Φεβρουάριος 2021. Στην πόλη Παχάσκα της κομητείας Οζέιτζ στην Οκλαχόμα ο Μάρτιν Σκορσέζε περιηγείται αναζητώντας τις τοποθεσίες των γυρισμάτων της νέας του ταινίας «Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού». Δεν είναι, όμως, μόνος. Στο πλευρό του βρίσκεται ένας από εκείνους τους αφανείς ήρωες της βιομηχανίας του κινηματογράφου. Ή μάλλον, για να είμαστε πιο ακριβείς και δίκαιοι, ο συνοδός του Μάρτι εκείνο το απόγευμα στην Παχάσκα δεν μπορεί να λογίζεται απλώς ως ένας «ήρωας», αλλά περισσότερο ως ένας θρύλος του σύγχρονου σινεμά.
Πιθανώς άγνωστος στους πολλούς, ο σκηνογράφος Τζακ Φισκ έχει ακολουθήσει εδώ και δεκαετίες μια σπουδαία και ξεχωριστή πορεία τόσο στην 7η τέχνη όσο και στην ίδια του τη ζωή. Η κυκλοφορία της νέας ταινίας του Σκορσέζε την Πέμπτη, στην οποία ο Φισκ διαδραματίζει κομβικό καλλιτεχνικό ρόλο, αλλά και ένα αφιέρωμα των New York Times στη σταδιοδρομία του, δίνουν το έναυσμα για μια αποκαλυπτική «βουτιά» στο άλλοτε μυστηριώδες, άλλοτε σκοτεινό, άλλοτε μελαγχολικό κι άλλοτε ευαίσθητο «σύμπαν» του Τζακ Φισκ και στον τρόπο που αυτό λειτούργησε καταλυτικά στη δημιουργία των «Δολοφόνων του Ανθισμένου Φεγγαριού».
Οι «Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού» αποτελούν την πρώτη συνεργασία του Φισκ με τον Μάρτιν Σκορσέζε. Ο αειθαλής σκηνοθέτης, λίγο πριν μπει στην ένατη δεκαετία της ζωής του και αφού είχε εκπληρώσει το φιλόδοξο προσωπικό εγχείρημα του «Ιρλανδού», εκκίνησε εν μέσω πανδημίας την προεργασία της 28ης ταινίας του, ενός φιλμ που αφηγείται την αληθινή ιστορία της ινδιανικής φυλής Οσέιτζ που στη διάρκεια της δεκαετίας του 1920 ανακάλυψε τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου στη γη της, με συνέπεια να βρεθεί στο «δολοφονικό» στόχαστρο των λευκών. Ο Σκορσέζε, ο οποίος εν τω μεταξύ έσπαγε το κεφάλι του γράφοντας και ξαναγράφοντας μαζί με τον συνεργάτη του Ερικ Ροθ το σενάριο της ταινίας, ήταν σίγουρος για ένα πράγμα: τα γυρίσματα θα πραγματοποιούνταν στην περιοχή όπου τα γεγονότα του φιλμ έλαβαν πραγματικά χώρα.
Κάπου εδώ κάνει την εμφάνισή του ο Τζακ Φισκ, ο πιο κατάλληλος άνθρωπος να δημιουργήσει από την αρχή το Οσέιτζ της δεκαετίας του ′20, όχι ως μια φθηνή και εύκολη απομίμηση «πασπαλισμένη» με ψηφιακά εφέ, αλλά ως μια χειροποίητη λεπτοδουλειά που θα εμπνέεται και θα προσεγγίζει με ακρίβεια την ιστορία της περιοχής.
Μια αίθουσα μπιλιάρδου κι ένα μπαρμπέρικο
Επιστρέφουμε στη χειμωνιάτικη βόλτα των δύο ανδρών τον Φεβρουάριο του 2021. Σκορσέζε και Φισκ αναζητούν μια άκρως κομβική τοποθεσία για την εξέλιξη της πλοκής της ταινίας. Η αίθουσα του μπιλιάρδου, άλλωστε, είναι το σημείο στο οποίο οι δύο «ανταγωνιστές» ήρωες, τους οποίους υποδύονται οι «αγαπημένοι» του Σκορσέζε ΝτιΚάπριο και Ντε Νίρο, αναπτύσσουν τις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις τους. Ο Σκορσέζε φαίνεται πως έχει βρει το ιδανικό μέρος εκεί που κάποτε λειτουργούσε ένα ξενοδοχείο. Ο Φισκ, όμως, διαφωνεί έντονα. Εχοντας ερευνήσει σημείο προς σημείο τα οικιστικά χαρακτηριστικά, την ιστορία του Οσέιτζ, αλλά και το σενάριο της ταινίας, οραματίζεται έναν χώρο που θα εκπέμπει μια αίσθηση «συνωμοτική». Ενα σημείο στο οποίο οι «διψασμένοι για δύναμη και εξουσία άντρες θα αντικρίζουν και θα παρατηρούν τη ροή της υπόλοιπης πόλης», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το αφιέρωμα των New York Times.
