Επιστρέφουμε στο «εκπαιδευτικό έτος της μαρμότας», που γράφαμε προχθές (1.9.2020), ένα έργο που επαναλαμβάνεται αενάως. Κάθε χρόνο ο δημόσιος διάλογος έχει τα ίδια επεισόδια: πού κυμάνθηκαν οι βάσεις· αν πήγαν νωρίς τα βιβλία στα σχολεία· αν ωρομίσθιοι, αναπληρωτές κ.λπ. φτάνουν για φέτος ή χρειάζονται χιλιάδες ακόμη προσλήψεις· αν πρέπει να θεσμοθετηθεί η βάση του 10 ή αν με 600 μόρια σε εισαγωγικές εξετάσεις μπορεί κάποιος να θεωρείται φοιτητής.
Βεβαίως, είναι λογικό να χαραμίζονται τόσα πρωτοσέλιδα για το αν το θέμα της έκθεσης ήταν βατό και να καλούνται φροντιστές να λύσουν ασκήσεις μαθηματικών σε κουτσομπολίστικες εκπομπές. Αυτά είναι θέματα που αφορούν χιλιάδες οικογένειες, όσες περίπου περιμένουν να δουν αν αυξηθεί η σύνταξη του παππού για να δίνει κάτι τις στον εγγονό που θα βγει άνεργος από το Τμήμα Αεροδιαστημικής Επιστήμης και Τεχνολογίας στα Ψαχνά Ευβοίας.
Κάθε χρόνο, λοιπόν, ακούμε ιερεμιάδες για την έλλειψη της βάσης του δέκα (φέτος λόγω κορωνοϊού, κάποιοι κάνουν σκόντο στο οκτώ), λες και όσοι περνούν με 19 αποστηθίζοντας τις σελίδες 8-137 του κρατικού εγχειριδίου ξέρουν ιστορία ή βιολογία. Ολοι ψάχνουν το τζόκερ της εκπαίδευσης είτε σε ό,τι αφορά τη βάση στις εξετάσεις είτε στον αριθμό των εξεταζόμενων μαθημάτων. Τα τελευταία κυμαίνονται από 4 μέχρι 15.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν υπάρχουν στο τζόκερ μαγικοί αριθμοί, ούτε στη ζωή μαγικές λύσεις. Δεν υπάρχει καν μαγικός κανόνας πώς θα πρέπει να λειτουργούν όλα τα ΑΕΙ, όλα τα δημοτικά σχολεία, όλα τα γυμνάσια και τα λύκεια, ασχέτως αν τον ανακαλύπτουν κάθε χρόνο στο Μαρούσι. Ολα τα συστήματα που έκαναν τη διαφορά στην εκπαίδευση ήταν αποκεντρωμένα. Δεν έλυσαν όλα τα προβλήματα, όπως επιθυμούμε εδώ, αλλά τα πάνε πολύ καλύτερα απ’ όπου εφαρμόζονται σοβιετικά συστήματα, του τύπου μία λύση για δεκάδες διαφορετικά προβλήματα.
Θα επαναλάβουμε: «Ενώ τώρα συζητάμε ξανά-μανά για εκείνη τη μαγική φόρμουλα που θα βγάλει την Παιδεία από τα αδιέξοδα, μόνο ένα πράγμα δεν περνάει από το μυαλό μας: η αποκέντρωση. Εχουμε εθιστεί τόσο πολύ στην ιδέα του κράτους-πατερούλη και δεν έχουμε καταλάβει ότι ζούμε σε έναν σύνθετο κόσμο με σύνθετες απαιτήσεις. Οι λύσεις-πατρόν ενός απαράτ από την Αθήνα δεν μπορεί να βολεύουν εξίσου το Δημοκρίτειο και το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Για την ακρίβεια, επειδή κάθε λύση του υπουργείου είναι η συνισταμένη όλων των επιμέρους προτάσεων, τελικά δεν βολεύει κανέναν. Γι’ αυτό αλλάζουμε και ξαναλλάζουμε τις παραμέτρους του προβλήματος για να διαπιστώσουμε ότι τα μπαλώματα που φτιάξαμε στη μία μεριά άνοιξαν τρύπες σε κάποια άλλη» (Καθημερινή 27.1.2009). Γι’ αυτό η μόνη ουσιαστική μεταρρύθμιση που μπορεί να κάνει το υπουργείο Παιδείας είναι να αποκεντρώσει τις αρμοδιότητές του.