Σε ένα μικρό ντουλάπι κρατά φυλαγμένη την περούκα της. Καφέ, κοντό καρέ, όπως και τα φυσικά της μαλλιά. Υποσυνείδητα μάλλον διάλεξε μία που να προσομοιάζει στην εικόνα που χρόνια είχε συνηθίσει. Οσο τη φορούσε, τη φρόντιζε. Την έλουζε, τη στέγνωνε, τη χτένιζε. Ηταν το υποκατάστατό της. Στα μαλλιά που έπεσαν και την έκαναν να δει τον εαυτό της όπως δεν τον είχε ξαναδεί. Εχουν περάσει πέντε χρόνια από τότε που νόσησε με καρκίνο του μαστού, αλλά δεν την αποχωρίζεται. Γιατί τότε τη συνόδευσε σε αυτό το δύσκολο ταξίδι, γιατί τώρα της θυμίζει τη νίκη της.
Η Αννα ήταν πολύ τυπική με τις εξετάσεις της. Κάθε χρόνο προγραμμάτιζε το ραντεβού με τον γιατρό της, τον ίδιο μήνα και περίπου την ίδια βδομάδα. Το ίδιο παρότρυνε και τις φίλες της να κάνουν. Τον Σεπτέμβριο του 2018 όμως ένιωσε ότι προδόθηκε. «Ο καρκίνος με ξεγέλασε και μπήκε μέσα μου. Τι φρόντιζα τόσα χρόνια, πώς να συμβουλεύσω την κόρη μου, τις φίλες μου, τι να τους πω εγώ που έκανα τα πάντα τόσο οργανωμένα; Στιγμιαία ίσως ένιωσα αδικημένη. Δεν σκέφτηκα ποτέ “γιατί σε εμένα”; Πιστεύω ότι όλα είναι για όλους. Συνειδητοποίησα όμως ότι έτσι σώθηκα. Από τι; Από μετάσταση. Αν δεν έκανα τις εξετάσεις μου, θα μπορούσα να διαγνωστώ αργότερα όχι μόνο με καρκίνο στον μαστό, αλλά και με μεταστάσεις», περιγράφει στην «Κ».
Στον τυπικό της έλεγχο, λοιπόν, η αρχική διάγνωση μιλούσε για ινοαδένωμα. Δεν είχε να κάνει κάτι, σύμφωνα με τη σύσταση του γιατρού, παρά μόνο να περιμένει έξι μήνες για επανέλεγχο και νέα εξέταση. Στους τέσσερις μήνες βρέθηκε τυχαία σε ημερίδα για την πρόληψη και μετά από ψηλάφηση που της έγινε, ανατράπηκαν όλα τα δεδομένα. Είχε τελικά όγκο στο στήθος της, που μάλιστα έπρεπε να αφαιρεθεί άμεσα. Τις επόμενες ημέρες περίμενε καρτερικά να χτυπήσει το τηλέφωνό της. Το αποτέλεσμα της βιοψίας θα έδειχνε αν θα έχανε το στήθος της. Την παραμονή, μούσκεψε το μαξιλάρι της από το κλάμα. Κανείς όμως δεν την κατάλαβε. «Λυπάμαι, έχετε καρκίνο, πρέπει να γίνει ογκεκτομή», της ανακοίνωσαν ψυχρά. Οι γιατροί άλλωστε είναι συνηθισμένοι. Οι ασθενείς όμως δεν είναι προετοιμασμένοι.
Μετά από πολλαπλές εξετάσεις, εντοπίστηκαν συνολικά τέσσερις όγκοι. Για άλλη μια φορά ακολούθησε πάλι μία ανατροπή. Εφόσον το στήθος ήταν μικρό και οι όγκοι διάσπαρτοι, έπρεπε να γίνει ολική μαστεκτομή. «Αναγκάστηκα να το αποχωριστώ, για να επιβιώσω. Ηταν το στήθος με το οποίο έγινα κοπέλα, ένιωσα γυναίκα, ερωτεύθηκα, έγινα μάνα, έδωσα τροφή στα παιδιά μου. Αυτό το στήθος έπρεπε να χάσω».
