Ο Πίτερ Γουόκερ δεν περίμενε εκείνο το τηλεφώνημα. Ηταν 2003. «Είμαι ένας από τους οκτώ υποψήφιους αρχιτέκτονες για το Μνημείο 9/11 και θα ήθελα να δουλέψεις μαζί μου», του είπε ο Μάικλ Αραντ από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής. Ο Γουόκερ, ένας από τους πιο γνωστούς αρχιτέκτονες τοπίου διεθνώς, στα 70 του τότε, δεν είχε ξανακούσει το όνομα του νεαρού συναδέλφου του. Οπως θα έκανε ο οποιοσδήποτε, έκλεισε το τηλέφωνο και «γκούγκλαρε».
Με ευχαρίστηση διαπίστωσε ότι το έργο του Αραντ ήταν το μόνο από τα υποψήφια που θα μπορούσε να πλαισιώσει: προέβλεπε δύο κενούς τετράγωνους χώρους, που αντιστοιχούσαν στις θέσεις των Δίδυμων Πύργων. Η δική του δουλειά θα ήταν να διαχειριστεί τον περιβάλλοντα χώρο. Ο Γουόκερ είχε στο ενεργητικό του έργα όπως το Sony Center στο Βερολίνο, τα κεντρικά της Pixar στην Καλιφόρνια και δεκάδες άλλα, όμως ήταν μοιραίο να έχει μπροστά του τη μεγαλύτερη αρχιτεκτονική περιπέτεια της ζωής του: «Ναι, βέβαια, θα συνεργαστούμε μαζί σας με μεγάλη ευχαρίστηση», είπε στον Αραντ. Η ομάδα κέρδισε τον διαγωνισμό.
Εργο-μνημείο
«Πέντε δεκαετίες καριέρα και όλοι σάς ρωτούν για το συγκεκριμένο έργο», σχολιάσαμε στον Γουόκερ, σε επικοινωνία μας με αφορμή την επίσκεψή του στην Αθήνα για μια διάλεξη στο Μέγαρο Μουσικής («Μια ζωή σχέδιο και δύο μνημεία», 21/5, 7 μ.μ., εκδήλωση που συνδιοργανώνεται από το ΚΙΚΠΕ). «Μα είναι πολύ σημαντικό έργο, διήρκεσε 12 ολόκληρα χρόνια», λέει. «Ηταν ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα και ιδιαίτερα περίπλοκο, κυρίως πολιτικά. Ηταν μεγάλη ευκαιρία και μεγάλη τιμή. Κανένα έργο δεν καταλήγει να είναι ακριβώς όπως το σκέφτηκες αρχικά, αλλά σε μεγάλο βαθμό εδώ το έχουμε καταφέρει. Το βασικό για εμάς ήταν να ικανοποιεί τις οικογένειες και ευτυχώς η αντίδρασή τους ήταν πολύ θετική. Δεν ήταν εύκολο πρότζεκτ και σίγουρα όχι κάτι στο οποίο αισθάνεσαι καλά. Το περιβάλλει μια μελαγχολία. Ομως είχαμε πολύ καλούς εργολάβους ― μη νομίζετε, είναι δύσκολο να έχεις τέτοια ποιότητα αυτή την εποχή».
Το μνημείο περιλαμβάνει δύο κενούς τετράγωνους χώρους σε βάθος εννέα μέτρων από το επίπεδο της πλατείας, έκτασης τεσσάρων στρεμμάτων ο καθένας, καθώς και ένα δενδρόφυτο πάρκο, χωροθετημένο με τέτοιο τρόπο ώστε ο επισκέπτης να αποκόβεται από τον έξω κόσμο και να βιώνει την εμπειρία του πένθους, το οποίο ταυτόχρονα να προσφέρει την αίσθηση της ανακούφισης και της αποδοχής της θλίψης. Ολη την επιφάνεια διατρέχει ένα σύστημα από αποστραγγιστήρες που συλλέγει το νερό της βροχής. Η βιωσιμότητα των έργων του είναι σημαντική για τον Γουόκερ. «Δεν έχει μόνο οικονομική ή φυσική έννοια. Για μένα βιώσιμο έργο είναι αυτό που αισθητικά και πολιτισμικά επιτελεί τον σκοπό του».
Η μακέτα άλλαξε πολλές φορές πριν από την οριστικοποίησή της, ενώ και κατά την κατασκευή του μνημείου έγιναν διάφορες τροποποιήσεις: οι εμπλεκόμενοι φορείς ήταν πολλοί και όλοι είχαν τη δική τους απαίτηση.
Ομως ο σκοπός τούς υπερέβαινε. Για τον Γουόκερ το κλειδί είναι ο διάλογος. «Είναι πολύ σημαντικό, εκτός από τους αρχιτέκτονες, να μπαίνουν στη συζήτηση και οι πολίτες. Να υπάρχουν διαφωνίες αλλά να καταλήγουμε σε ένα συμπέρασμα. Οταν δεν υπάρχει διάλογος, η τελική απόφαση δεν θα είναι σωστή. Είναι δύσκολο, δεν ζούμε σε έναν εύκολο κόσμο. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι αυτό που χτίζουμε θα ζήσει για τουλάχιστον 50-100 χρόνια. Εσείς (σ.σ.: εννοεί τους Ελληνες) το γνωρίζετε καλύτερα απ’ όλους».
Ο Γουόκερ έχει βρεθεί πολλές φορές στη χώρα μας. Σε κάθε επίσκεψη ανεβαίνει στην Ακρόπολη. Δεν έχει ακόμα επισκεφθεί το νέο μουσείο, κάτι για το οποίο ανυπομονεί. «Πάντα έβρισκα την Αθήνα όμορφη, αλλά ξέρω ότι διανύετε δύσκολη περίοδο. Προηγείται η αντιμετώπιση της κρίσης από οποιαδήποτε επέμβαση στην πόλη».