Η επίσκεψη του Τζο Μπάιντεν στην Ευρώπη, το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό μετά την εκλογή του, στοχεύει στην ενίσχυση των δεσμών που διαταράχθηκαν στη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ και στη χάραξη του πλαισίου μιας νέας διεθνούς διακυβέρνησης με τους συμμάχους των ΗΠΑ. Η Ευρώπη δεν μονοπωλεί τα σχέδια του Αμερικανού προέδρου, όμως εδώ βρίσκονται οι στενότεροι παραδοσιακοί σύμμαχοι της χώρας του. Η θέληση για στενές σχέσεις είναι αμοιβαία, καθώς η εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων στις ΗΠΑ σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι ήταν πριν από ένα χρόνο. Στη σύνοδο των ηγετών της ομάδας G7 στην Αγγλία, την Παρασκευή, στις συναντήσεις του Μπάιντεν με τους ηγέτες της Ε.Ε., με τον Ερντογάν και τον Πούτιν, και στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες αύριο, το μήνυμα είναι «Η Αμερική επέστρεψε». Ο νέος πρόεδρος υπογραμμίζει ότι η δημοκρατία είναι ουσιαστικό στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής του και κριτήριο για τις σχέσεις με άλλες χώρες. «Η ερώτηση που καθορίζει την εποχή μας είναι η εξής: Μπορούν οι δημοκρατίες να δράσουν μαζί ώστε να επιτύχουν πραγματικά οφέλη για τους λαούς μας σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία; Θα μπορέσουν οι δημοκρατικές συμμαχίες και οι θεσμοί που διαμόρφωσαν σε τόσο μεγάλο βαθμό τον τελευταίο αιώνα να αποδείξουν τις δυνατότητές τους εναντίον σύγχρονων απειλών και αντιπάλων; Πιστεύω ότι η απάντηση είναι “ναι”. Και αυτή την εβδομάδα στην Ευρώπη θα έχουμε την ευκαιρία να το αποδείξουμε», έγραψε ο Μπάιντεν στην Washington Post λίγες ημέρες πριν από το ταξίδι του.
Μπορούμε να προσθέσουμε άλλα δύο ερωτήματα που απασχολούν τους Ευρωπαίους σήμερα: Πώς θα βρεθεί ισορροπία μεταξύ των διεθνών κανόνων που θα διαμορφωθούν αυτό το διάστημα και της εθνικής κυριαρχίας των κρατών; Η προεδρία Μπάιντεν είναι το τέλος του «τραμπισμού» ή υπάρχει κίνδυνος να αποτελέσει μόνο ένα διάλειμμα, να επανέλθουν στην εξουσία ο τέως πρόεδρος και οι υποστηρικτές του; Το πρώτο ερώτημα αφορά, μεταξύ άλλων, σημαντικές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν σε ενιαίο ελάχιστο ποσοστό φορολογίας (15%) εταιρειών σε όλο τον κόσμο και τον «επαναπατρισμό» μέρους των κερδών τους σε χώρες όπου καταναλώθηκαν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες τους. Εδώ θα κριθεί εάν ο ενιαίος ελάχιστος φόρος θα πλήξει μικρότερες χώρες που είχαν ανάγκη να προσελκύσουν πολυεθνικές με χαμηλότερη φορολογία ή εάν θα επιτευχθεί βιώσιμη, ισορροπημένη λύση. Το δεύτερο ερώτημα αφορά το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ και τους ψηφοφόρους, με τους συμμάχους των ΗΠΑ να περιορίζονται στη θέση θεατών μιας διαμάχης που θα καθορίσει και το δικό τους μέλλον.
Ο Μπάιντεν έχει εντάξει και τον πόλεμο κατά της πανδημίας στην ιδεολογική και ουσιαστική διαμάχη με την Κίνα και τη Ρωσία. Και εδώ, το κριτήριο της δημοκρατίας κυριαρχεί στην πολιτική του προέδρου. Λίγες ημέρες πριν από τη συνάντηση του G7, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα αγοράσουν και θα δωρίσουν 500 εκατ. εμβόλια της Pfizer σε φτωχότερες χώρες, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας COVAX (πέρα από 80 εκατ. που είχαν ήδη τάξει). Ετσι, συνολικά, οι χώρες του G7 δεσμεύθηκαν να δώσουν ένα δισ. εμβόλια στην COVAX (συνολικά, όμως, χρειάζονται 10 δισ. δόσεις). Σύμφωνα με τον Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλο εθνικής ασφαλείας του, ο Μπάιντεν «θέλει να δείξει –με τη συσπείρωση των δημοκρατιών του κόσμου– ότι οι δημοκρατίες είναι αυτές που μπορούν με τον καλύτερο τρόπο να λύσουν τα προβλήματα των ανθρώπων παντού». Αυτή είναι άμεση πρόκληση προς την Κίνα, η οποία έχει προωθήσει πολλά εμβόλια σε άλλες χώρες, καθώς και προς τη Ρωσία, με της οποίας τον πρόεδρο ο Μπάιντεν θα συναντηθεί την Τετάρτη σε αναζήτηση μιας «σταθερής σχέσης».
Για εμάς, η συνάντηση Μπάιντεν – Ερντογάν αύριο στις Βρυξέλλες θα κρίνει πόσο ο Αμερικανός πρόεδρος είναι διατεθειμένος να επιμείνει στη δημοκρατία, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην τήρηση της διεθνούς νομιμότητας. Ο Τούρκος πρόεδρος προβάλλει τη χώρα του ως «το πιο σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ», την ώρα που, συνεργαζόμενη με τη Μόσχα, η Αγκυρα υπονομεύει τη συνοχή και την πολιτική της Συμμαχίας. Αύριο θα φανεί εάν η σημασία της Τουρκίας έγκειται στην ευκαιρία που έχουν οι ΗΠΑ να δείξουν εάν την αντιμετωπίζουν βάσει αξιών ή συμφερόντων.