις θετικές επιστήμες έκλειναν το μάτι σε καριέρες, π.χ., μηχανικού. Ο πατέρας του όμως του είπε ότι, αν υπήρχε κάποιο όνειρο που ήθελε να κυνηγήσει, έπρεπε να το κάνει όσο ήταν νέος. Και έτσι βρέθηκε στο Rochester Institute of Technology στις ΗΠΑ, φοιτώντας στο τμήμα τέχνης και ντιζάιν, παίρνοντας μαθήματα ιστορίας της τέχνης.
Του ζητάω να «επιστρέψει» στην Κωνσταντινούπολη. «Η Πόλη που μου έμαθε το φως», λέει χαρακτηριστικά. «Ξεκίνησα να φωτογραφίζω στους δρόμους της, θέλοντας να το “παίξω” λίγο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν. Και όταν ανατρέχω σε εκείνες τις πρώτες μου εικόνες, ναι, είναι “παγωμένες” στιγμές της Ιστορίας. Και με τα πορτρέτα το ίδιο νιώθω, είτε πρόκειται για μουσικό είτε για ηθοποιό ή πολιτικό, συλλαμβάνεις κάποιον σε μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής του και υπό αυτή την έννοια δημιουργείς Ιστορία. Υπάρχει βέβαια και μια δημιουργική πρόθεση σε όλα αυτά. Στα πορτρέτα σκέφτομαι επίσης πώς έχει φωτογραφηθεί ο καθένας στο παρελθόν και τι είναι εκείνο που μπορώ να δημιουργήσω εγώ μέσα από τη δική μου ματιά. Πιστεύω ότι η φωτογραφία είναι η απάντηση της στιγμής, γιατί τελικά ποτέ δεν μπορείς να προβλέψεις τα πάντα και η ομορφιά βρίσκεται στη διάδραση».
Ιστορίες με τον Ομπάμα
Το εύρος του Δούκοβιτς είναι συναρπαστικό. «Πάντα περίμενα τη σωστή στιγμή. Δεν είχα βάλει ποτέ στόχο να φωτογραφίσω έναν οσκαρικό ηθοποιό ή κάποιον πρόεδρο κράτους. Θέλω αυτό το πρόσωπο που φωτογραφίζω να με ενδιαφέρει, να αποτελεί πρόκληση. Οι διαφορετικές θεματικές τρέφουν η μία την άλλη. Είμαι πολύ ανοιχτός. Έχω ένα όραμα γι’ αυτό που κάνω και αγαπώ πολύ το να μπαίνω σε άγνωστα περιβάλλοντα», μου λέει. «Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Όταν έχεις κάποιον απέναντί σου και τον φωτογραφίζεις, χτίζεις ένα είδος εμπιστοσύνης με βάση την αλληλεπίδρασή σας».
Κάτι τέτοιο συνέβη και με τον Ομπάμα. Είχε αρχικά 45 λεπτά για να στήσει μηχανήματα και να δει τον χώρο. «Κάποια στιγμή άρχισαν να έρχονται μέλη του επιτελείου και στο τέλος εμφανίστηκε ο πρόεδρος και ρώτησε ποιος ήταν ο φωτογράφος. Του συστήθηκα. Με ρώτησε πώς θα ήταν αυτή η φωτογραφία. “Πείτε μου λίγο γι’ αυτήν”, μου ζήτησε. Δεν το περίμενα. Του είπα ότι θα χρησιμοποιούσα “φως Ρέμπραντ”. Εκείνος αναφέρθηκε στον πίνακα του Βερμέερ Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι. Και έτσι μοιραστήκαμε μια στιγμή ιστορίας της τέχνης. Και αφού τελείωσε ο χρόνος μας, ο προσωπικός του φωτογράφος, Πιτ Σούζα, του είπε: “Κύριε πρόεδρε, μου αρέσει πολύ η δουλειά του Πάρη. Σας πειράζει να σας ακολουθήσει για λίγο ακόμα; Και έτσι μου πρόσφερε ένα τεράστιο φωτογραφικό δώρο, δίνοντάς μου την ευκαιρία να συνεχίσω να τον φωτογραφίζω στους διαδρόμους», θυμάται ο Δούκοβιτς.
