Οι νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού είναι τα μοναδικά μέρη στον κόσμο με μηδενικά κρούσματα κορωνοϊού.
Έχει και τα καλά της η γεωγραφική απομόνωση. Μπορεί για να προσεγγίσει κανείς τους τροπικούς παραδείσους του Ειρηνικού να πρέπει, ανάλογα με την αφετηρία του ταξιδιού του, να αλλάξει αρκετά αεροπλάνα, όμως οκτώ μήνες μετά την κήρυξη της πανδημίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σε αυτή τη γωνιά του πλανήτη τα κρούσματα παραμένουν από ανύπαρκτα έως ελάχιστα. Ήταν μόλις στις 11 Νοεμβρίου όταν το μικροσκοπικό Βανουάτου, που απέχει 2.000 χλμ. από τις βορειοανατολικές ακτές της Αυστραλίας, ανακοίνωσε το πρώτο του επιβεβαιωμένο κρούσμα Covid-19. Αντίστοιχα, οι νήσοι Σολομώντα ανέφεραν τα πρώτα τους περιστατικά τον Οκτώβριο, ενώ σε νησιωτικά κράτη όπως η Σαμόα, το Τουβαλού, το Ναουρού, το Παλάου, το Κιριμπάτι και οι Ομόσπονδες Πολιτείες της Μικρονησίας, δεν έχει καταγραφεί ούτε ένα, καθώς έκλεισαν τα σύνορά τους πολύ νωρίς και δεν τα έχουν ανοίξει μέχρι σήμερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Βανουάτου των 293.000 κατοίκων δεν επιτράπηκε η είσοδος ούτε στη διεθνή βοήθεια, όταν τον περασμένο Απρίλιο η χώρα επλήγη από τον κυκλώνα Χάρολντ, η ισχύς του οποίου έφτασε την ανώτερη βαθμίδα 5, προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές.
Και είναι λογικό αν σκεφτεί κανείς ότι οι υποδομές υγείας στις συγκεκριμένες περιοχές είναι εξαιρετικά φτωχές. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του περιοδικού TIME, το Βανουάτου δεν διαθέτει μονάδες εντατικής θεραπείας ούτε αναπνευστήρες και, παρότι η οικονομία του αναμένεται να σημειώσει ύφεση της τάξης του 8,3% για το 2020, η απόφαση έμοιαζε μονόδρομος, προκειμένου να κερδηθεί χρόνος. Το παράδειγμα της Σαμόα, που με ανακούφιση δηλώνει covid-free, ήταν εξάλλου πολύ πρόσφατο. Τον Αύγουστο του 2019 προσγειώθηκε στη χώρα αεροσκάφος με επιβάτη από τη Νέα Ζηλανδία, ο οποίος αποτελούσε μη διεγνωσμένο κρούσμα ιλαράς. Μέχρι τον περασμένο Ιανουάριο, οπότε και η κατάσταση τέθηκε τελικά υπό έλεγχο, είχαν προσβληθεί πάνω από 5.500 άτομα, αριθμός που αντιστοιχεί στο 3% του πληθυσμού της, και είχαν χάσει τη ζωή τους 83. Η επιδημία της ιλαράς επέβαλε στη Σαμόα –της οποίας ο τουρισμός συνεισφέρει κατά 25% στο ΑΕΠ– την κοινωνική αποστασιοποίηση πολύ νωρίτερα από ό,τι στον υπόλοιπο κόσμο. Σχολεία και επιχειρήσεις έκλεισαν, οι άνθρωποι έμειναν σπίτι και περιόρισαν στο ελάχιστο τις κοινωνικές επαφές τους, βελτιώνοντας σημαντικά τους κανόνες υγιεινής που εφάρμοζαν κατά παράδοση: στα χωριά το τελετουργικό των οικογενειακών συναθροίσεων περιλαμβάνει προσευχή, φαγητό και πλύσιμο χεριών μετά την ολοκλήρωση του γεύματος. Οι άνθρωποι άρχισαν πια να πλένουν τα χέρια τους προτού καθίσουν στο τραπέζι αντικαθιστώντας το σαπούνι, που συχνά βρίσκεται σε έλλειψη, με κέλυφος καρύδας, γνωστό για τις αντισηπτικές του ιδιότητες.
