Ηταν τέλη της άνοιξης του 1997, η Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα σε εξέλιξη και στο λόμπι ενός κεντρικού ξενοδοχείου συναντούσα τον Ιαν Χολμ με μπλουτζίν βερμούδα, μακό μπλουζάκι και σαγιονάρες! Ενας από τους συγκλονιστικότερους Ληρ, όπως θα διαπίστωνα με τα ίδια μου τα μάτια, στην παράσταση του Βασιλικού Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Ρίτσαρντ Εϊρ (την επόμενη χρονιά τιμήθηκε για την ερμηνεία του με το βραβείο Laurence Olivier, και έγινε Σερ για την προσφορά του στον χώρο της τέχνης), μου έσφιγγε το χέρι και έπαιρνε θέση για τη συνέντευξη («Κ» 8/6/1997). Πρέπει να ήμουν τυχερή (με τη βοήθεια και διαμεσολάβηση του Βρετανικού Συμβουλίου της Θεσσαλονίκης) γιατί ο 67χρονος τότε Ιαν Χολμ είχε ματαιώσει όλες τις συναντήσεις του με δημοσιογράφους αλλά και το ταξίδι του στις Κάννες για το Φεστιβάλ όπου εμφανιζόταν σε δύο ταινίες: το «Γλυκό πεπρωμένο» του Ατόμ Εγκογιάν και το «Πέμπτο στοιχείο» του Λικ Μπεσόν. Για χρόνια υπέφερε από σκηνικό πανικό/άγχος, «μια ανάμνηση που δεν σβήνει ποτέ», είχε απομακρυνθεί από το θέατρο, ο βρετανικός Τύπος ασχολιόταν μόνο με αυτό, οπότε και ο Ιαν Χολμ είχε σταματήσει να δίνει συνεντεύξεις. Οπως μας είχε πει: «Είναι όπως το ποδήλατο. Είναι ωραίο να ξέρεις ότι και να πέσεις μπορείς να σηκωθείς και να συνεχίσεις. Το ίδιο συνέβη και σε μένα. Επεσα και σηκώθηκα».
Στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας ανακοινώθηκε ο θάνατος αυτού του σπουδαίου Βρετανού ηθοποιού σε ηλικία 88 ετών. Μπορούσε να παίζει με την ίδια άνεση Σαίξπηρ, Πίντερ, και τον Μπίλμπο στον «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών» ή ένα ανδροειδές στο «Alien», να συμμετέχει σε ταινίες του Γούντι Αλλεν, του Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ, του Τέρι Γκίλιαμ. Μπορούσε να σαρκάζει με την εμφάνισή του, σχολιάζοντας ότι του είχε στερήσει πολλούς κινηματογραφικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους: «Με ζητούσαν μόνο για ρόλους καρατερίστα γιατί με θεωρούσαν πολύ χοντρό, πολύ μεγάλο, πολύ κοντό ή οτιδήποτε άλλο “πολύ” τέλος πάντων! Δεν υπήρξα ποτέ ζεν πρεμιέ».
Αυτός, ο «πολύ κοντός» ηθοποιός, με βρετανικό χιούμορ και αυτοσαρκασμό από τη μια και με μια αναπάντεχη μεσογειακή φλέβα από την άλλη στη ζωντάνια και εκφραστικότητα των κινήσεών του, ενσάρκωσε το Βασιλιά Ληρ, με έναν τρόπο που άφησε ιστορία. Δεν ήταν μια εξαιρετική ερμηνεία ενός σαιξπηρικού ήρωα. «Ηταν» η εικόνα της συντριβής, σπαρακτικός στην αμεσότητά του, αντιφατικός και προκλητικός όσο η ίδια η ζωή. Αυτός ο «ανήμπορος και καταφρονεμένος γέρος», στην περίφημη σκηνή της καταιγίδας, που σκίζει τα ρούχα του, αποδόθηκε από τον Ιαν Χολμ, για πρώτη φορά, έως τότε, στην ιστορία του ρόλου, γυμνός. Στάθηκε στην, αμφιθεατρική, σκηνή, ολόγυμνος, ένα κράμα λύτρωσης και συντριβής, αδύναμος σα βρέφος, απελευθερωμένος σαν άνθρωπος που βαδίζει στο τέλος, συμφιλιωμένος με τη φύση, την τρέλα, τον εαυτό του. «Για μένα, το πιο σημαντικό σημείο στο Ληρ είναι η τρέλα του», είχε πει στη συνέντευξη. «Το πιο τραγικό στοιχείο στο έργο αλλά και στη ζωή. Είναι ο τρόπος που οι χαρακτήρες επιφέρουν την καταστροφή τους χωρίς να έχουν καν αυτήν την πρόθεση».
Ο «Ληρ», υποστήριζε ο Ιαν Χολμ, είναι από τα πιο απλά έργα του Σαίξπηρ. Δεν είναι σύνθετο όπως η «Τρικυμία», είναι καθαρό ανάμεσα στις γραμμές. «Σα μια μηχανή που δουλεύει με ένα σταθερό ρυθμό. Τροφοδοτεί τον ηθοποιό με συναίσθημα. Εάν ο ηθοποιός προσπαθήσει να μεταγγίσει συναίσθημα στο κείμενο έχει χάσει. Αν ακολουθήσει το κείμενο απογειώνεται».
Ο Ιαν Χολμ, γυμνός με μια γύμνια περισσότερο ψυχική παρά σωματική, «αστόλιστος άνθρωπος/ τίποτ’ άλλο, παρά ένα κακόμοιρο, γυμνό διχαλωτό ζώο», βιώνει την «παραφορά του ουρανού», απαλλαγμένος από το στέμμα, διωγμένος από τις κόρες του (τις δύο από τις τρεις), έρχεται αντιμέτωπος με τον πόνο της αυτογνωσίας. Για τον Ιαν Χολμ «θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε ηλικιωμένος άνθρωπος κοντά στο τέλος της ζωής του».
Πάνω από τα 80 ήταν ο Ληρ όταν βγήκε «σε πόλεμο με τους κακούς ανέμους». Ο Ιαν Χολμ τα τελευταία χρόνια έπασχε από προχωρημένο Πάρκινσον και οι δημόσιες εμφανίσεις του ήταν σε αναπηρικό καροτσάκι. «Λυπάμαι που δεν θα είμαι μαζί σας», διεμήνυσε στο καστ του «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών» πριν από λίγες εβδομάδες. «Ελπίζω οι ζωές σας να είναι γεμάτες περιπέτεια. Εγώ είμαι κλεισμένος στο χόμπιτ λαγούμι μου…».