Οι εφεδρείες της κυβέρνησης Ερντογάν «καίγονται» ταχύτερα από ό,τι φαίνεται. Αφετηρία της μεγάλης κατρακύλας μπορεί να αποδειχθεί μια ανεπαίσθητη κίνηση, αυτή της περασμένης Τετάρτης, όταν η κεντρική τράπεζα της χώρας ανακοίνωσε ότι μειώνει το επιτόκιο των εβδομαδιαίων ρέπος από 9,75% σε 8,75%. Μία μόνον ποσοστιαία μονάδα μπορεί να αποδειχθεί πολύ μεγαλύτερη.
Η τεχνοκρατική αιτιολόγηση της απόφασης ήταν ότι αναμένεται περιορισμός του πληθωρισμού εξαιτίας της πτώσης του πετρελαίου και συνεπώς δικαιολογούνται χαμηλότερα επιτόκια. Βέβαια, όλοι γνωρίζουν ότι η εξήγηση αυτή είναι προσχηματική για μια χώρα με πληθωρισμό 11,9% και η οποία βρίσκεται αρκετούς μήνες σε περιοχή αρνητικών επιτοκίων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι από την αρχή της χρονιάς η υποτίμηση της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου είναι 15% και η εξασθένηση του νομίσματος ενισχύει τις πληθωριστικές τάσεις σε χώρα που εξαρτάται από εισαγωγές. Εξάλλου, η πτώση της λίρας δεν οφείλεται στην ανησυχία για άνοδο του πληθωρισμού αλλά στην έλλειψη εμπιστοσύνης στο εθνικό νόμισμα.
Η ανακοίνωση και μόνον της αναπάντεχης μείωσης του επιτοκίου είχε ως αποτέλεσμα ισχυρές πιέσεις στη λίρα και η κεντρική τράπεζα εκτιμάται ότι αναγκάστηκε να δαπανήσει περίπου 600 εκατ. δολ. από τα περιορισμένα πλέον συναλλαγματικά διαθέσιμά της. Εκτιμήσεις της διεθνούς αγοράς αναφέρουν ότι οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της χώρας στο εξωτερικό είναι 122 δισ. δολ. ενώ τα συναλλαγματικά διαθέσιμα, εκτός των απαιτήσεων εγχώριων δανειστών, είναι 26,3 δισ. δολ. Το απόθεμα αυτό θα ήταν επαρκές αν, από αυτό, τα 25,9 δισ. δολ. δεν ήταν βραχυπρόθεσμα swaps, με τα περισσότερα να έχουν διάρκεια ενός μηνός ή και λιγότερο.
Φαίνεται ότι και στην οικονομία η κυβέρνηση Ερντογάν ακολουθεί τη γνώριμη πρακτική έντονων, «τολμηρών», ίσως και απερίσκεπτων, επιλογών υψηλού ρίσκου.
Θέλουν να απομακρύνουν την ύφεση και μειώνουν τα επιτόκια πέραν των δυνατοτήτων της οικονομίας. Στηρίζουν το νόμισμα, «καίγοντας» το αποθεματικό της κεντρικής τράπεζας και «αξιοποιώντας» καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών. Τόσο η Fed όσο και η ΕΚΤ αρνήθηκαν να ανοίξουν γραμμή swap στην κεντρική τράπεζα για να διευκολύνουν την τουρκική οικονομία με συνάλλαγμα που χρειάζεται. Μελέτη της Morgan Stanley διαπιστώνει χαμηλό ποσοστό συναλλαγματικών διαθεσίμων έναντι υποχρεώσεων στο εξωτερικό. Η Τουρκία στην κατάταξη βρίσκεται κάτω από τη Νότιο Αφρική, την Αργεντινή, το Πακιστάν.
Πριν από λίγες ημέρες το κρατικό επενδυτικό ταμείο αγόρασε έξι ασφαλιστικές εταιρείες, θυγατρικές μεγάλων τραπεζών, έναντι περίπου 1 δισ. δολ. Η κίνηση στοχεύει στη σωτηρία των ισολογισμών των τραπεζών, που αντί να καταγράψουν τις ζημίες θυγατρικών, θα εμφανίσουν κέρδη από πώληση εταιρειών. Βέβαια, οι τράπεζες δεν θα πάρουν «ζεστό χρήμα», αλλά κρατικά ομόλογα· θα καταγράψουν, όμως, λογιστικά κέρδη.
Γιατί η τουρκική οικονομία, που επετύγχανε αύξηση ΑΕΠ 4%-6% τα προηγούμενα χρόνια, διολισθαίνει στην κρίση; Επειδή και στην οικονομία υλοποιήθηκε το υπερφίαλο σχέδιο, η χώρα να δείχνει παγκόσμια δύναμη. Ισχυρή χώρα που εισβάλλει σε άλλες, συμμετέχει στον εμφύλιο της Λιβύης, αγοράζει πλωτά γεωτρύπανα πληρώνοντας 1 δισ. δολ., συντηρεί μια παγκόσμια αεροπορική εταιρεία, διατηρεί στρατιωτικές βάσεις σε μακρινές ισλαμικές χώρες όπως το Κατάρ και η Σομαλία. Η Τουρκία πήγε ακόμα πιο μακριά, δημιούργησε ερευνητική βάση στην Ανταρκτική και προγραμματίζει επιστημονικές έρευνες στην Παγωμένη Ηπειρο.
Κινήσεις εντυπωσιασμού υλοποιούνται και στην οικονομία, αλλά οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές. Το ερώτημα είναι αν κινδυνεύει περισσότερο από τους στρατηγικούς τυχοδιωκτισμούς ή από τα οικονομικά ανοίγματα.