Από τη μικρή πλατεία Μεταξουργείου, εκεί όπου η Αχιλλέως πάει να συναντήσει τη Λένορμαν, αρχίζει η οδός Κεραμέων. Και μόνο το όνομα του παλιού αυτού δρόμου προκαλεί συγκίνηση και συνειρμούς για την πανάρχαια τέχνη της αγγειοπλαστικής σε αυτή την πόλη. Οπως και να ’χει, ένας παλιός Μεταξουργιώτης δύσκολα θα αναγνώριζε τη γειτονιά του, όχι μόνο γιατί εξαφανίστηκαν τα παλιά σπίτια και έφυγαν οι παλιοί κάτοικοι, αλλά και για τις ρυμοτομήσεις και τις απαλλοτριώσεις που έγιναν στην ευρύτερη ακτίνα τα μεταπολεμικά χρόνια. Αλλαξε το αστικό τοπίο, γεννήθηκε η πλατεία Καραϊσκάκη όπως την ξέρουμε, γκρεμίστηκαν δεκάδες παλιά σπίτια για να φαρδύνει η Αχιλλέως και η Λένορμαν…
Αλλά, αν μπει κανείς στα στενά, ακόμη και έπειτα από τόσα χρόνια που το Μεταξουργείο παρήκμασε ως αστική γειτονιά, θα μπορέσει, αν το επιδιώξει, να συνομιλήσει με ένα υλικό και άυλο απόθεμα. Η οδός Κεραμέων είναι φαρδιά οδός, και από τα κατάλοιπα του προπολεμικού παρελθόντος νιώθει κανείς την αστική συνοχή. Το Μεταξουργείο στη διάρκεια του Μεσοπολέμου αναδείχθηκε σε συνοικία μεσοαστών με μεγάλη ανοικοδόμηση και πυκνότητα οικοδομών. Ηταν μια γειτονιά που αγαπήθηκε με πάθος. Βιώθηκε και πέρασε στις αναμνήσεις χιλιάδων Αθηναίων.
Αν κρίνει κανείς από την τύχη της ιστορικής αυτής συνοικίας μετά το 1965-1970, συναισθάνεται τη μελαγχολία που γεννά σε όσους νοσταλγούν εκείνο το αμάλγαμα αστικής και λαϊκής ζωής, δυο βήματα από την Ομόνοια και κοντά σε άλλες ιστορικές, παλιές συνοικίες της Αθήνας. Καθώς περπατούσα στην οδό Κεραμέων, είχα στον νου τις διηγήσεις και τις ιστορίες παλαιών κατοίκων. Φωτογραφίες σε αυλές και μπαλκόνια, σε σχολικές γιορτές, σε βαφτίσια και γάμους, σε καφενεία και μπακάλικα, σε θέατρα και σινεμά.
Περπατούσα και ήξερα ότι όσα έβλεπα ήταν η ένωση πολλών παράλληλων κόσμων. Θα ήθελα να ξέρω την εντύπωση του μελλοντικού διαβάτη, καθώς στα ίδια βήματα τα δικά μου θα νιώθει ίσως άλλα συναισθήματα, θα έχει άλλες σκέψεις και ίσως άλλες προσδοκίες. Αλλά θα υπάρχει κοινό έδαφος. Αναρωτιέμαι αν στη μελλοντική εικόνα της οδού Κεραμέων θα διασώζονται τα δύο μεσοπολεμικά ερείπιά της, αυτά που είχαν μαγνητίσει το βλέμμα μου, στους αριθμούς 4 και 8. Πόσο θα ήθελα να είχε επιβιώσει και εκείνο στον αριθμό 6, σε ένα μέτωπο συμπαγές. Αλλά έστω, τα δύο γοητευτικά ερείπια είχαν ιστορίες να διηγηθούν και ξαφνικά ένιωσα, όπως έχω νιώσει τόσες φορές στους δρόμους της Αθήνας, τη μεγάλη αισθητική και κοινωνική μετάβαση, ας πούμε από το 1920 έως το 1935. Είχα μπροστά μου τις δύο αρχιτεκτονικές εκδοχές του αθηναϊκού Μεσοπολέμου, στην κλίμακα και στην εκδοχή της αστικής γειτονιάς. Εθαλλαν εμπρός μου, αν και λαβωμένοι, ο συνοικιακός εκλεκτικισμός στον αριθμό 8, με ενσωματωμένη τη μνήμη της νεοκλασικής Αθήνας, και ο συνοικιακός μοντερνισμός στον αριθμό 4, με το έρκερ στον όροφο. Και τα δύο σπίτια έστεκαν όπως όπως ερειπωμένα, διαλυμένα σχεδόν, κουφάρια σωστά αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Οι σάρκες τους ήταν εκτεθειμένες, οι λίθοι και οι πλίνθοι φέγγιζαν γυμνοί, ο σοβάς είχε σκάσει, τα επιχρίσματα είχαν αποκολληθεί. Αλλά αυτός ο χάρτης της φθοράς γινόταν σταδιακά ένας πολύτιμος οδηγός ζωής… στο παλαιότερο από τα δύο, στον αριθμό 8, μια μεγάλη διπλοκατοικία χτισμένη ίσως γύρω στο 1923-1925, οι διακοσμητικές λεπτομέρειες ήταν συγκινητικές. Από το πλάι τα μαρμαρόγλυπτα φουρούσια στα δύο μπαλκόνια έδειχναν μαστοριά ζηλευτή, θραύσματα από ονειρικές λόχμες και ελικοειδείς κισσοί διέσωζαν μια μνήμη αδιόρατα οικεία. Ενας κόσμος επιζούσε σε αφάνεια.
• Στο επόμενο: Η μινιατούρα της λεωφόρου Βουλιαγμένης.