Από τον χειρουργό της ζήτησε να της αφαιρέσει και το άλλο στήθος, το υγιές. Ο καρκίνος καιροφυλακτεί παντού και ήθελε να τον προλάβει. «Αν υπάρχει πιθανότητα να νοσήσω στο σύντομο μέλλον, καλύτερα τώρα, δύο χειρουργεία μαζί. Ημουν αποφασισμένη. Ο γιατρός όμως μου είπε ότι εφόσον δεν υπάρχει κληρονομικότητα, δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί και το δεύτερο».
«Λίγο πριν από την επέμβαση φίλοι μού έλεγαν “μην κουράζεσαι”. Εγώ όμως δεν άλλαξα τίποτα στην καθημερινότητά μου. Συνέχισα τη ζωή μου κανονικά. Ημουν ψύχραιμη, γιατί σκεφτόμουν ότι ήμουν τυχερή. Ηξερα ότι θα ξυπνήσω χωρίς ένα μέλος του σώματός μου, το στήθος μου. Αλλοι, μετά από ένα τροχαίο, χωρίς να έχουν την πολυτέλεια συζήτησης με τον γιατρό, ξυπνάνε χωρίς πόδια, χωρίς χέρια. Χωρίς να το περιμένουν. Από τη μια στιγμή στην άλλη. Αρα είμαι ευτυχής. Σίγουρα υπάρχουν και χειρότερα. Αυτή η ασθένεια μου δίνει τη γνώση να ξέρω εκ των προτέρων τι θα μου συμβεί. Να ξέρω ότι θα ακρωτηριαστώ».
Τις τελευταίες στιγμές με το στήθος της αποφάσισε να τις απαθανατίσει. Ηθελε να το έχει τουλάχιστον σε φωτογραφίες. Ηταν ο μόνος τρόπος που είχε για να το κρατήσει ζωντανό. Μέχρι που η ημέρα της επέμβασης έφτασε. «Το αποφάσισες, θα γίνει. Με αυτόν τον τρόπο ίσως κερδίσεις». Αυτοί ήταν οι τελευταίοι ψίθυροι προς τον εαυτό της. Η προσωπική της ενδυνάμωση. Η δική της εμψύχωση. Η αναμονή στους διαδρόμους του νοσοκομείου όμως ήταν εξαντλητική. Για εκείνην. Για όλους.
«Η κόρη μου βουρκώνει και κλαίει. Πρώτη φορά έρχεται αντιμέτωπη με το άγγιγμα του θανάτου. Φοβάται μήπως συμβεί κάτι στη μάνα που χρειάζεται ακόμη. Ο γιος μου, που οι καταστάσεις δεν τον βοήθησαν να είναι εκεί, είναι κρυολογημένος και έπρεπε να μείνει στο σπίτι. Το να περιμένεις μακριά, είναι ακόμη πιο δύσκολο. Δεν έχεις άμεση επαφή. Δεν ξέρεις τι γίνεται, γιατί αργούν. Το στήθος μου ήταν να κοπεί από το πρωί. Το χειρουργείο όμως καθυστέρησε. Eτσι του δόθηκε περισσότερη διάρκεια ζωής. Λίγες ώρες ακόμη. Eχασα το στήθος μου, δεν έχασα όμως τη θηλυκότητά μου. Oταν ξύπνησα, ήμουν πιο δυνατή. Eνιωθα ολόκληρη και χωρίς το στήθος μου. Συνειδητοποίησα ότι μπορώ να συνεχίσω και χωρίς αυτό. Δεν μου ήταν περιττό. Αλλά έτσι έπρεπε να γίνει…».
