Σήμερα θα μοιραστώ κάποιες σκέψεις που αφορούν ένα ζήτημα στο οποίο όμως δεν έχω ευρεία εποπτεία: την οικονομία σε συνδυασμό με το εργασιακό. Θα αποφύγω τυχόν θεωρίες (που δεν κατέχω), μεταφέροντας κυρίως έναν προσωπικό προβληματισμό από την καθημερινή εμπειρία.
Λέμε, λοιπόν, ότι στηρίζουμε τις επενδύσεις και την ιδιωτική πρωτοβουλία στην Ελλάδα. Η χώρα έχει ανάγκη να αποκτήσει ευελιξία, να γίνει φιλική προς το επιχειρείν, να απαλλαγεί από αγκυλώσεις χρόνων. Υποτίθεται πως σε ό,τι αφορά τη νέα κυβέρνηση, αυτή η φιλοσοφία ταυτίζεται με τους θεμελιακούς στόχους της.
Ωστόσο, αυτό που βλέπουμε να έχει παγιωθεί ως κανονικότητα, σε ήδη υπάρχουσες επιχειρήσεις σε πολλούς τομείς, είναι αμοιβές και μισθοί που στην κύρια μάζα των εργαζομένων κυμαίνονται κάπου στα 500-700 ευρώ τον μήνα. Που σημαίνει ότι οι άνθρωποι αυτοί «δεν βγαίνουν». Το πιο οδυνηρό είναι πως αυτά τα 500-700 ευρώ μηνιαίως (με πολύ φόρτο εργασίας – η μείωση των μισθών δεν συνοδεύεται διόλου με τυχόν ελάφρυνση καθηκόντων και υποχρεώσεων) δεν αναμένεται να αυξηθούν.
Υπάρχουν χιλιάδες μισθωτοί στον ιδιωτικό τομέα αυτήν τη στιγμή, με διάθεση για δουλειά, με πτυχία και ικανότητες, που βουρλίζονται όλη μέρα για 700 ευρώ τον μήνα δίχως την παραμικρή προοπτική αυτό να βελτιωθεί στο κοντινό μέλλον.
Εάν οι νέες επιχειρήσεις που έρθουν, στελεχωθούν με αυτά τα δεδομένα, τότε, με το φτωχό μου το μυαλό, σκέφτομαι θα είναι δώρον άδωρον: Κάποια στιγμή, μια τεράστια μάζα νέων, παραγωγικών ανθρώπων (όσοι στο μεταξύ δεν έχουν φύγει για το εξωτερικό…) θα βρεθεί σε ένα τρομακτικό αδιέξοδο. Ηδη ασφυκτιά πολύς κόσμος.
Ξέρουμε πού οδηγούν τέτοιου τύπου αδιέξοδα: στη δημαγωγία, στον λαϊκισμό, στα άκρα, αριστερά και δεξιά. Οι νοσηρές, διαστρεβλωμένες έννοιες περί κανονικότητας στους μισθούς («αυτό είναι, αν δεν το θες, φύγε») αναπόφευκτα θα οδηγήσουν σε μιαν εξίσου νοσηρή πολιτική «κανονικότητα».
Τι νόημα θα έχει μια τέτοια επένδυση; Θα φέρει νέες θέσεις εργασίας, θα πει κάποιος, θα μειωθεί η ανεργία. Τεχνικά μιλώντας, όντως αυτό μπορεί να συμβεί. Επί της ουσίας όμως, ο νέος εργαζόμενος πολύ σύντομα θα διαπιστώσει πως βρίσκεται εγκλωβισμένος σε ένα αδιέξοδο διότι, πολύ απλά, δεν θα μπορεί να ζήσει με αυτά τα χρήματα. Οπότε τι νόημα έχει; Η ερώτηση δεν είναι ούτε δηκτική ούτε ρητορική· είναι κανονική. Θα ήθελα κάποιος οικονομολόγος να μου πει, διότι προσωπικά δεν βλέπω κανένα νόημα. Και δεν μιλάμε για επιστροφή στις υπερβολές του παρελθόντος· μιλάμε για κάτι πιο ρεαλιστικό, όχι για κάτι που ταιριάζει σε κακομαθημένα παιδιά.
Η Ελλάδα είναι μικρή χώρα, άρα και μικρή αγορά, και με ιδιαίτερα προβληματική νοοτροπία ως προς την παραγωγή. Ισως αυτά τα 500-700 ευρώ να είναι το ρεαλιστικό. Το βέβαιο όμως είναι πως έτσι, η χώρα, η κοινωνία δεν θα αντέξει και πάλι για πολύ.
Φοβάμαι πως τώρα ζούμε τις πραγματικές συνέπειες της κρίσης: Αφήσαμε πίσω τα συσσίτια ή τις (λεγόμενες) αυτοκτονίες, για να περάσουμε σε ένα έρπειν, αυτό το ελεεινό σούρσιμο χωρίς προοπτική και χωρίς ανταμοιβή προς τους άριστους. Και αυτό λογίζεται πλέον ως κανονικότητα.