Το βίντεο της Ρένας Δούρου είναι, από μια άποψη, επιτυχημένο. Μπορεί η ιδέα –«κόψε τα μούσια»– να είναι δανεισμένη από την εκστρατεία κατά των fake news που κατέστρωσε η αντιπροσωπεία της Ε.Ε. στην Αθήνα. H εικόνα όμως της περιφερειάρχη να ξυρίζει, τάχα, τις παρειές της, πέτυχε τη λοιμική της εξάπλωση – αυτό που στα ελληνικά λέμε «βάιραλ».
Οι αντιδράσεις προήλθαν από το γεγονός ότι η Δούρου υπέκλεψε το μήνυμα κατά των ψευδών ειδήσεων για να δώσει περιεχόμενο στη δική της προεκλογική καμπάνια, που, ψωμωμένη από τον κυβερνητικό Τύπο, την παρουσιάζει ως αθώο θύμα βρώμικης προπαγάνδας.
Την ίδια μέθοδο, της μιντιακής αυτοθυματοποίησης, επιλέγει προεκλογικά και η κυβέρνηση. Ο όρος «fake news» είναι ο πιο μασημένος στην καθημερινή συριζαϊκή γλώσσα. Μέσα σε ένα μόνο εικοσιτετράωρο τον χρησιμοποίησαν –εκτός από τη Δούρου– ο πρωθυπουργός, ο πρόεδρος της Βουλής, οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης και του κυβερνώντος κόμματος. Για τον Τσίπρα είναι fake news τα προβλήματα στη χρήση του μακεδονικού brand – για τα οποία, όμως, ο ίδιος ανακοίνωσε τη συγκρότηση αληθινής επιτροπής. Για τη Σβίγκου, fake news είναι η «Πετσιτειάδα» – τόσο fake ώστε να ασχολούνται μαζί της οι Αρχές καταπολέμησης του μαύρου χρήματος σε Αθήνα και Λευκωσία.
Μοδάτος, κυρίως μετά τις αμερικανικές εκλογές του 2016, ο όρος έγινε λάστιχο. Υιοθετήθηκε πρώτα από εκείνους που προοριζόταν να καυτηριάσει – από τον ίδιο τον Τραμπ, ο οποίος καταγγέλλει πια ως «fake» ό,τι δημοσιεύεται χωρίς να τον κολακεύει. Κάπως έτσι, παράλληλα με τα γνήσια ψεύδη, πολλαπλασιάστηκαν και τα ψευδεπίγραφα ψεύδη: Τα μαϊμού «fake news» – πραγματικές πραγματικότητες που προβάλλονται σαν πλαστές. Στην περίπτωση, ας πούμε, της Δούρου, εμφανίζεται ως χαλκευμένη η αρνητική δημοσιότητα, σαν να την είχαν φτιάξει τα ΜΜΕ – σαν να μην υπήρχαν ήδη, για τη Μάνδρα και το Μάτι, δύο εισαγγελικά πορίσματα.
Η αλήθεια είναι ότι, όπως λειτουργεί πια η βιομηχανία της πληροφορίας, είναι σχεδόν αδύνατο να ξεχωρίσει το αληθινό από το κατασκευασμένο. Συχνά μια είδηση είναι και το ένα και το άλλο – ένας πυρήνας πραγματικότητας με επικαλύψεις εικονικότητας. Παράδειγμα: Ενας πρώην –πολύ πρώην– πολιτικός ιδρύει κόμμα. Το γεγονός δεν είναι κατασκευασμένο. Δεν είναι όμως κατασκευασμένη η αναβάθμισή του σε πολιτικό γεγονός;
Αλλο παράδειγμα: Η κυβέρνηση λέει ότι η προβολή της υπόθεσης Πετσίτη είναι αντιπολιτευτικός αντιπερισπασμός από τη δίωξη για τα δάνεια των κομμάτων. Και γιατί δεν είναι η ίδια η δίωξη –που επωαζόταν χρόνια στην κοιλιά της αντισυστημικής καταγγελίας– κυβερνητικός αντιπερισπασμός;
Αν υπάρχει κάτι γνησίως fake είναι η αντίληψη της πολιτικής που συναντά κανείς στην ψευτοξυριζόμενη Δούρου. Η πολιτική που καταγγέλλει εμμονικά την εικονικότητα, επειδή η εικόνα είναι η μόνη της μέριμνα. Η πολιτική που ακόμη και την ώρα της φωτιάς, έτρεχε να απλώσει προπαγανδιστικό αφρό.