Bουβός πόνος
Στο σπίτι επέστρεψε με ουλές, με σημάδια που θα παραμείνουν για πάντα χαραγμένα. Για να μην ξεχνάει το ταξίδι από τον θάνατο στη ζωή. Oσο έμενε μόνη, αντίπαλός της ήταν οι σκέψεις της. Την ταλαιπωρούσαν οι έγνοιες της. Και κάθε μέρα έδινε μάχη με τον φόβο, την αγωνία, την ανησυχία. «Ξεριζώθηκε ο καρκίνος από μέσα μου ή όχι; Θα ξεριζωθεί με τις θεραπείες; Θα τα καταφέρω; Oλα αυτά τη νύχτα. Την ημέρα ήμουν εκεί, με το γέλιο, με τα καλαμπούρια, με τα τραγούδια. Υπήρχαν στιγμές που έκλαιγα μόνη μου, κυρίως βουβά. Αλλά έπαιρνα δύναμη από τα μάτια των παιδιών μου, ήταν σαν να μου λένε “σε θέλουμε εδώ”. Γι’ αυτό δεν ξαναέκλαψα. Γελούσα, γιατί ήθελα όχι απλώς να είμαι στη ζωή, αλλά να δίνω ζωή».
Eπαιρνα δύναμη από τα μάτια των παιδιών μου, ήταν σαν να μου λένε “σε θέλουμε εδώ”. Γι’ αυτό δεν ξαναέκλαψα. Γελούσα, γιατί ήθελα όχι απλώς να είμαι στη ζωή, αλλά να δίνω ζωή.
Ακολούθησε η διαδικασία των χημειοθεραπειών. Σε εκείνον τον όροφο του νοσοκομείου κανείς δεν είχε μαλλιά. Hταν τρομακτικό. Προεξοφλούσε την εικόνα της συνέχειας. Εκεί που το φάρμακο τρέχει μέσα στις φλέβες, η Aννα πήγε χτενισμένη και περιποιημένη. Δεν ήθελε να νιώσει άσχημα ψυχολογικά. Hταν η δική της άμυνα. Πόνεσε πολύ. Πόνεσε όσο δεν έχει ξαναπονέσει στη ζωή της. Πόνεσε τόσο που κάποιες φορές τής έβγαινε φωνή. «Oταν πρήστηκαν οι φλέβες μου από τη χημειοθεραπεία, πείσμωσα. Oταν στέγνωνε το στόμα και έσκαγε το δέρμα στα πόδια μου, είπα “δεν θα λυγίσω”. Oταν έτρεχε αίμα από τη μύτη, είπα “θα συνεχίσω”. Oταν πέφταν οι τρίχες των μαλλιών μου, αντί να κλαίω, έπαιρνα δύναμη», εξομολογείται.
Δύο εβδομάδες μετά την πρώτη χημειοθεραπεία, μαύρες τούφες γέμισαν την κατάλευκη μπανιέρα της. Κάθε φορά που άγγιζε τρυφερά τα μαλλιά της, το κεφάλι της ξεγυμνωνόταν. Εύκολα, γρήγορα και αιφνιδιαστικά. Και εκείνη δεν μπορούσε να αντισταθεί. «Χάνω τη γοητεία μου, σκέφτηκα μόνο για κλάσματα του δευτερολέπτου, αλλά αμέσως συνήλθα. “Σε έξι μήνες θα ξαναέχω μαλλιά”, είπα στον εαυτό μου. Μαδούσα, μαδούσα συνέχεια. Σκεφτόμουν αυτό που έχανα και ας ήταν μηδαμινό μπροστά στον αγώνα για επιβίωση. Και εκεί λυγίζεις. Γιατί νιώθεις ότι μαδάει η ψυχή σου, ότι μαδάς ολόκληρη».
