Ο κύριος της φωτογραφίας δεν είναι αυτό που λέμε «αναγνωρίσιμος». Και όμως, ήταν επί δέκα χρόνια ένα από τα πρόσωπα με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Ευρώπη. Εγινε μέλος του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας στα 44 του, με πρόταση του SPD. Από το 2010 ήταν πρόεδρος του σώματος.
Την Τρίτη, ο Αντρέας Φόσκουλε φόρεσε για τελευταία φορά την κόκκινη τήβεννο. Η τελευταία πράξη της θητείας του ήταν η ανάγνωση της ετυμηγορίας για το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ηταν, έγραψαν, ένα πάρθιο βέλος του αποστρατευόμενου Φόσκουλε προς το Δικαστήριο της Ε.Ε. Ακούγεται βαρύ. Αλλά μάλλον είναι πολύ βαρύτερο από έναν «συντεχνιακό» ανταγωνισμό μεταξύ της Καρλσρούης και του Λουξεμβούργου – μεταξύ των δύο σημαντικότερων δικαστηρίων της ηπείρου.
Οι καθησυχαστικές ερμηνείες της απόφασης εξηγούν ότι το παρόν πρόγραμμα της ΕΚΤ για την αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης δεν θίγεται. Δεν πλήττεται ουσιαστικά ούτε το παλιό πρόγραμμα, αφού η ίδια η απόφαση δίνει στη Φρανκφούρτη το περιθώριο να θεραπεύσει την «ατελή» αιτιολογία.
Το θέμα, όμως, δεν είναι νομικό. Το γερμανικό δικαστήριο δεν αμφισβητεί μόνο τα όρια δράσης της κεντρικής τράπεζας. Αμφισβητεί τον πυρήνα της ευρωπαϊκής νομιμότητας. Αν κάθε εθνικό δικαστήριο μπορεί να αψηφά τις αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ε.Ε., αν μπορεί να εκλαμβάνει τους ευρωπαϊκούς κανόνες ως περίπου προαιρετικούς –υποκείμενους σε εθνικές ερμηνείες–, τι απομένει από το εγχείρημα; Απομένει ένα φόρουμ πολιτικού προβληματισμού εξοπλισμένο με βαριά γραφειοκρατία.
Υπάρχει βέβαια και η αισιόδοξη ανάγνωση. Η απόφαση, λένε, θα λειτουργήσει σαν ξυπνητήρι. Θα εκμαιεύσει περισσότερη διαφάνεια και λογοδοσία από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Και, το κυριότερο, θα αναγκάσει τη γερμανική πολιτική τάξη να εμπλακεί σε πιο ενεργό υποστήριξη του κοινού νομίσματος – θα την εξωθήσει, επιτέλους, σε μια ατζέντα ρητής υπεράσπισης των πλεονεκτημάτων που έχει το ευρώ για τη Γερμανία.
Ακόμη και αυτό το φιλευρωπαϊκό σιδέρωμα της ετυμηγορίας την αναγνωρίζει ως ακτιβισμό. Χρεώνει στους δικαστές πολιτικά κίνητρα. Δεν είναι όμως δουλειά των δικαστηρίων να φτιάξουν την Ευρώπη – γιατί επιχειρώντας να τη φτιάξουν, κινδυνεύουν να επισπεύσουν την αποσταθεροποίησή της.
Τι θα σκέφτηκαν άραγε μόλις διάβασαν την απόφαση οι διωκόμενοι Πολωνοί δικαστές – εκείνοι που προσέβλεπαν στα ευρωπαϊκά εχέγγυα του κράτους δικαίου· εκείνοι στους οποίους ο Φόσκουλε είχε δημοσίως δηλώσει αλληλέγγυος, διακηρύσσοντας ότι «οι ανεξάρτητοι θεσμοί είναι στοιχείο της ευρωπαϊκής ταυτότητας»;
Τώρα, η τελευταία του απόφαση οπλίζει τους εχθρούς της Ευρώπης, όχι μόνο στην περιφέρεια της Ε.Ε., αλλά και μέσα στην ίδια τη Γερμανία. Και παντού.