Ο ίδιος, λοιπόν, προτείνει ένα παλιό κτίριο το οποίο στέγαζε ένα κατάστημα τηλεοράσεων και άλλων συσκευών, ονόματι «Hometown». Η αναμόρφωση του κτιρίου ξεκινάει με τον Φισκ να υλοποιεί τη διαχρονική του καλλιτεχνική αρχή: τη δημιουργία «κόσμων» ολότελα καινούργιων για το κινηματογραφικό κοινό, αλλά ταυτόχρονα απολύτως ρεαλιστικών και χειροποίητων. Κόσμων που θα αντικατοπτρίζουν τα πάθη, τις επιθυμίες και τα ενδόμυχα μυστικά των ηρώων της εκάστοτε ταινίας της οποίας αναλαμβάνει τον σχεδιασμό παραγωγής.
Ο Φισκ προσέχει και την παραμικρή λεπτομέρεια. Αξιοποιεί το φυσικό φως, μελετά τις γωνίες, τις προδιαγραφές του εσωτερικού χώρου, μεριμνά ώστε ακόμα και η σκόνη να δίνει μια αίσθηση ρεαλιστική και ταυτόχρονα διακοσμεί την αίθουσα με έπιπλα αντίκες και με μπιλιάρδα της εποχής.
Η τελευταία και πιο ιδιαίτερη πινελιά, όμως, πηγάζει από μια προσωπική ανάμνησή του. Οταν ο σκηνογράφος ήταν παιδί και ζούσε στο Ιλινόις, η μητέρα του τον πήγαινε σε ένα κουρείο στο οποίο υπήρχαν τραπέζια μπιλιάρδου, ένας αισθητικός συνδυασμός που «μύησε» τον Φισκ στον «κόσμο των ανδρών». Κάπως έτσι, η αίθουσα του μπιλιάρδου στο σετ των «Δολοφόνων του Ανθισμένου Φεγγαριού» συμπληρώθηκε από καρέκλες, ψαλίδια, ξυράφια και καθρέφτες που συνέθεταν το παράλληλο ντεκόρ ενός μπαρμπέρικου. Ενα ντεκόρ στο οποίο «ο κόσμος των ανδρών» της ταινίας βλέπει την αντανάκλαση του ίδιου του σκοτεινού του εαυτού.
Ο Σκορσέζε δεν δυσκολεύτηκε να παρατήσει το αρχικό του σχέδιο και να εμπιστευθεί το όραμα του Φισκ. Αλλωστε, παρότι οι δρόμοι τους δεν είχαν συναντηθεί καλλιτεχνικά στο παρελθόν, ο Μάρτι είχε να κάνει με έναν από τους καλύτερους στο είδος του. Εχοντας συνεργαστεί με τον Τέρενς Μάλικ, τον Ντέιβιντ Λιντς, τον Μπράιαν Ντε Πάλμα, τον Πολ Τόμας Αντερσον, τον Αλεχάντρο Ιναρίτου και πολλούς άλλους, ο Φισκ έχει αποδείξει πολλάκις την ικανότητά του να συνθέτει πρωτοποριακούς και εμπνευσμένους κόσμους που αποδομούν τα κινηματογραφικά κλισέ και που αγκαλιάζουν τις λεπτές αποχρώσεις της εκάστοτε κινηματογραφικής ιστορίας. «Ο Τζακ έχει βαθιά γνώση της αμερικανικής ιστορίας», είχε πει ο ίδιος ο Σκορσέζε στον δημοσιογράφο των NYT, Noah Gallagher Shannon.
