Κατακαλόκαιρο και οι κορυφές των βουνών είναι ντυμένες στα λευκά. «Μαμά! Χιόνισε!» χοροπηδούσε χαρούμενη η Τζίνα μέσα στο αυτοκίνητο καθώς διασχίζαμε την Αττική. «Δεν χιόνισε, παιδί μου», την αποπήρα αγριεμένη. «Στάχτες είναι από τη φωτιά που έχoουν καλύψει τα πάντα» και συνέχισα να κάνω μανιωδώς refresh σε δεκάδες παράθυρα με ειδησεογραφία και στο Facebook παρακολουθώντας τις εξελίξεις, ενώ φεύγαμε για τις προγραμματισμένες διακοπές στο Μαυροβούνιο. «Πού πάμε;» αναρωτιόμουν σαν να άφηνα πίσω κάποιον δικό μου μελλοθάνατο κι εγώ έτσι απλώς συνέχιζα τη ζωή μου διασκεδάζοντας. «Τίποτα δεν μπορούμε να κάνουμε, Τσουκαρέλα*», με παρηγορούσε εις μάτην η αγαπημένη μου φίλη με την οποία έχουμε γυρίσει τόσα βουνά και δάση μαζί. Εκείνη, ενεργή φιλόζωη, είχε αναλάβει να φιλοξενήσει σκυλάκια από τις φωτιές στην Ηλεία, εγώ ούτε αυτό δεν ξέρω να κάνω. Τόσα χρόνια δεν αξιώθηκα να μπω σε μια ομάδα πυροφύλαξης και στα δύσκολα οι ύμνοι για τη φύση φαντάζουν φανφάρες και το «συμπάσχω» κενό νοήματος. Τα περίτεχνα ποστ στο Facebook από το μπαλκόνι του εξοχικού δεν μπορούν να ξεπλύνουν τη συλλογική μας ανικανότητα να στεκόμαστε ως ενεργοί πολίτες.
Το πιο δύσκολο όταν λυγίζεις είναι να παραμένεις γονιός-συνομιλητής μπροστά στον καταιγισμό ερωτήσεων που συνήθως συνοδεύουν τέτοια γεγονότα. «Κάηκε εκεί που κάνουμε ποδήλατο; Κάηκε εκεί που τρώγαμε κούμαρα; Κάηκε εκεί που κάναμε αναρρίχηση; Κάηκε το κόκκινο μονοπάτι;» Δεν είχα ένα όχι να προφέρω. Τα αγαπημένα μας σημεία στην Πάρνηθα είχαν γίνει στάχτη. «Όλα, ναι», απάντησα μονολεκτικά. «Θα καεί και το σπίτι μας;» κατέληξε έντρομη η Ρόσα. «Όχι! Αλλά τι σημασία έχει;» ούρλιαξα από θλίψη. «Έχουν χαθεί τόσα σπίτια. Το βιος των ανθρώπων. Τόσα δέντρα. Και τα σπίτια με κόπο τα ξαναφτιάχνουμε. Τα δέντρα; Σε πόσα χρόνια θα ξαναγεννηθούν, ξέρεις; Όταν εσύ γεράσεις!» Άγριο πράγμα ο θάνατος. Και οι ενήλικες γινόμαστε κι εμείς παιδιά μπροστά του.
Ησυχία έπεσε για το υπόλοιπο ταξίδι, που κράτησε δύο μέρες μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας. Το σώμα πήγαινε μπροστά, η ψυχή είχε μείνει πίσω. Πού και πού η Ρόσα έσπαγε τη θλιβερή σιωπή. «Το καταφύγιο στο Φλαμπούρι σώθηκε τελικά;» «Ναι, ναι, αυτό σώθηκε, το είδα πριν από λίγο», είπα ανακουφισμένη. «Για δες και για το Adventure Park στη Μαλακάσα». «Ναι, κι αυτό!» είπα και κάπως χαμογέλασα πάλι.