«Τα σύνορα έκλεισαν τον Μάρτιο και δεχόμαστε μόνο πτήσεις επαναπατρισμού πολιτών μας. Πριν από λίγες ημέρες εγκαινιάσαμε ένα πρόγραμμα εικονικής ανταλλαγής, σε συνεργασία με αυστραλιανές τουριστικές επιχειρήσεις, που στόχο έχει την εκπαίδευση των εργαζομένων στον τουρισμό και τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων τους μέσα από webinars και online μαθήματα γλώσσας και γαστρονομίας. Βρισκόμαστε σε φάση αναμονής και προετοιμαζόμαστε, όπως μπορούμε, για να ανοίξουμε κάποια στιγμή τη χώρα με ασφάλεια. Κάποιες μονάδες προχώρησαν σε ανακαίνιση και βελτίωση των υποδομών τους – έτσι κι αλλιώς, τα δωμάτια που λειτουργούν αυτή τη στιγμή είναι αρκετά για να καλύψουν την περιορισμένη εσωτερική ζήτηση», σημειώνει ο Hesed Ieremia από το τμήμα επικοινωνίας και δημοσίων σχέσεων του Οργανισμού Τουρισμού της Σαμόα.
Μελετώντας την περίπτωση των νησιωτικών κρατών του Ειρηνικού, σε μια απόπειρα να εξηγηθούν οι λόγοι για τους οποίους κατάφεραν να παραμείνουν covid-free, οι ειδικοί υποστηρίζουν πως, πέρα από τη γεωγραφική θέση, που σίγουρα λειτούργησε υπέρ τους, το ίδιο έκαναν και οι μνήμες των ανθρώπων. Οι ευάλωτες κοινότητές τους πήραν πολύ γρήγορα στα σοβαρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, γιατί όπως η Σαμόα, είχαν πρότερη εμπειρία. Για παράδειγμα, μέσα σε μία και μόνη χρονιά, το 2019, η Παπούα Νέα Γουινέα κλήθηκε να διαχειριστεί έξαρση κρουσμάτων μαλάριας, φυματίωσης και δάγκειου πυρετού. Τα αντανακλαστικά ήταν πιθανόν ισχυρότερα από ό,τι στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ, που μέχρι τον περασμένο Μάρτιο είχαν ξεχάσει τι θα πει πανδημία. Οι χώρες του Ειρηνικού συγκαταλέγονται επίσης σε αυτές με τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας στον πλανήτη – το βάρος των ενηλίκων είναι τέσσερις φορές πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο αν νοσήσουν από κορωνοϊό.
Πώς κυλάει όμως η ζωή στα εξωτικά αυτά νησιά χωρίς τουρισμό –και συνεπώς χωρίς δουλειές και εισόδημα– τους τελευταίους οκτώ μήνες; Οι ντόπιοι περνούν χρόνο με τις οικογένειές τους, εξασκούν παραδοσιακές τέχνες αιώνων, ψαρεύουν, καλλιεργούν τη γη, μοιράζονται με τους γείτονες την περίσσια σοδειά επιδεικνύοντας αξιομνημόνευτη προσαρμοστικότητα, η οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς, πιθανόν να φανεί χρήσιμη και στο μέλλον με τις διαφαινόμενες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Αλλά συγχρόνως συνειδητοποιούν πως το μοντέλο εργασίας που καλούνταν να υπηρετήσουν μέχρι το lockdown δεν ήταν βιώσιμο: ένας εργαζόμενος στον τουρισμό στα νησιά Φίτζι αμείβεται με περίπου 1 ευρώ την ώρα και συχνά κάνει μήνες να δει τους δικούς του ανθρώπους, όσο δηλαδή διαρκεί η σεζόν. Τα συμπεράσματα σχετικής έρευνας που διενεργήθηκε από το Πανεπιστήμιο Massey της Νέας Ζηλανδίας είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα: παρόλο που το 73% των ερωτηθέντων –κατοίκων του Νότιου Ειρηνικού– είδαν το οικογενειακό τους εισόδημα να συρρικνώνεται, 4 στους 10 δηλώνουν πως δεν είναι σίγουροι εάν θα αναζητήσουν ξανά δουλειά στον τουρισμό. «Ο τουρισμός πρέπει να συμπληρώνει τη ζωή μας και όχι να μας την παίρνει», δηλώνουν μεταξύ άλλων. Οι άνθρωποι των Φίτζι, του Βανουάτου, των Νήσων Κουκ δεν έχουν σταματήσει λεπτό να ονειρεύονται την επιστροφή στην κανονικότητα. Θέλουν όμως αυτή να γίνει με καλύτερους όρους.