Με τον Ομπάμα συναντήθηκαν ξανά το 2019 για το πορτρέτο του εξωφύλλου του πρώτου τόμου των προεδρικών απομνημονευμάτων, Γη της Επαγγελίας – για τον μετανάστη Δούκοβιτς, αυτή η δουλειά ήταν σαν να άγγιζε το «αμερικανικό όνειρο», όπως λέει. Αυτή τη φορά είχε 25 λεπτά στη διάθεσή του – για το βασικό πορτρέτο, αλλά και συμπληρωματικό υλικό προώθησης. «Όταν συναντηθήκαμε με θυμήθηκε, με ρώτησε τι κάνω και μου είπε ότι αυτή τη φορά είχαμε λίγο περισσότερο χρόνο. Την πρώτη φορά φαινόταν ότι είχε πολλά πράγματα στο μυαλό του, τη δεύτερη όμως ήταν πιο χαλαρός και έκανε πλάκα. Τον ρώτησα τότε πώς ήταν πια να μην έχει όλο τον κόσμο στους ώμους του και μου απάντησε: “Τώρα μπορώ να κοιμηθώ και να διαβάσω περισσότερο”. Έχει πάντα αυτή την καλοσύνη, την αυθεντικότητα που προέρχεται από τον χαρακτήρα του».
Καριέρα στη Νέα Υόρκη
Όταν εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη –έχοντας χρειαστεί να αλλάξει 14 σπίτια, μια κλασική νεοϋορκέζικη ιστορία– για να αφοσιωθεί στη φωτογραφία, περνούσε τον χρόνο του, όπως λέει, εμφανίζοντας φιλμ στο μπάνιο του. Το 2011 άρχισε να συνεργάζεται με το περιοδικό New York, ενώ αργότερα έγινε ο νεότερος φωτογράφος στην ιστορία που μπήκε στο μισθολόγιο του New Yorker.
Η λίστα συνεργασιών του περιλαμβάνει έντυπα όπως το Rolling Stone και το Vanity Fair, ενώ έχει επίσης στο ενεργητικό του οκτώ εξώφυλλα του πάντα συλλεκτικού Time 100 – στην περίπτωση της Τέιλορ Σουίφτ είχε στη διάθεσή του 45 λεπτά, χρόνος που συμπεριλάμβανε και αλλαγή ρούχων. Στη βιομηχανία της διαφήμισης έχει συνεργαστεί, μεταξύ άλλων, με τις Nike, Tiffany, Chanel και Dior, ενώ στον χώρο του θεάματος έχει δημιουργήσει καλλιτεχνικές καμπάνιες για τα Disney Plus, FX Networks, HBO και Netflix.
Αγαπάει τη γλυπτική της Αναγέννησης και τη ζωγραφική των «old masters» –επιρροές που εξερευνά στη δουλειά του– καθώς επίσης και πιο σύγχρονους καλλιτέχνες, όπως ο Γερμανός ζωγράφος Γκέρχαρντ Ρίχτερ και ο φουτουριστικός Ιταλός ζωγράφος και γλύπτης Ουμπέρτο Μποτσιόνι. Αγαπάει επίσης την κίνηση, η οποία βρέθηκε στο επίκεντρο σε μια πρόσφατη και πολύ αγαπημένη συνεργασία του. Η έκδοση New York City Ballet: Choreography & Couture, από τον εκδοτικό οίκο Rizzoli, κυκλοφόρησε τον περασμένο Σεπτέμβριο και περιλαμβάνει 250 εικόνες χορευτών του οργανισμού, ντυμένων με 130 κοστούμια 29 διεθνών σχεδιαστών.
Χορός και μόδα
Η ιδέα της συνεύρεσης του χορού και της υψηλής μόδας ανήκει στη Σάρα Τζέσικα Πάρκερ –η οποία υπογράφει και τον πρόλογο– και περνάει μέσα από το ετήσιο χορευτικό γκαλά του Μπαλέτου της Νέας Υόρκης, όπου ονόματα όπως ο Βαλεντίνο, η Σάρα Μπάρτον για τον οίκο Alexander McQueen, ο Βίρτζιλ Άμπλο και η Μαίρη Κατράντζου, μεταξύ άλλων, έντυσαν την τελευταία δεκαετία τους χορευτές για τη σκηνική παρουσία τους στη μεγάλη φιλανθρωπική βραδιά.
«Το πάθος μου για κίνηση προέρχεται από την αγάπη μου για τον χορό και ιδιαίτερα το τανγκό. Όταν μεγάλωνα στην Κωνσταντινούπολη, ήμουν μέλος της κοινότητας του τανγκό. Ο πατέρας μου με είχε μυήσει σε αυτό. Και επειδή εκείνος εργαζόταν σε αεροπορική εταιρεία, ταξιδεύαμε πολύ και είχα επισκεφτεί το Μπουένος Άιρες».
