Η συμφωνία Ελλάδος και Ιταλίας, που υπεγράφη στην Αθήνα και βάσει της οποίας –έπειτα από σαράντα τρία έτη– καθορίζονται οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες των δύο κρατών, στο Ιόνιο, ήταν μία επιτυχία της εξωτερικής μας πολιτικής, σε μια περίοδο αυξήσεως των πιέσεων και προκλήσεων της τουρκικής πλευράς.
Θα έλεγε κανείς ότι η στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας στον εμφύλιο της Λιβύης και η συμφωνία οριοθετήσεως της ΑΟΖ των δύο κρατών –η οποία παρατύπως είχε επιτευχθεί– λειτούργησαν ως καταλύτης, για να παρακαμφθούν πολυετείς ενστάσεις δικαιωμάτων αλιείας και άλλα παρόμοια.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, δήλωσε ότι η συμφωνία είχε ολοκληρωθεί ήδη το 2016, αλλά δεν είχε κρίνει σκόπιμο να προχωρήσει στην υπογραφή της.
Προφανώς, την εποχή εκείνη ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδος ανίχνευε τρόπους διαχειρίσεως των σχέσεών του με την Αγκυρα και απέφυγε να εισαγάγει μία παράμετρο που θα μπορούσε να αυξήσει δραματικά την ένταση.
Παρόμοιο δίλημμα δεν έχει ο σημερινός πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, οι σχέσεις του οποίου με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκονται πλέον σε νεκρό σημείο. Και όπως επισήμανε ο υπουργός επί των Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, «δεν φαίνεται να υπάρχει» σενάριο διαλόγου με την Αγκυρα.
Εν ολίγοις και υπό συνθήκες διαφορετικές, έχουμε επιστρέψει «στα πέτρινα χρόνια» των σχέσεων Ελλάδος και Τουρκίας επί πρωθυπουργίας του Ανδρέα Παπανδρέου, όταν ο διάλογος άρχισε μόνο μετά την κρίση του 1987. Εις ουδέν ωφέλησε τη χώρα εκείνη η πολιτική εντάσεων.
Τότε το «μαύρο πρόβατο» της Δύσεως ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, σήμερα είναι –εν μέρει μόνον– ο πρόεδρος Ερντογάν. Τότε ο συσχετισμός δυνάμεων ήταν ευνοϊκότερος για την Ελλάδα, σήμερα συμβαίνει το αντίθετο. Τότε η παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή ήταν αδιαμφισβητήτως καταλυτική, σήμερα το ενδιαφέρον του Λευκού Οίκου απορροφούν άλλα ζητήματα. Είναι σημαντικές αυτές οι διαφορές.
Τα εργαλεία που αξιοποιεί η Αθήνα κατά την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής είναι το διεθνές δίκαιο και οι διεθνείς συμβάσεις. Αντιθέτως, η Αγκυρα συνδυάζει την προαγωγή της εξωτερικής πολιτικής της με άμεση προβολή της στρατιωτικής ισχύος της.
Παλαιότερα η διαμάχη αφορούσε κυρίως το Αιγαίο. Σήμερα είναι η Κύπρος, μετά την εισαγωγή της ενεργειακής παραμέτρου και τη διάψευση των προσδοκιών της Αγκυρας πως η Αθήνα θα μπορούσε να «ματαιώσει» τους σχεδιασμούς της Λευκωσίας.
Η εμπλοκή της Αγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν εξαντλείται σε παραμέτρους οικονομικές, όπως συμβαίνει με τη Λευκωσία. Εχει διάσταση γεωστρατηγική και αποβλέπει στην αναγνώριση της Τουρκίας ως περιφερειακής δυνάμεως. Αυτό, πιστεύουν ορισμένοι, μπορεί να αποτελέσει την απαρχή της καταρρεύσεώς της. Αλλά μπορεί και όχι. Και τότε έχουμε όντως πρόβλημα.