Ενας Ελληνας που ζει στο εξωτερικό φυσικά δεν δουλεύει στην Ελλάδα. Χρειάζεται ελληνικό αριθμό φορολογικού μητρώου (ΑΦΜ) μόνο αν έχει ακίνητη περιουσία, για να του καταλογίζεται ο ενιαίος φόρος ιδιοκτησίας ακινήτων (ΕΝΦΙΑ). Επομένως, η πρόταση να ψηφίζουν μόνο οι κάτοικοι του εξωτερικού που έχουν ενεργό ΑΦΜ μας πάει πίσω στον 18ο αιώνα. Τότε ψήφιζαν μόνο οι κατέχοντες ακίνητη περιουσία, διότι –σύμφωνα με την επιχειρηματολογία της εποχής– οι ακτήμονες δεν είχαν συμφέροντα ή/και ενδιαφέρον για να κρίνουν ορθώς το μέλλον της χώρας, ή όπως θα έλεγε ο ΣΥΡΙΖΑ «αλλοίωναν χωρίς λόγο το εκλογικό σώμα». Το αστείο είναι ότι η Ελλάδα υπήρξε πρωτοπόρος στην καθολικότητα του δικαιώματος ψήφου. Ηταν από τις πρώτες χώρες που δεν έβαλαν περιουσιακά κριτήρια, σαν αυτά που πάμε –δύο αιώνες μετά– να θέσουμε ως εμπόδιο για να ψηφίζουν κάποιοι που επέλεξαν ή (συνηθέστερα) αναγκάστηκαν να μετοικήσουν.
Η αλήθεια είναι πως στην Ευρώπη δεν υπάρχει ένα ενιαίο σύστημα που να διασφαλίζει το δικαίωμα των πολιτών να ψηφίζουν στον τόπο όπου έτυχε να βρίσκονται την ημερομηνία των εθνικών τους εκλογών. Υπάρχουν, όμως, στόχοι. Σύμφωνα με την τελευταία Εκθεση για την ιθαγένεια της Ε.Ε. «Ενίσχυση των δικαιωμάτων των πολιτών σε μια Ενωση δημοκρατικής αλλαγής» (2017) «οι πολίτες ορισμένων χωρών της Ε.Ε. ενδέχεται να έχουν στερηθεί επί του παρόντος το δικαίωμα ψήφου τους στις εθνικές εκλογές στη χώρα καταγωγής τους (στέρηση δικαιώματος ψήφου), διότι διαμένουν σε άλλη χώρα της Ε.Ε. για κάποια χρονική περίοδο. Οι πολίτες δεν θα πρέπει να περιέρχονται σε μειονεκτική θέση λόγω της άσκησης του δικαιώματός τους για ελεύθερη κυκλοφορία. Το 2014 η Επιτροπή κάλεσε τα σχετικά κράτη-μέλη να παράσχουν στους υπηκόους τους που ασκούν το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας τη δυνατότητα να διατηρήσουν το δικαίωμα ψήφου τους στις εθνικές εκλογές, εφόσον επιδεικνύουν συνεχές ενδιαφέρον για την πολιτική ζωή της χώρας τους. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί τις εξελίξεις στα αντίστοιχα κράτη-μέλη και θα εξετάσει το ενδεχόμενο να λάβει κατάλληλα μέτρα προκειμένου να ενθαρρύνει τα κράτη αυτά να αναζητήσουν ισορροπημένες λύσεις. Θα διερευνήσει επίσης τη δυνατότητα των αλλοδαπών πολιτών της Ε.Ε., οι οποίοι έχουν ασκήσει το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας, να ψηφίζουν στις εθνικές εκλογές στη χώρα στην οποία ζουν».
Με άλλα λόγια, αυτό που θέλει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ –να «περιέρχονται σε μειονεκτική θέση» ως προς το δικαίωμα ψήφου οι κάτοικοι του εξωτερικού– μπορεί να ανατραπεί αργότερα με οδηγία της Ε.Ε. Αυτό θα είναι επίσης αστείο, διότι η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες που κατοχυρώνει συνταγματικώς το δικαίωμα των κατοίκων εξωτερικού να ψηφίζουν. «Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την επικράτεια» (Σύνταγμα, 51.4). Α, να μην ξεχάσουμε ότι στο ίδιο άρθρο προβλέπεται ότι «η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος είναι υποχρεωτική» (51.5).