Διασχίζοντας τα σύνορα Αλβανίας-Μαυροβουνίου, το καταπράσινο τοπίο μάς μαλάκωσε. Στόχος μας ήταν να ανακαλύψουμε την «πιο όμορφη συνάντηση μεταξύ ξηράς και θάλασσας», για την οποία έγραφε ο Λόρδος Βύρωνας τον 19ο αιώνα περνώντας από τη μικροσκοπική σήμερα βαλκανική χώρα. Κατευθυνθήκαμε στην ιστορική πρωτεύουσα Τσέτινιε (Cetinje). Από τη μία πλευρά της βρίσκεται το Εθνικό Πάρκο Λόβτσεν (Lovćen), από την κορυφή του οποίου μπορείς να δεις σχεδόν τη μισή χώρα σε προοπτική 360 μοιρών. Από την άλλη, απλώνεται ο κόλπος του Κοτόρ, στον οποίο φτάνεις μέσα από μια διαδρομή που συνδυάζει τη φινέτσα της ακτής Αμάλφι και την αγριάδα των φιόρδ της Νορβηγίας. Σε καθεμία από τις είκοσι πέντε κλειστές φουρκέτες ανάμεσα στα απόκρημνα ασβεστολιθικά βράχια που κόβουν την ανάσα, έρχεσαι πιο κοντά στην αδριατική ακτογραμμή, που φιλοξενεί την Μπούντβα (Budva) της νυχτερινής ζωής, το Τιβάτ (Tivat) με την κοσμική μαρίνα, το γοητευτικό Κότορ (Kotor), που προστατεύεται από την UNESCO, το ήσυχο Πέραστ (Perast) και άλλους παραθαλάσσιους οικισμούς μέχρι το Χέρτσεγκ Νόβι (Hertzek Novi), στα σύνορα με τη Βοσνία.
Ήταν κάπως παράξενη αυτή η σκέψη, αλλά το γεγονός ότι το Εθνικό Πάρκο Λόβτσεν είχε υποστεί τεράστιο πλήγμα από τις φωτιές που κατέκαψαν χιλιάδες στρέμματα το 2017 με παρηγορούσε. Γνωστό από τον Μεσαίωνα και ως Μαύρο Βουνό (Crna Gora), χάρη στα πυκνά του δάση τα οποία έδωσαν στη χώρα και την ονομασία Μαυροβούνιο, είχε πράγματι χάσει μέρος της μαγείας του. Οδηγούσαμε και συμπάσχαμε με τους Μαυροβούνιους και, τι παρηγοριά, συνέπασχαν και εκείνοι μαζί μας, όπως φάνηκε, όταν βρεθήκαμε στο κέντρο πληροφόρησης του Πάρκου, όπου ο νεαρός υπάλληλος αμέσως με ρώτησε τι γίνεται με τις φωτιές, όταν του είπα ότι είμαι Ελληνίδα.
Την ώρα που αγοράζαμε τον χάρτη με τα μονοπάτια, τα κορίτσια όρμησαν μέσα. Έχει Adventure Park! Πρέπει να πάμε! Ο υπάλληλος ήταν ανένδοτος πως πρέπει να οδηγήσουμε ψηλότερα και να ανέβουμε τα 461 σκαλιά που θα μας οδηγούσαν στο περίφημο μαυσωλείο Njegoš στην κορυφή Jezerski (1.657 μ.), όμως δεν χρειαζόταν ούτε συζήτηση μεταξύ μας, μόνο δάσος θέλαμε, κι έτσι φύγαμε για το πάρκο περιπέτειας. Τα παιδιά ξαναβρήκαν το κέφι τους, γέλασαν με την καρδιά τους, έκλαψαν στα δύσκολα περάσματα, ανέβηκαν, κατέβηκαν, έβγαλαν όλη τους την ενέργεια μετά από ένα road trip ατελείωτων (σιωπηλών) ωρών και αναμονής στους συνοριακούς σταθμούς.
Πήραμε ένα σνακ στο χέρι –σάντουιτς με χειροποίητο ψωμί και ντόπια υλικά, τυρί και προσούτο– και συνεχίσαμε για έναν μεγάλο κυκλικό περίπατο μέσα σε ένα υπέροχο δάσος, ξεκινώντας από το ξενοδοχείο Ivanov Konak. Είδαμε δεκάδες ενδημικά αγριολούλουδα, περάσαμε από τα θερινά βοσκοτόπια των αγελαδοτρόφων και θαυμάσαμε αυτή την εντυπωσιακή συνάντηση των βουνών με τη θάλασσα, όπως ο Μπάιρον πριν από δύο αιώνες.