Οι συζητήσεις για την έκδοση ξεκίνησαν το 2019, όμως η υλοποίησή της σταμάτησε λόγω πανδημίας. Την περίοδο της καραντίνας, ο Δούκοβιτς είχε τον χρόνο να κάνει αρκετή έρευνα για το πρότζεκτ. Εντέλει, η φωτογράφιση έγινε στα στούντιο προβών του χορευτικού οργανισμού σε διάστημα μόνο έξι ημερών. «Αναζητούσα την αρμονία μεταξύ της κίνησης, της σιλουέτας, του ύφους και των μοτίβων. Η προσέγγιση είχε μπαρόκ επιρροές, αλλά με καθαρότητα και δυναμισμό. Όταν παρακολουθείς μια παράσταση μπαλέτου, βλέπεις τα κοστούμια από μακριά. Είναι όπως σε ένα μουσείο όταν κοιτάς ένα έργο τέχνης. Όσο πλησιάζεις, με κάθε βήμα, η εμπειρία αλλάζει. Στο βιβλίο, μέσα από τις φωτογραφίες βλέπεις από κοντά την τέχνη του χειροποίητου, γιατί είναι ρούχα υψηλής ραπτικής. Και συγχρόνως οι ίδιοι οι χορευτές αγκαλιάζουν τα ρούχα, δίνοντάς τους ζωή».
Λευκός καμβάς
Αυτό το φωτογραφικό πρότζεκτ έμοιαζε με ένα ιδιαίτερο ντεφιλέ μόδας, κάτι που ο ίδιος γνωρίζει καλά. Άλλωστε, η μόδα τού χάρισε την πρώτη του μεγάλη ανάθεση, όταν το περιοδικό New York τού ζήτησε να φωτογραφίσει ένα τεράστιο πορτφόλιο από ντεφιλέ μόδας σε Μιλάνο, Παρίσι και Νέα Υόρκη. «Εκείνη την εποχή έκανα ρεπορτάζ και φωτογραφία δρόμου. Η διευθύντρια του περιοδικού με κάλεσε και μου είπε: “Θα ήθελες να κάνεις φωτογραφία μόδας;”. Άρχισα να χοροπηδάω από τη χαρά μου, γιατί ήξερα την ιστορία, το επίπεδο των φωτογράφων του χώρου. Πήγα στο βιβλιοπωλείο Strand και άρχισα να ξεφυλλίζω βιβλία μόδας και να προετοιμάζομαι. Έπειτα βρεθήκαμε με τη διευθύντρια για μεσημεριανό και εκείνη μου είπε το εξής: “Θέλω να σκεφτείς δύο λέξεις: λευκός καμβάς. Κράτα μόνο αυτό και φωτογράφισε ό,τι βλέπεις”. Πιστεύω ότι ήταν ίσως μερικές από τις πιο σημαντικές λέξεις που μπορεί να ακούσει ένας φωτογράφος που ξεκινάει την καριέρα του», θυμάται.
Κάπως έτσι βρέθηκε στα παρασκήνια με τα μοντέλα και στην πρώτη σειρά με τους σελέμπριτι. Η επιτυχία του πορτφόλιο του έδωσε το εισιτήριο για το ίδιο πρότζεκτ και την επόμενη χρονιά, όμως, όταν ήρθε η πρόταση για μια τρίτη φορά, εκείνος αποφάσισε ότι είχε ήδη «πει» αρκετά. Η σχέση και η ματιά του στη μόδα, όμως, συνεχίζεται. Πρόσφατα, του δόθηκε εξαιρετική πρόσβαση στα αρχεία του οίκου Balenciaga για μια φωτογράφιση κομματιών υψηλής ραπτικής του σημερινού καλλιτεχνικού διευθυντή του οίκου Ντέμνα για ένα άρθρο της Λόρεν Κόλινς στο New Yorker. «Ήταν μεγάλη χαρά αυτό το πρότζεκτ. Υπήρχε έμφαση στη σιλουέτα και κατά κάποιον τρόπο ήταν σαν ένας φόρος τιμής στον μεγάλο φωτογράφο Ίρβιν Πεν, ο οποίος φωτογράφιζε τις συλλογές του ιδρυτή, Κριστόμπαλ Μπαλενσιάγκα», περιγράφει.
Σαν πίνακας ζωγραφικής
Ένας άλλος κόσμος που τον ενδιαφέρει, συγγενής με τη μόδα, είναι η ομορφιά. Εδώ, όπως παρατηρεί, μπορεί να δημιουργήσει σαν ζωγράφος, να χρησιμοποιήσει το φως ως πινέλο, αναπτύσσοντας την εικόνα σαν ένα είδος πίνακα ζωγραφικής.