Ανακρίβειες
Εξαιτίας της έλλειψης κοινού ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου και λόγω της άγνοιας για τα ευρωπαϊκά πράγματα διακινούνται στον δημόσιο διάλογο διάφορες ανακρίβειες σχετικώς με το δικαίωμα των πολιτών να ψηφίζουν στην αλλοδαπή. Διαβάζουμε για παράδειγμα στην «Αυγή» ότι «η ιδέα της “κλειστής εκπροσώπησης” προτείνεται ως βέλτιστη λύση για τις χώρες με μεγάλο και πρακτικά άγνωστο αριθμό αποδήμων όπως η Ελλάδα. Αντίστοιχα συστήματα εφαρμόζονται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες Στη Γαλλία εκλέγονται 12 γερουσιαστές σε σύνολο 348 για να εκπροσωπούν τους Γάλλους πολίτες που μένουν στο εξωτερικό. Στην Ιταλία εκλέγονται 12 βουλευτές σε σύνολο 630, ενώ στην Πορτογαλία 4 εκπρόσωποι σε Κοινοβούλιο 230 βουλευτών» («Ψήφος αποδήμων: Το κόλπο της Ν.Δ., η πρόταση ΣΥΡΙΖΑ και ο οπορτουνισμός του ΚΙΝΑΛ», 10.10.2019). Η αλήθεια είναι πως αυτές οι χώρες έχουν «βουλευτές αποδήμων», αλλά η εκπροσώπηση των κατοίκων του εξωτερικού όχι μόνο δεν είναι «κλειστή» αλλά είναι ορθάνοιχτη. Σύμφωνα με τον δικτυακό τόπο της Επιτροπής «Participating in home country elections»: «Οι γαλλικής εθνικότητας μπορείτε να ψηφίσετε στο εξωτερικό για τις γαλλικές εκλογές, με την προϋπόθεση ότι έχετε εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους (…) Για τις αυτοδιοικητικές εκλογές μπορείτε να ψηφίσετε μόνο στη Γαλλία»· «Οι Ιταλοί πολίτες που ζουν στο εξωτερικό μπορούν να ψηφίζουν στις ιταλικές εκλογές, στις ευρωεκλογές και στα δημοψηφίσματα (…) Η επιστολική ψήφος είναι η καθιερωμένη διαδικασία ψηφοφορίας…»· «Οι πολίτες της Πορτογαλίας που ζουν στο εξωτερικό μπορούν να ψηφίζουν και να είναι υποψήφιοι στις βουλευτικές, στις προεδρικές και στις ευρωπαϊκές εκλογές (…) Για τις βουλευτικές πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και να προεπιλέξουν αν θα ψηφίσουν σε κάλπη (σε πρεσβείες ή προξενεία) ή αν θα επιλέξουν την επιστολική ψήφο». Επομένως, είχε δίκιο ο κ. Γιώργος Κατρούγκαλος που είπε ότι «δεν μπορεί να γίνεται διάλογος βασισμένος σε fake news» (ΣΚΑΪ 16.10.2019).
Η τάση παγκοσμίως είναι να ψηφίζουν οι κάτοικοι εξωτερικού κι αυτό είναι πολύ λογικό σε εποχές μεγάλης κινητικότητας των ατόμων, αλλά και από την ανάγκη διεύρυνσης του αριθμού των συμμετεχόντων στην πολιτική διαδικασία.
Ερευνα
Οι ερευνητές του «Ερευνητικού Κέντρου για θέματα Μετανάστευσης, Παγκοσμιοποίησης και Φτώχειας» του Πανεπιστημίου Sussex, Michael Collyer και Ζάνα Βάθη, ερεύνησαν τι γίνεται παγκοσμίως με την ψήφο των κατοίκων του εξωτερικού. Στο συμπέρασμα του άρθρου τους «Patterns of Extra-territorial Voting» διακρίνεται η έκπληξή τους διότι «η παγκόσμια έρευνα αποκαλύπτει ότι η ψήφος των μεταναστών είναι πολύ πιο εκτεταμένη απ’ ό,τι προηγουμένως φανταζόμασταν. (…) Στην πραγματικότητα η μεγάλη πλειονότητα των χωρών, για τις οποίες μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε πληροφορίες, επιτρέπει στους κατοίκους εξωτερικού να συμμετέχουν στις εκλογές».
Σύμφωνα με την έρευνά τους, που δημοσιεύθηκε το 2007, «από τις 144 χώρες που μπορέσαμε να βρούμε στοιχεία οι 115, ή το 80% αυτών, επιτρέπουν στους πολίτες που είναι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού να συμμετέχουν στις εκλογές».
Το 1993, η κυβέρνηση των Συντηρητικών στον Καναδά «ψαλίδισε» το δικαίωμα των κατοίκων του εξωτερικού να ψηφίζουν και θέσπισε την πενταετία ως όριο. Η απόφαση κρίθηκε αντισυνταγματική από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας διότι, όπως έγραψε ο ανώτατος δικαστής «ο κόσμος έχει αλλάξει. Οι Καναδοί είναι ικανοί και πρέπει να ενθαρρύνονται να ζουν στο εξωτερικό και να διατηρούν σχέσεις με τον Καναδά όταν το επιλέγουν. Η ιδιότητα του Πολίτη και ουχί του Κατοίκου καθορίζει την πολιτική μας κοινότητα και ορίζει το δικαίωμα της ψήφου».