«Ποια όνειρα βγαίνουν αληθινά;» αναρωτιέται ο πατέρας, στην ταινία του βραβευμένου Τούρκου σκηνοθέτη Νουρί Μπιλγκέ Τσεϋλάν «Αγρια αχλαδιά». «Εζησα πολλά. Γνώρισα απίστευτους ανθρώπους. Eχω ξεχάσει τα περισσότερα, εκτός από το πόσο ωραία ήταν. Ο άνθρωπος πρέπει να κοιτάζει μπροστά. Να αφήνει καλές και κακές αναμνήσεις… να αναμειγνύονται και να σβήνουν. Κάποιες πρέπει να μείνουν. Και να κάνουν μια χαρακιά στον χρόνο». Γι’ αυτήν τη «χαρακιά στον χρόνο», εξάλλου, δεν πασχίζουν δημιουργοί και μη, καλλιτέχνες και μη, άνθρωποι σε ώριμη ηλικία που κάνουν τον, αναπόφευκτο, απολογισμό ζωής; Οπως ο πατέρας του νεαρού Σινάν, δάσκαλος στην τουρκική επαρχία, που τώρα ξοδεύει τα, ελάχιστα, χρήματά του στον τζόγο και τον υπόλοιπο χρόνο σκάβει ένα πηγάδι στο χωράφι του με πείσμα· όλοι του λένε, οικογένεια και φίλοι, ότι δεν πρόκειται να βρει νερό. (Μικρή παρένθεση για μια αξιοσημείωτη σύμπτωση: στο τελευταίο μυθιστόρημα του Τούρκου συγγραφέα Ορχάν Παμούκ «Η γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά», το άνοιγμα ενός πηγαδιού έχει κεντρικό ρόλο στην ιστορία, μαζί με την πρωταγωνιστική θέση της σχέσης πατέρα – γιου.)
Ο Σινάν, κεντρικός ήρωας της ταινίας, είναι ένας νεαρός που μόλις έχει τελειώσει τις σπουδές του (ως δάσκαλος κι αυτός) κι επιστρέφει, απρόθυμα, στο χωριό του έχοντας γράψει το πρώτο του βιβλίο, που ελπίζει να εκδώσει. Αναλογίζεται το μέλλον του –δίνει εξετάσεις για να διοριστεί αλλά δεν τα πάει καλά–, συναντάει ανθρώπους, όπως τον δήμαρχο της πόλης και έναν εργολάβο, που πιστεύει ότι θα βοηθήσουν το πόνημά του, με τίτλο «Αγρια αχλαδιά», να βρει τον δρόμο προς το τυπογραφείο.
Οπως λέει μια παλιά τουρκική παροιμία, μας θυμίζει ο Τσεϋλάν, «ό,τι κρατάει κρυμμένο ο πατέρας, αποκαλύπτεται στον γιο». Και συνοψίζει ο σκηνοθέτης: «Αυτή η ταινία προσπαθεί να αφηγηθεί την ιστορία ενός νεαρού που νιώθει ενοχές γιατί αισθάνεται διαφορετικός με έναν τρόπο τον οποίο ούτε ο ίδιος μπορεί να αποδεχθεί, σέρνεται πίσω από ένα πεπρωμένο που δεν μπορεί να ασπαστεί, περιβάλλεται από ένα πλούσιο μωσαϊκό ανθρώπων, τους οποίους δεν αντιμετωπίζει ευνοϊκά χωρίς όμως να θέλει και να αδικήσει».
Οι αντιφάσεις και τα αδιέξοδα του Σινάν είναι ψυχικοί αντικατοπτρισμοί, αρχετυπικών σχεδόν σχέσεων και χαρακτήρων. Οσο κι αν ο Τσεϋλάν βλέπει μέσα από τα πρόσωπα τη χώρα του, εγκλωβισμένη στις αντιθέσεις, την τουρκική επαρχία (την οποία αποτυπώνει εξαιρετικά φωτογραφικά στο σύνολο, σχεδόν, του έργου του), την ασφυκτική μικροκλίμακα μιας τσεχωφικής καθημερινότητας. Η σχέση του Τσεϋλάν με τον Τσέχωφ, εξάλλου, που υπέβοσκε, σχηματοποιήθηκε στην αμέσως προηγούμενη «Χειμερία νάρκη» (2014), όπου οι διαπλεκόμενες ιστορίες των ανθρώπων εξακολουθούν, και μετά τις δραματικές κορυφώσεις, να πέφτουν σιωπηλά όπως οι νιφάδες του χιονιού. Το ίδιο συμβαίνει και στην «Αγρια αχλαδιά»· οι εντάσεις, όσο κρίσιμες και ισχυρές κι αν είναι, διαταράσσουν ελάχιστα, αν αναλογιστεί κανείς τα μεγέθη του χρόνου, τη συνέχεια των κινήσεων, των συνηθειών, των διαθέσεων.
Στην αρχή της ταινίας ο πατέρας, ενώ σκάβει στο πηγάδι, υπό τα απορριπτικά βλέμματα του δικού του πατέρα, ομολογεί στον γιο του: «Στέκεται από πάνω μου σαν τη δαμόκλειο σπάθη». Στην τελευταία σκηνή, όταν οι δυο τους, ο πατέρας και ο γιος, κάθονται, για πρώτη ίσως φορά δίπλα δίπλα, και συζητούν, ομολογεί εκ νέου:
«Ξέρεις, κάποιες φορές, βλέπω πράγματα σε σένα, σε μένα και στον παππού. Και μου θυμίζουν μια άγρια αχλαδιά. Δεν ξέρω. Είμαστε απροσάρμοστοι, μοναχικοί, δύσμορφοι. Καθένας μας έχει τη δική του προσωπικότητα. Αλλά πρέπει να το αποδεχτούμε. (…) Ναι, η ανθρώπινη φύση είναι γεμάτη παραδοξότητες».
Σε αυτήν τη μάχη παραδοξοτήτων υπάρχουν νικητές και ηττημένοι; «Η έγκαιρη οπισθοχώρηση είναι νίκη. Παρηγοριέμαι μ’ αυτή τη σκέψη», λέει ο πατέρας. Η ασίγαστη αναμέτρηση του γιου με τον πατέρα κάνει για πρώτη φορά ανακωχή. Ο γιος ανακαλύπτει ότι ο πατέρας του είναι ο μοναδικός, σε όλη την πόλη, και στην οικογένειά του ακόμη, αναγνώστης του βιβλίου του. Εκδόθηκε μεν, παρέμεινε στα αζήτητα δε. Αιφνιδιάζεται που ο πατέρας του διάβασε την «Αγρια αχλαδιά», και μάλιστα πάνω από μία φορά. Που συναντήθηκαν τραβώντας μια κοινή «χαρακιά στον χρόνο».