Η οικονομική ιστορία είναι γεμάτη με άστοχες προβλέψεις. Μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες ήταν ο ισχυρισμός διάσημου καθηγητή του Yale, σύμφωνα με τον οποίο «οι τιμές των μετοχών έφθασαν σε μόνιμο υψηλό επίπεδο». Ο ισχυρισμός είχε δημοσιευθεί αρχές Οκτωβρίου του 1929, λίγες εβδομάδες πριν από το μεγάλο κραχ της αγοράς.
Στην περίοδο της πανδημίας, διαμορφώθηκε μια παράδοξη κατάσταση. Με όπλο τα μηδενικά επιτόκια, κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες ενισχύουν την οικονομική δραστηριότητα ώστε να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες. Παρότι τα κεφάλαια αυτά κατευθύνονται στην πραγματική οικονομία, τους τελευταίους μήνες τα περισσότερα χρηματιστήρια έζησαν, αναπάντεχη για κάποιους, άνθηση.
Οι μετοχές εξαγωγικών χωρών, όπως η Ταϊβάν και η Νότια Κορέα, σημείωναν σημαντική άνοδο. Ο δείκτης Kospi του χρηματιστηρίου της Νοτίου Κορέας είχε άνοδο 23,6% το τελευταίο εξάμηνο και οι αναλυτές απέδωσαν την άνοδο αυτή στις εξαγωγικές προοπτικές των καλών εταιρειών του χρηματιστηρίου. Ωστόσο και ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών, με εταιρείες που δεν φημίζονται για τις εξαγωγικές τους επιδόσεις, είχε άνοδο 20% το τελευταίο εξάμηνο.
Περισσότερο ενδιαφέρον έχει ίσως το γεγονός ότι ενώ η πανδημία επιβραδύνει την οικονομική δραστηριότητα σχεδόν παντού, η τιμή των μετάλλων σημειώνει σημαντική άνοδο. Το σιδηρομετάλλευμα έχει άνοδο 50% φέτος, ο χαλκός είναι σχεδόν στο ανώτερο σημείο της επταετίας, κερδίζει πάνω από 30%.
Οι χρηματιστηριακές αγορές θα αγνοήσουν όσα συμβαίνουν στην πραγματική οικονομία και θα συνεχίσουν την άνοδο; Μήπως η κατάσταση είναι διαφορετική τώρα, αφού υπάρχουν εταιρείες που ξεφεύγουν από παλιούς κανόνες και θα συνεχίσουν την πορεία τους σε ανώτερα επίπεδα; Η αλήθεια είναι πως πάντα κάποιοι ισχυρίζονται ότι «σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά», αναπτύσσοντας επιχειρήματα που ακούγονται εύλογα.
Πάντα όμως επικρατεί τελικά η επιστροφή στην πραγματικότητα και συχνά δεν είναι ευχάριστη. Αυτό που πάντοτε ισχύει είναι η πολυπλοκότητα των αγορών.
Τα κεφάλαια που κατευθύνονται στις οικονομίες θα έχουν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της κερδοφορίας εταιρειών ύστερα από το καταστροφικό έτος της πανδημίας. Το 2021 θα είναι, όπως όλα δείχνουν, καταπληκτική χρονιά υψηλής κερδοφορίας και ανάπτυξης, παντού.
Δεν αποκλείεται όμως να επιβεβαιωθούν όσοι πιστεύουν ότι η ρευστότητα που έχουν προσφέρει κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες θα επαναφέρει κάτι που είχαμε ξεχάσει: τον πληθωρισμό.
Οι εταιρείες θα έχουν βέβαια κέρδη την επόμενη χρονιά, ίσως και τη μεθεπόμενη, αλλά η άνθηση των χρηματιστηρίων τους τελευταίους μήνες μπορεί να έχει προεξοφλήσει την εξέλιξη αυτή. Συνήθως, όταν επιστρέφει ο πληθωρισμός, μέρος της κερδοφορίας παράγεται από την ονομαστική άνοδο των τιμών, του τζίρου, των κερδών. Οπότε, μπορεί να υπάρχουν περισσότερα κέρδη, οι αγορές όμως ζητούν μικρότερο πολλαπλασιαστή στα κέρδη ή στην αξία της εταιρείας. Οι επενδυτές θα πληρώνουν ίσως περισσότερα για μια μετοχή. Αλλά λιγότερες φορές τα κέρδη ανά μετοχή.
Πάντοτε, όμως, υπάρχει και κάτι ακόμα. Μεγάλη γαλλική επενδυτική τράπεζα (Natixis) ζήτησε την εκτίμηση 500 διαχειριστών κεφαλαίων, από τα μεγαλύτερα funds του κόσμου. Το 79% από όλους αυτούς είναι απαισιόδοξο. Δεν περιμένουν ότι το ΑΕΠ των χωρών τους θα επανέλθει σύντομα στα επίπεδα προ πανδημίας. Οι περισσότεροι προβλέπουν διόρθωση της αγοράς τους επόμενους μήνες, δηλαδή πτώση τουλάχιστον 10% στα περισσότερα χρηματιστήρια.
Το πρόβλημα είναι ότι στις προβλέψεις αυτές συμπίπτει τόσο μεγάλο ποσοστό ερωτωμένων, που το πιθανότερο είναι να μην επιβεβαιωθούν. Η πραγματικότητα είναι συναρπαστική. Απλώς δεν ξέρουμε αν θα εξελιχθεί ως ευχάριστη ή δυσμενής!