Στο κεφάλι της είχαν απομείνει πια ελάχιστες τρίχες. Χρειάστηκε να τις ξυρίσει. Στο κομμωτήριο δεν ήταν η πρώτη ασθενής που θα πέρναγε από αυτή τη διαδικασία. Ηταν όμως η πρώτη που πήγε γελώντας. Εδειχνε να το διασκεδάζει. «Αν σας επισκεφτεί άλλη καρκινοπαθής και θέλει ξύρισμα μαλλιών, πείτε της για εμένα, για μία γυναίκα που έχει μπόλικη τρέλα και γέλαγε όταν της πέφταν τα μαλλιά», θυμάται να λέει στην κομμώτρια.
Αναγέννηση
Είχε μια περούκα γυαλιστερή. Δεν ήθελε όμως να τη φοράει πολύ. Την έβαζε για να μη λυγίζει η κόρη της. Σε μία εικόνα ξένη, σε μια όψη σκληρή. «Είναι τόλμη να μπορείς να αντιμετωπίζεις την πραγματικότητα. Αν εσύ την αντέχεις, γιατί να την καλύψεις; Η έννοιά μου τότε δεν ήταν να καμουφλάρω το κεφάλι μου, αλλά να αναλώσω τον χρόνο στην υγεία μου». Οι χημειοθεραπείες διήρκεσαν τρεις μήνες. Ηταν Φλεβάρης όταν για τελευταία φορά κλείστηκε σε ένα δωμάτιο μικρό, βλέποντας τον κόκκινο ορό να τρέχει. «Δηλητήριο», εκείνη το ονομάζει. «Γιατί, αν δεν είναι δηλητήριο, τότε τι είναι και σκοτώνει τα κύτταρα του καρκίνου;» αναρωτιέται. Οι νοσηλευτές ήταν πάντα από πάνω της, με ένα χαμόγελο καρφιτσωμένο. Ηταν και αυτό μέρος της δουλειάς τους, κομμάτι του ρόλου τους. Και η Αννα, ειδικά την τελευταία φορά, που θα αποχωριζόταν την ασφάλεια του νοσοκομείου, χρειάστηκε αυτή τη δύναμη περισσότερο από κάθε άλλη. «Και τώρα; Τι θα κάνω μόνη;», σκεφτόταν. Ο δρόμος που είχε να διανύσει ήταν ακόμα μακρύς. Και εκεί που τελείωνε ο χειμώνας, ξεκίναγε η δική της άνοιξη. Δύο μήνες μετά την τελευταία της χημειοθεραπεία, κοιτάχτηκε στον καθρέπτη και είδε να βγαίνουν τα μαλλιά της. Ηταν η στιγμή που ένιωσε ότι ξαναγεννήθηκε.
Τώρα πια καμαρώνει να τα μακραίνει, να τα βάφει, να τα χτενίζει. Πριν από λίγες μέρες στο κομμωτήριο συνάντησε μια γυναίκα που θα αποχωριζόταν και εκείνη τα τελευταία της μαλλιά. Την ώρα που η ξυριστική μηχανή ξερίζωνε τις ασημένιες μπούκλες της, η Αννα την πλησίασε και της έσφιξε το χέρι. Δεν γνωρίζονταν. Ενώθηκαν όμως, αγκαλιάστηκαν και έκλαψαν μαζί. Και αυτό το κλάμα ήταν λυτρωτικό.
Στα μάτια μου για χρόνια έμοιαζε ατρόμητη. Ξέρω ότι φοβήθηκε, αλλά δεν μας το έδειξε. Το έκανε για τα παιδιά της και δευτερευόντως για την ίδια. Είδε τον εαυτό της να μεταμορφώνεται. Υπήρχαν ακόμη στιγμές που δεν μπορούσε να τον αναγνωρίσει. Εκείνη όμως έβαλε χρώμα στην πιο μαύρη πλευρά της ζωής που αντίκρισε και σήμερα είναι ακόμα εδώ, να μας δείχνει, να μας φωνάζει ότι «όλα ξεπερνιούνται». Σε ευχαριστούμε, Αννα, για τη δύναμη. Σε ευχαριστώ, μαμά.