Πρέπει να ψηφιστεί νόμος για όσους αρθρογραφούν ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο εκφράζουν δημόσια απόψεις για τα κοινά. Ο νόμος να μας αναγκάζει, επί ποινή προστίμου, να εξηγούμε τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε όρους όπως «σκοτεινές δυνάμεις» ή «κέντρα εξουσίας που εναντιώνονται σε τούτο ή άλλο μέτρο…» κ.λπ. Να δηλώνουμε με σαφήνεια τα συγκεκριμένα πρόσωπα ή όργανα που αποτελούν κατά τη γνώμη μας τις σκοτεινές δυνάμεις ή τα κέντρα εξουσίας ή τα «ισχυρά συμφέροντα» και να εξηγούμε τον τρόπο που ενεργούν. Για παράδειγμα, δεχόμαστε όλοι ότι ένας από τους λόγους που δεν γίνονται επενδύσεις είναι η κακή λειτουργία της Δικαιοσύνης, αλλά δεν φωτίζουμε τις αιτίες που προκαλούν την κακή λειτουργία, είτε είναι θεσμοί είτε άτομα. Μένουμε συνήθως στην επιφάνεια.
Αφορμή για τα παραπάνω παίρνω από ένα πολύ καλό άρθρο στην «Καθημερινή» της περασμένης Κυριακής, που στο τέλος όμως μας τα χαλάει με μια αναφορά σε «υπόγεια ρεύματα» της οικονομίας…, που κινούνται σε αντίθετη από την (κατά τον αρθρογράφο – και εμένα) επιθυμητή κατεύθυνση…». Ο αρθρογράφος πρέπει να ξέρει καλά ποια είναι αυτά τα ρεύματα, αλλά δεν μας τα αποκαλύπτει. Ομως η ταυτοποίησή τους από μια αξιόπιστη πηγή θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη, γιατί θα οδηγούσε σε αντίλογο και γόνιμη συζήτηση για την κατάσταση της οικονομίας μας. Αφήνοντας τα ρεύματα να αιωρούνται υπογείως μας επιτρέπει να τα εικάζουμε με τη φαντασία μας ή τις προκαταλήψεις μας, αλλά η άσκηση έχει φιλολογική και όχι πρακτική αξία.
Η χώρα έχει τώρα καλή διακυβέρνηση και περιμένουμε μεγάλη οικονομική ενίσχυση από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ολα δείχνουν ότι μπαίνουμε σε περίοδο ανάπτυξης. Ο κίνδυνος είναι μήπως η ανακούφιση από τα μαρτύρια του πρόσφατου παρελθόντος οδηγήσει σε χαλάρωση. Ηδη εμφανίζονται συμπτώματα εικονικής προεξόφλησης του μέλλοντος. Ο πειρασμός να αναβάλλονται τα δύσκολα μέτρα που χρειάζονται για να διορθωθούν μόνιμα οι χρόνιες παθογένειες της διοίκησης και της οικονομίας θα είναι μεγάλος. Για να μη χαθεί η μοναδική ευκαιρία που έχουμε τώρα πρέπει να συντηρείται σκληρή, δημόσια συζήτηση για να βγαίνουν στην επιφάνεια τα υπόγεια ρεύματα ώστε να παταχθούν. Αυτό θα συμβεί μόνο αν λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους, θίγοντας ίσως άτομα και διακινδυνεύοντας συνέπειες.
Βέβαια η δημόσια συζήτηση θα προκαλέσει διαφωνίες, αλλά όπως έχουν πει τίποτε δεν καθαρίζει την ατμόσφαιρα καλύτερα από έναν γερό καβγά. Οι χειρότεροι τσακωμοί, δε, είναι συνήθως ενδοοικογενειακοί και δεδομένης της ανυπαρξίας αντιπολιτευτικού λόγου, η ευθύνη για την προβολή των προβληματισμών θα βαρύνει ιδίως τον χώρο που πρόσκειται στην κυβέρνηση.