Η κατάσταση της (παγκόσμιας) οικονομίας θα βελτιωθεί το επόμενο εξάμηνο. Αυτή είναι η αισιόδοξη εκτίμηση σε διεθνή έρευνα της McKinsey. Αν εμβαθύνουμε λίγο, οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι τα δύο μεγάλα προβλήματα είναι η πανδημία και η εξέλιξη του πληθωρισμού. Στην Ευρώπη και στη Β. Αμερική σημαντικό πρόβλημα θεωρείται η κατάρρευση της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Εποχή προβλέψεων για το νέο έτος και όλοι έχουν τουλάχιστον μία. Ειδικά στις αγορές, οι συγκεκριμένες προβλέψεις, ειδικών και μη, πιθανότατα θα διαψευστούν. Είναι εύλογο να προγράφονται φόβοι και οι ελπίδες για το μέλλον, αλλά είναι μάλλον ανέφικτο να εκτιμούν με ακρίβεια πού θα βρεθούν οι αγορές.
Αυτό που συνήθως γίνεται είναι να καταλήγουν κάποιοι σε έναν θεωρητικό αριθμό ως πρόβλεψη π.χ. για χρηματιστηριακό δείκτη. Αν υπάρχουν δύο πιθανά ενδεχόμενα, π.χ. 50% πιθανότητα να έχουμε άνοδο 2 και 50% πιθανότητα να έχουμε άνοδο 4, η πρόβλεψη εκτιμώμενης ανόδου είναι 3. Βέβαια, κανείς δεν περιμένει ότι αυτή θα είναι η πραγματική άνοδος.
Τα δύο μεγάλα προβλήματα είναι η πανδημία και η εξέλιξη του πληθωρισμού.
Αυτό που έχει νόημα είναι να αξιολογούνται οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες στο μέλλον με βάση σενάρια και προϋποθέσεις, όπως φυσικά και την εμπειρία του παρελθόντος. Η εμπειρία των χρηματιστηριακών αγορών (εξαιρείται η ελληνική) είναι ότι συχνά είχαμε μια ετήσια απόδοση στην περιοχή από 10% έως 30%. Ωστόσο, επειδή οι αγορές σημείωσαν μεγάλη άνοδο πολλοί θεωρούν πιθανότερη την πτώση χρηματιστηρίων έως και 20% την ερχόμενη χρονιά.
Μεγάλοι οίκοι, όπως οι Morgan Stanley και BofA, δεν ακολουθούν φέτος τη συνηθισμένη εορταστική αισιοδοξία και προβλέπουν αρνητική επίδοση των αγορών. Γιατί; Επειδή έχουν σημειώσει μεγάλη άνοδο προεξοφλώντας ισχυρή ανάπτυξη μετά την πανδημία, η οποία όμως δεν πέρασε όσο γρήγορα νομίζαμε. Ο πληθωρισμός φαίνεται ότι θα είναι ισχυρότερος από τις αρχικές εκτιμήσεις και είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε άνοδο επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες ή και περιορισμό της παροχής επιπλέον ρευστότητας με αγορές ομολόγων. Αυτό είναι λογικό να αποσταθεροποιήσει περιφερειακές αγορές, επειδή τα κεφάλαια θα κατευθυνθούν στην ασφάλεια των μεγάλων αγορών. Η οικονομία της Τουρκίας είναι ο «μεγάλος ασθενής», που θα οδηγείται σε περαιτέρω κατολίσθηση.
Το πραγματικό συμπέρασμα είναι ότι έχει ενισχυθεί η αβεβαιότητα. Η άνοδος του πληθωρισμού μετά από μερικές δεκαετίες μπορεί να φέρει μεγαλύτερη απόδοση σε κάποιες αγορές, αλλά και να ανατρέψει όσα είχαμε συνηθίσει ως πρακτική των κεντρικών τραπεζών που κατευθύνουν τις εξελίξεις. Είναι πολύ πιθανή η ανατροπή του καθεστώτος καθώς εμφανίζονται νέες δυνάμεις στο προσκήνιο όπως η ψηφιακή τεχνολογία, αλλά και η ανάγκη να προσαρμοστούν οι επόπτες σε νέους κινδύνους στους οποίους είναι εκτεθειμένοι.
Οι κίνδυνοι ενισχύονται και από μια τάση που είχε εντοπίσει ο Αμερικανός φιλόσοφος του Πρίνστον, Χάρι Φράνκφουρτ, σε μελέτη που κυκλοφόρησε το 2005, με τίτλο «Για τις σαχλαμάρες» (On Bullshit). Προβλέπει άνοδο της ανοησίας που κυκλοφορεί, επειδή αυξήθηκαν οι μορφές και τα κανάλια επικοινωνίας και αυτό κάνει πιο εύκολο να διαβάζονται, να ακούγονται, να βλέπουμε, όλο και περισσότερες σαχλαμάρες. Η προσδοκία της κοινωνίας είναι να εκφράζουν όλοι άποψη για όλα τα ζητήματα, καταλήγοντας τελικά σε ανοησίες. Και τούτο επειδή η άποψή τους δεν στηρίζεται στα γεγονότα αλλά ούτε σε έρευνα. Εχουν την τάση να διατυπώνουν γνώμη παραβλέποντας την αλήθεια, συχνά διαστρεβλώνοντάς την, ακόμη κι όταν η παράκαμψη της πραγματικότητας δεν γίνεται σκόπιμα. Δείχνει απροσεξία, έλλειψη ευαισθησίας για την αλήθεια και είναι επικίνδυνη τάση για την κοινωνία. Εύστοχη η πρόβλεψη του καθηγητή για την εξέλιξη των social media και της πρόχειρης ενημέρωσης στο Διαδίκτυο.