ΑΥΣΤΗΡΑ ΓΙΑ ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΟΥΣ
Τα Chatham Islands, μια συστάδα δέκα απομακρυσμένων νησιών του Ειρηνικού που ανήκουν στη Νέα Ζηλανδία, γνωστά στους Νεοζηλανδούς για το ανέγγιχτο φυσικό περιβάλλον και την κατεξοχήν αγροτική τους οικονομία, ετοιμάζονται να αποχαιρετήσουν το 2020 ως την… τυχερή χρονιά τους, από άποψη τουριστικών εισροών.
Τα πανέμορφα τοπία τους πλαισιώνουν φώκιες, σπάνια πουλιά, ενδημικά είδη χλωρίδας και ηφαιστειακοί γεωλογικοί σχηματισμοί. Με 700 κατοίκους μόνιμο πληθυσμό, υποδέχονταν μέχρι φέτος γύρω στους 2.000 επισκέπτες ετησίως, κυρίως ηλικιωμένους ταξιδιώτες που αποζητούσαν ξεκούραση και ησυχία. Για τις 150 κλίνες τους, οι οποίες αναφέρονται σε μικρά ξενοδοχεία και οικογενειακούς ξενώνες, η σεζόν διαρκούσε συνήθως από τον Νοέμβριο έως τον Μάρτιο, δηλαδή τους ηλιόλουστους μήνες του νότιου ημισφαιρίου. Σήμερα, παρά τον τσουχτερό αεροπορικό ναύλο που καλείται να πληρώσει κανείς για να φτάσει εδώ από το Ουέλινγκτον ή το Κράισττσερτς, η πληρότητα στις κρατήσεις διαμονής καλύπτει έως και τον Ιούνιο του 2021. Στα Chatham Islands οι Νεοζηλανδοί έχουν βρει τον προορισμό στον οποίο μπορούν να ταξιδέψουν χωρίς να χρειαστεί να μπουν σε καραντίνα ή να κάνουν Covid-test. Και έχουν αρκετούς λόγους να αισιοδοξούν πως σύντομα δεν θα είναι ο μοναδικός.
Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μπήκαν τις προηγούμενες εβδομάδες οι Νήσοι Κουκ του Νότιου Ειρηνικού, όπου μέχρι τις 23 Νοεμβρίου δεν είχε καταγραφεί κανένα κρούσμα Covid-19. Οι συζητήσεις μεταξύ των δύο χωρών προχωρούν με στόχο τη δημιουργία της πρώτης «ταξιδιωτικής φούσκας» για τη Νέα Ζηλανδία, ένα αίτημα που επισταμένως επαναφέρει τους τελευταίους μήνες η κυβέρνηση των Νήσων Κουκ, των οποίων η οικονομία βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον τουρισμό και έχει δεχτεί βαρύ πλήγμα λόγω των συνθηκών.
Το πράσινο φως δεν έχει δοθεί ακόμη, ωστόσο όλα δείχνουν πως η οριστική απόφαση για το άνοιγμα των μεταξύ τους συνόρων είναι κοντά, λίγο πριν ή λίγο μετά τα Χριστούγεννα. Και αυτό γιατί, παρότι αυτοδιοικούμενες, οι Νήσοι Κουκ συνδέονται ελεύθερα με τη Νέα Ζηλανδία, η οποία είναι υπεύθυνη για την άμυνα και την εξωτερική πολιτική τους, ενώ οι κάτοικοί τους είναι Νεοζηλανδοί πολίτες.