«Όλοι έχουμε ένα ιδιαίτερο στοιχείο που λέει κάποια ιστορία, όπως τα μάτια, το προφίλ. Και στη φωτογραφία ομορφιάς αυτό αποτυπώνεται πολύ έντονα».
Παρατηρώντας τη διαδρομή των εικόνων του, κυριαρχούν τα (δικά του) χρώματα, σημειώνω. Ήταν πάντα έτσι; «Η αλήθεια είναι ότι αρχικά ήμουν ένας φωτογράφος που αγαπούσε τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Ακόμα και στην Κωνσταντινούπολη. Για το στοιχείο της διαχρονικότητας. Όμως, κάποια στιγμή συνέβη το εξής, πάλι στο περιοδικό New York. Όταν επέστρεψα από εκείνο το πρώτο πρότζεκτ μόδας, είχα 800 ρολά φιλμ. Η διευθύντριά μου έβαλε τα αρνητικά στον πάγκο και σε κάποια είχε σημειώσει κάτι πάνω τους. Με ρώτησε τι έβλεπα σε εκείνα τα σημεία. Υπήρχε κάποιο φως που αναπηδούσε σε κάποιο πρόσωπο, μια αντανάκλαση και ένα χρώμα. “Κάτι συμβαίνει εδώ”, μου είπε. “Θέλω να επιστρέψεις στο στούντιο και να το ξαναδημιουργήσεις, βρίσκοντας τρόπους να αναπτύξεις δικά σου δημιουργικά σενάρια”. Και έτσι γύρισα στον χώρο μου και άρχισα να παίζω με κόκκινες, πράσινες και κρεμ αποχρώσεις». Όταν επέστρεψε στα γραφεία του περιοδικού, κρατούσε ένα τεράστιο βιβλίο με πολαρόιντ. Της το έδειξε και εκείνη του είπε ότι αυτό ακριβώς έπρεπε να κάνει για την επόμενή του ανάθεση, που ήταν το εξώφυλλο του ειδικού τεύχους μόδας, για το οποίο θα φωτογράφιζε την πρώτη του σελέμπριτι, την Κιμ Καρντάσιαν.
Σχετικά με την αγάπη
Πώς βλέπει σήμερα την τεχνολογία και την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης; «Είμαστε σε ένα σταυροδρόμι. Είναι κάτι που με απασχολεί πολύ. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι όχημα που παράγει βάσει όσων τροφοδοτείται. Όταν όμως βρίσκεσαι σε μια φωτογράφιση, έχεις μια συζήτηση, υπάρχει μια σύνδεση, έχεις ήδη μια εικόνα τού τι θέλεις να δημιουργήσεις. Δεν είναι ένας ψυχρός υπολογισμός».
Παρά την εξέχουσα διεθνή διαδρομή του, παραμένει ιδιαίτερα σεμνός. Ούτε περιγράφει μόνο ιστορίες επιτυχίας. Μου αφηγείται, για παράδειγμα, μια φωτογράφιση με τον Στίβεν Σπίλμπεργκ, κατά τη διάρκεια της οποίας μπέρδεψε τους φακούς του – ο σκηνοθέτης τού είπε ότι δεν πειράζει, ότι το παθαίνει και ο ίδιος συνέχεια.
Τον ρωτάω ποια ακόμη προσωπικότητα θα επιθυμούσε να φωτογραφίσει. «Τον Πάπα», λέει, «αλλά και τη βασίλισσα Ελισάβετ Β΄, αν ζούσε, γιατί έτσι θα έκλεινε ο κύκλος που άνοιξε τότε στην Κωνσταντινούπολη. Θα έφτιαχνα ένα φόντο με βάση την ιστορία της τέχνης και θα τους ρωτούσα τι σημαίνει για εκείνους η αγάπη». Μιλώντας για την αγάπη, οι δικές του μεγάλες αγάπες είναι πλέον τρεις: Πίσω στη βάση του, σε ένα λοφτ στη γειτονιά Hudson Yards στη Νέα Υόρκη, ο Δούκοβιτς ζει με την κεραμίστρια σύζυγό του και τις δυο τους κόρες, τη Μίνοα, 14 μηνών, και την περίπου 50 ημερών Αθηνά. «Είναι δύο θησαυροί», καταλήγει. «Και, ναι, τις φωτογραφίζω συνέχεια».