Το γεγονός, όμως, ότι οι «Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού» πραγματεύονται μια ιδιαίτερη ιστορική περίοδο, σε έναν τόπο όπου η παράδοση των ιθαγενών συγκρουόταν με τα σύγχρονα ήθη των λευκών της εποχής, αποτέλεσε μια επιπλέον πρόκληση ώστε ο Φισκ να πει το «ναι» στον Σκορσέζε.
«Σαν να παίζουν χαρτιά, χωρίς να γνωρίζουν τους κανόνες»
Για τον Φισκ ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα που καλούνταν να επιλύσει για να διεισδύσει στην καρδιά της ταινίας ήταν ο κεντρικός χαρακτήρας της ιθαγενούς Μόλι Μπέρκχαρτ, την οποία υποδύεται η Λίλι Γκλάντστοουν. Μιας γυναίκας που ακροβατεί ανάμεσα σε δύο κόσμους: από τη μια αυτόν της καταγωγής και της παράδοσής της, από την άλλη αυτόν του λευκού και άπληστου συζύγου της (ΝτιΚάπριο). Ο Φισκ, λοιπόν, θέλησε από την αρχή να εμβαθύνει στον ρόλο της Γκλάντστοουν, να ανακαλύψει την «ψυχή» αυτού του χαρακτήρα και για να ανακαλύψει την «ψυχή» αυτή έπρεπε να μελετήσει το παρελθόν της ηρωίδας.
Αυτό το στοίχημα αποκρυσταλλώθηκε στον τρόπο με τον οποίο ο Φισκ σχεδίασε το σπίτι της οικογένειας της Μπέρκχαρτ, προσπαθώντας να αναδείξει τις πιο λεπτές αποχρώσεις του χαρακτήρα της, αλλά και του ιστορικού πλαισίου που τη διαμορφώνει και ενδεχομένως τη μετασχηματίζει εσωτερικά. Ο Φισκ διαμόρφωσε το σπίτι έχοντας στο μυαλό του ότι η φυλή των Οσέιτζ βρισκόταν σε ένα μεταίχμιο, σε μια μετάβαση από τη «λιτότητα» της παράδοσής της, στον πλούτο που της απέφερε ο «μαύρος χρυσός». Επομένως, και το σπίτι της ηρωίδας θα έπρεπε να στέκεται κάπου στη μέση και να αποτυπώνει αυτή την ιδιόρρυθμη αντίφαση. Ο εμβληματικός σκηνογράφος και σχεδιαστής παραγωγής μιλώντας στους NYT, εξηγεί για τους Οσέιτζ πως τους είχε στο μυαλό του «σαν να παίζουν χαρτιά με κάποιον, χωρίς να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού». Και ως προς τη μεθοδολογία που ακολούθησε για να σχεδιάσει το σπίτι της Μπέρκχαρτ επισημαίνει ότι «ξεκινάς να μελετάς τον χαρακτήρα και οικοδομείς μέσω αυτού. Αυτό που προσπαθείς να πετύχεις μέσα από αυτή τη διαδικασία είναι να εντοπίσεις την ουσία».
Οι «Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού» ήδη έχουν αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές. «Μια καθηλωτική ταινία, με μια πλοκή την οποία ο Σκορσέζε αντιμετωπίζει ως μια “καλά κρυμμένη ιστορία αμερικανικής εξουσίας”. Σαν μια κρυφή επιδημία βίας που μολύνει τον ανθρώπινο πολιτισμό», αναφέρει χαρακτηριστικά η κριτική του Guardian.
Οσο, όμως, το νέο φιλμ του Σκορσέζε θα κάνει τη διεθνή του πορεία στις αίθουσες του κόσμου, ο Τζακ Φισκ κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να ζει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας στη φάρμα του, κάπου στα βουνά της κεντρικής Βιρτζίνια, μαζί με τη σύζυγό του, Σίσι Σπέισεκ, τη γνωστή ηθοποιό την οποία γνώρισε στα γυρίσματα του «Badlands» του Τέρενς Μάλικ. Αλλωστε, για τον ίδιο η αναγνώριση δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία, όπως αντίστοιχα δεν έχει σημασία για έναν ζωγράφο η τιμή με την οποία θα κοστολογηθεί και θα πωληθεί ένας πίνακάς του. Εως την επόμενη κινηματογραφική του πρόκληση και αφετηρία για ανακάλυψη νέων κόσμων, νέων ιστοριών, νέων τόπων και νέων ηρώων.