Οι επιστήμονες τον αποκαλούσαν «μπλε υπεργίγαντα» και ήταν ένα νέο, υπέρλαμπρο μπλε άστρο που ακτινοβολούσε στο Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου. Θεωρούσαν πως ήταν ένα από άπειρα αστέρια, κοινό και συνηθισμένο.
Μέχρι που εξερράγη.
Ο υπερκαινοφανής αστέρας (σουπερνόβα) 1987Α ήταν η λαμπρότερη έκρηξη άστρου που παρατηρήθηκε τα τελευταία 400 χρόνια. Και ήταν στην κυριολεξία αυτό που συνηθίζουμε να λέμε «blast from the past», μια έκρηξη δηλαδή από το παρελθόν. Το φως από τη σουπερνόβα «έλαμψε με ένταση 100 εκατομμυρίων ήλιων», όπως το έθεσε η NASA, και συνέβη 160.000 χρόνια προτού συναρπάσει τους αστρονόμους στις 23 Φεβρουαρίου του 1987. Το νέο «άστρο» στον νυχτερινό ουράνιο θόλο ήταν ορατό και με γυμνό μάτι για μήνες, προτού σβήσει και χαθεί στην αφάνεια.
Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι επιστήμονες εξακολούθησαν να αναρωτιούνται τι ακριβώς είχε αφήσει πίσω της η βίαιη, πανίσχυρη αυτή έκρηξη. Οι ερευνητές προέτασσαν δύο πιθανότητες: Να έχει δημιουργηθεί είτε μια μαύρη τρύπα ή ένα αντικείμενο μεγάλης πυκνότητας, γνωστό ως αστέρας νετρονίων.
Μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε χθες, Πέμπτη, στην επιστημονική επιθεώρηση Science και βασίζεται σε παρατηρήσεις από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Τζέιμς Γουέμπ, υποστηρίζει πως έλυσε το μυστήριο και το «δίλημμα» των επιστημόνων.
Σύμφωνα με την έρευνα, υπάρχουν «αδιάσειστα στοιχεία» για την ύπαρξη ενός αστέρα νετρονίων που κρύβεται στο πεδίο των συντριμμιών της έκρηξης.
Αστέρια νετρονίων έχουν εντοπιστεί και παλιότερα, αλλά αν επιβεβαιωθούν τα ευρήματα της έρευνας, τότε πρόκειται για το μακράν νεότερο αντικείμενο που έχει παρατηρηθεί και το οποίο βρίσκεται ακόμη σε διαδικασία ψύξης. Για τους αστροφυσικούς, είναι σαν να γίνονται μύστες της δημιουργίας κάτι σπάνιου και εξωτικού!
«Οι αστέρες νετρονίων είναι κοινοί, αλλά δεν έχουμε δει κάποιο να γεννιέται από ένα αστέρι» σημειώνει ο Κλάις Φράνσον, αστρονόμος στο πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και επικεφαλής της νέας μελέτης.
Η κάμερα NIRCam (Near-Infrared Camera) του James Webb κατέγραψε τη λεπτομερή εικόνα του Supernova 1987A – Φωτ.: NASA, ESA, CSA, Mikako Matsuura (Cardiff University), Richard Arendt (NASA-GSFC, UMBC), Claes Fransson (Stockholm University), Josefin Larsson (KTH)
Ο Φράνσον θυμάται την ημέρα που άκουσε για πρώτη φορά τη Supernova 1987A, θεωρώντας αρχικά, πως επρόκειτο για κάποιο αστείο. Αποδείχτηκε πως όχι μόνο ήταν πραγματική, αλλά και σε σχετικά κοντινή απόσταση και ορατή από τη Γη. «Είναι αλλιώτικο το συναίσθημα να βλέπεις ζωντανό έναν υπερκαινοφανή αστέρα, σε σχέση με μια εικόνα του» παραδεχόταν ο ίδιος αργότερα.
Μοναδικό φαινόμενο
Οι αστρονόμοι καταγράφουν υπερκαινοφανείς αστέρες εδώ και περίπου μια χιλιετία. Το Νεφέλωμα του Καρκίνου (Crab Nebula) είναι τα απομεινάρια μιας σουπερνόβα που κατέγραψαν Κινέζοι αστρονόμοι το 1054. Το 1572, ο Δανός αστρονόμος Tycho Brah παρατήρησε μιαν άλλη σουπερνόβα, ενώ το 1604 ο Γερμανός Γιοχάνες Κέπλερ κατέγραψε ένα άλλο αντικείμενο τόσο φωτεινό που ήταν ορατό κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Ωστόσο, η σουπερνόβα του 1987 ήταν μοναδική, ένα στιγμιαίο υπερθέαμα στο πεδίο της σύγχρονης αστρονομίας. «Το “Άστρο του Κέπλερ” είχε προέλθει από το κοσμικό πουθενά, ενώ η Σουπερνόβα 1987 συνέβη σε ένα άστρο που είχε ήδη εμφανιστεί και είχε καταχωρηθεί στη λίστα των επιστημόνων (ως Sanduleak−69 202).
Η σουπερνόβα αυτή έδωσε στην επιστημονική κοινότητα μια πρωτοφανή εικόνα τού τι συμβαίνει πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον βίαιο θάνατο ενός γιγάντιου άστρου.
Ακόμα και τότε, οι αστρονόμοι είκαζαν πως η Σούπερνοβα 1987Α άφησε πίσω της έναν αστέρα νετρονίων, ένα αντικείμενο που αποτελείται από την πιο πυκνή ύλη στο σύμπαν. «Δεν θα θέλατε να βάλετε στη ζύμη του ψωμιού σας ύλη από αστέρια νετρονίων, καθώς σ’αυτήν την περίπτωση μισό φλιτζάνι τέτοιας ύλης θα ζύγιζε όσο το Έβερεστ» εξηγούν οι επιστήμονες γλαφυρά.
Ο βίαιος θάνατος του μπλε αυτού υπεργίγαντα δημιούργησε μια έκρηξη νετρίνων που έφτασε στη Γη πριν από τα ορατά σημάδια της έκρηξης. Τρεις ανιχνευτές νετρίνων κατέγραψαν την έκρηξη για αρκετά δευτερόλεπτα. Η παρατήρηση αυτή συμβαδίζει με θεωρητικά μοντέλα που υποδηλώνουν ότι ο σουπερνόβα προήλθε από την κατάρρευση του πυρήνα ενός γιγάντιου αστέρα.
Ακόμα και αυτή η έρευνα, παρόλα αυτά, δεν επιβεβαιώνει άμεση ανίχνευση αστέρα νετρονίων. Η ύπαρξη του αντικειμένου έχει μόνο συναχθεί από τα στοιχεία. Κι αν όντως υπάρχει, είναι κρυμμένο σε ένα «συνονθύλευμα» από απομεινάρια της έκρηξης.
Εντούτοις, η μελέτη αυτή συνιστά μια σημαντική εξέλιξη στην κατανόηση των σουπερνόβα, σύμφωνα με τον Στάνφορντ Γούσλεϊ, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ – ο οποίος δεν συμμετείχε στην ερευνητική ομάδα.
«Αυτή ήταν η πρώτη φορά που βλέπαμε ένα αστέρι νετρονίων να γεννιέται με μια κίνηση» σημειώνει
Πηγή: Washington Post