Προ μηνών, το ιταλικό περιοδικό «Danza & Danza» είχε ανακηρύξει τον Δημήτρη Παπαϊωάννου ως τον κορυφαίο χορογράφο του 2015. «Ολοι συμφωνούν για την καλλιτεχνική αξία του Δημήτρη Παπαϊωάννου […] είναι ένας καλλιτέχνης απολύτως ικανός να αφηγηθεί την ιστορία του δράματος σήμερα, με ένα οπτικό θέατρο που είναι μαγικό και μεγάλου εύρους», ανέφερε η επιτροπή αιτιολογώντας την επιλογή της. Φέτος, ο ίδιος και οι συνεργάτες του είναι υποψήφιοι για 6 βραβεία EMMY. Κάποιος, κάποτε, στα κοινωνικά δίκτυα είχε χαρακτηρίσει τον Δημήτρη Παπαϊωάννου μαέστρο των συμβολισμών· αυτός είναι ένας ακριβής χαρακτηρισμός.
Ας παραμείνουμε στο επίπεδο των συμβολισμών. Η παράδοση της χώρας μας παρουσιάστηκε στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας με εκείνον τον μαγικό τρόπο-ομπρέλα που η ομάδα του Παπαϊωάννου γνωρίζει καλά, χρόνια τώρα. Κι ας κάνουμε ένα υποθετικό σενάριο: αν σε εκατό χρόνια από τώρα, σε μια αντίστοιχη περίπτωση ένας αντίστοιχος Παπαϊωάννου προσπαθούσε να αποδώσει συμβολικά το παρελθόν της Ελλάδας, πώς θα το συνόψιζε;
Στην απόπειρα να εντοπίσω ένα-δυο πράγματα, έπεφτα επανειλημμένως στον σκόπελο της απουσίας αποστασιοποίησης από το παρόν. Φυσικά, αρμόδιοι για κάτι τέτοιο θα είναι ο ιστορικός του μέλλοντος, που θα καταγράψει, και ο καλλιτέχνης του μέλλοντος, που θα εκφράσει.
Ας φανταστούμε μερικά σενάρια, κυρίως ως μία μικρή αποτύπωση του παρόντος στις πόλεις μας. Οι μικρές ομάδες που δρουν ανάμεσά μας, οι παρέες που, δίχως καμιά φορά να το ξέρουν, δίνουν ζωή στην καθημερινότητά μας, οι μονάδες που δραστηριοποιούνται εξωστρεφώς, οι γραφιάδες που δεν κουράζονται ν’ αποτυπώνουν το ρευστό παρόν, οι ιδιωτικοί φορείς που τροφοδοτούν τη δημιουργία, εκείνοι που αντιστέκονται στη γενική μιζέρια με ένα μικρό, τοσοδά, όραμα θα είναι οι εικόνες που θα παρελαύνουν σε μια τελετή έναρξης το 2116.
Αυτό κρύβει, νομίζω, και μια κάποια θλίψη λόγω της αποσπασματικότητας και της μοναχικότητας, οι οποίες καταδεικνύουν την απουσία ενός συλλογικού οράματος, ενός, έστω, συλλογικού φαντασιακού που βάζει μπρος τη μηχανή της κοινωνίας προς ένα συλλογικό «καλό» σε παγκόσμιο πλαίσιο.
Στην παρέλαση της μελλοντικής τελετής, φοβάμαι, θα πορεύονται μονάδες και μικρές ομάδες που αντιστάθηκαν στη λαίλαπα της μιζέριας. Κι αυτοί οι, ας πούμε, γενναίοι δεν μπορεί παρά να δημιουργούν θλίψη για κάποιους Δον Κιχώτες που προσπάθησαν, ίσως κάτι κατάφεραν, αλλά πορεύτηκαν μόνοι.
Από πίσω –ή, ίσως, προπορευόμενοι– ποιοι θα είναι; Οι δυστυχισμένοι του κόσμου και οι απελπισμένοι και πολλάκις απελπιστικοί Ελληνες;
Θα υπάρχει ένας «Αϊλάν» να συνοψίζει μια ατελείωτη τραγωδία και ένα τρακτέρ να διατρέχει τη χώρα, μεταφορικά ανοίγοντας δρόμους και κυριολεκτικά κλείνοντάς τους; Θα έχει εξαντλημένες κυβερνήσεις και εξαντλητικές συμφωνίες; Θα έχει χιλιόμετρα χαρτιού, όπου θα καταγράφονται ονόματα, διευθύνσεις και τραπεζικοί λογαριασμοί, αλλά και τρόικες, κλούβες στο «Χίλτον» και αβαθή επιστολογραφία; Θα έχει ιούς Ζίκα και τοίχους να μας χωρίζουν απ’ το «απέξω», που δεν θα μας αρμόζουν, και τείχη που δεν θα μας αναλογούν;
Τα πράγματα είναι πιο οριακά απ’ ό,τι νομίζουμε. Η γέφυρα που ενώνει το άκρο της επιμονής και το άκρο της απελπισίας μπατάρει. Δεν έχουμε κάνει καμία στατική μελέτη· δεν μας ένοιαξε. Δεν θα είναι συμβολική αυτή η εικόνα στην τελετή εκείνη του μέλλοντος. Θα είναι πέρα για πέρα αληθινή. Κι αυτό επιτείνει τη θλίψη.