Τα καμένα κομμάτια είναι εμφανή. Κάπως έτσι θα φαίνεται και η Πάρνηθα σε λίγα χρόνια από σήμερα, σκεφτόμουν – το γνωρίζουμε άλλωστε και από τα καμένα του 2007. Τα αποκαΐδια θα ξεπλύνουν οι βροχές και εμείς θα περιοριστούμε σε ό,τι απέμεινε. Δεν θα εγκαταλείψουμε τους ζωτικούς μας χώρους. Θα παραμείνουμε εκεί –στην Πάρνηθα, στην Εύβοια, στην Ηλεία–, σε όλα τα μέρη που υπέφεραν αυτό το μαύρο καλοκαίρι, να τα υποστηρίξουμε με την παρουσία μας και να βάλουμε το λιθαράκι μας στην απαίτηση για την προστασία τους. Όχι με παιδιάστικα (dis)likes. Με πράξεις ενηλίκων. Ο καθένας από το μετερίζι του.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
⬤ Το Τσέτινιε απέχει από την Αθήνα 900 χλμ. (11 ώρες χωρίς τον έλεγχο στους συνοριακούς σταθμούς) και απαιτεί ενδιάμεση στάση. Το εθνικό οδικό δίκτυο της Αλβανίας είναι πολύ ικανοποιητικό, με σταθμούς ανεφοδιασμού.
⬤ Στο Εθνικό Πάρκο Λόβτσεν λειτουργεί κέντρο πληροφόρησης που διαθέτει χάρτες για το εξαιρετικά σηματοδοτημένο δίκτυο μονοπατιών. Εντός Πάρκου θα βρείτε επιλογές για διαμονή και φαγητό. Εμείς πήραμε νόστιμα σάντουιτς από το Forest και γευματίσαμε εξαιρετικά στο εστιατόριο του ξενοδοχείου Ivanov Konak. Το Adventure Park (+382- 69543156, [email protected]) απευθύνεται σε παιδιά και ενήλικες.
⬤ Σε αντίθεση με τα ορεινά (και πολύ οικονομικότερα) καταλύματα στην περιοχή του Τσέτινιε, οι αδριατικές ακτές τους καλοκαιρινούς μήνες είναι πολύ ζεστές και πολύβουες. Φροντίστε εκ των προτέρων για τη διαμονή σας, αλλά και για το βραδινό σας, που στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτεί εκ των προτέρων κράτηση. Η κουζίνα κλείνει νωρίς.
⬤ Το Μαυροβούνιο έχει τη δική του, ιδιαίτερη γαστρονομία. Δοκιμάστε τυριά, το μαλακό kaymak και το σκληρό negushsky (κυρίως από πρόβειο γάλα) σε διάφορες εκδοχές: καπνιστό ή σε ελαιόλαδο, με πιπέρι, χόρτα ή μούρα. Μη χάσετε το τοπικό προσούτο (njeguški pršut), η ιδιαιτερότητα του οποίου αποδίδεται στο μεγάλωμα των ζώων μεταξύ βουνού και θάλασσας, αλλά και στη διαδικασία καπνίσματος. Οι λάτρεις της μπίρας θα εκτιμήσουν την τοπική Νiksicko Pivo. Επίσης, λικέρ, γλυκό σπιτικό ρούμι και ράκια (βότκα με φρούτα) αξίζουν δοκιμής.
* «Τσούκα» στη γλώσσα των Βλάχων της Ηπείρου σημαίνει κορυφή. Η Τσουκαρέλα (2.295 μ.), η Τσούκα Ρόσα (1.987 μ.) και η Τσούκα Τζίνα (1.833 μ.) είναι τρεις κορυφές των βουνών της Πίνδου με βοσκότοπους, ορεινές διαδρομές και περιπάτους που αξίζει κανείς να ανακαλύψει.