Ξεκινώντας να γράψει κανείς για ταινία του Ταϊλανδού σκηνοθέτη –με το για δυνατούς σινεφίλ λύτες όνομα!– Apichatpong Weerasethakul (Απιτσατπόνγκ Βερασεθακούλ ή Βιρασετάκουλ) βρίσκεται σε πολύ ολισθηρό έδαφος. Κινδυνεύει να μείνει από καύσιμα, είτε προσπαθώντας να εξηγήσει/αναλύσει δαιδαλώδεις διαδρομές είτε βυθιζόμενος στην αργή υπνωτιστική αφήγησή του, κάποτε ρεαλιστική, συχνά φαντασιακή. Το διφορούμενο του ονείρου έχει ισχυρό αποτύπωμα στον θεατή που παρασύρεται από τις ταινίες του· αλλιώς, παραμένει αμήχανος ή αδιάφορος μπροστά στην απουσία λογικοφανών συνδέσμων και συνδέσεων δράσης και εικόνας. Το απροσδιόριστο μιας εσωστρεφούς περιπλάνησης ορίζει το έργο του.
Την περασμένη Δευτέρα οι «Νύχτες Πρεμιέρας» οργάνωσαν μια –κατ’ εξαίρεση– προβολή της τελευταίας του ταινίας «Memoria», η οποία είχε μεν βγει στις αίθουσες αλλά «χάθηκε», σχεδόν, παρά τις εγκωμιαστικές κριτικές, μέσα στη συνθήκη του κορωνοϊού. Ιδέα εξαιρετική η επαναφορά της (και η απογευματινή και η βραδινή ήταν sold out), σπεύσαμε κι εμείς με χαρά και προσμονή. Κι εδώ ένα σύντομο, εμβόλιμο, σχόλιο/παρένθεση: Η απόλαυση ενός έργου, πλέον, λόγω πανδημίας, είναι ευθέως ανάλογη με τα πρωτόκολλα και τα μέτρα που τηρούνται. Στο «Aστορ», εκτός από τον αρχικό έλεγχο των πιστοποιητικών στην είσοδο, όλα τα άλλα αφέθηκαν στο αίσθημα ευθύνης των θεατών – όχι ανεπτυγμένο. Με κατεβασμένες μάσκες αρκετοί (μέσα σε μια ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα) κατανάλωναν αναψυκτικά και ποπ κορν, ενώ –αντίθετα προς τους κανονισμούς– έγινε διάλειμμα! Κρίμα. Aξιζε στην ταινία απρόσκοπτη προβολή, χωρίς φόβο, δυσφορία, θυμό.
Ενας επαναλαμβανό- μενος κρότος, από σύνδρομο που διαταράσσει τον ύπνο, έγινε η πηγή έμπνευσής του.
Το «Memoria», γυρισμένο στην Κολομβία –ο ανοιχτά ομοφυλόφιλος 52χρονος σκηνοθέτης/εικαστικός, αναγνωρισμένος σε όλον τον κόσμο, αντιμετωπίζει προβλήματα στη χώρα του–, βασίζεται σε έναν ανεξιχνίαστο θόρυβο. Η κεντρική ηρωίδα, η Τζέσικα (Τίλντα Σουίντον), που επισκέπτεται την αδελφή της στην Μπογκοτά, ακούει, μόνον αυτή, έναν επαναλαμβανόμενο «κρότο από τα έγκατα της Γης». Ο ίδιος ο Απιτσατπόνγκ, όπως διαβάζουμε στο σάιτ της ταινίας (https://memoriathefilm.com), υπέφερε από το σύνδρομο «εκρηγνυόμενης» κεφαλής, μια διαταραχή του ύπνου. Οι πάσχοντες από αυτό «ακούν» απότομους, δυνατούς ήχους (πόρτες να χτυπάνε, πυροτεχνήματα να σκάνε, πυροβολισμούς, βαριά αντικείμενα να πέφτουν κ.ο.κ.) σαν εκρήξεις, τη στιγμή που βυθίζονται στον ύπνο. Ο Ταϊλανδός δημιουργός μετέφερε το πρόβλημά του στο σενάριο. Μόνο που στην «Ανάμνηση» ο γδούπος μοιάζει απόκοσμος παρά τη ρεαλιστική εκδοχή του. Η πρωταγωνίστρια, η διάφανη, «εξωπραγματική» παρουσία της Τίλντα Σουίντον δίνει τον τόνο, περιφέρεται και αναρωτιέται· οι επαφές της με τους ανθρώπους βασίζονται σε αυτό το μυστικιστικό, αδιευκρίνιστο πλέγμα, αφηγήσεων/μνήμης/συνειδητού – ασυνείδητου. Μπορεί οι ήχοι που μας περιβάλλουν, αντικείμενα ευτελή, όπως τα ομοιόμορφα βότσαλα, να «κρύβουν» τις δικές τους ιστορίες; Μικροσυμβάντα, ένα κορδόνι αισθήσεων και συναντήσεων, που «δένει» τις ιστορίες, με τα βάθη της γεωλογίας και του χρόνου. Oμως ο χρόνος, στο θεραπευτικό σινεμά του Απιτσατπόνγκ Βιρασετάκουλ, ρέει χωρίς «διακόπτη» που να καθορίζει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Η ταινία θα μπορούσε να είναι και μια ανορθόδοξη όπερα, χωρίς μουσική. Μια «σύνθεση» σκέψεων, επισκέψεων της μνήμης, προσώπων απόντων και παρόντων. Ανθρώπων «έκπτωτων» που ζουν στις παρυφές της πραγματικότητας, που μπορεί να μη μοιράζονται τους ίδιους ήχους αλλά κοινά συναισθήματα.
«Παρότι προσεγγίζω τον κόσμο επιστημονικά», έχει πει ο Ταϊλανδός σκηνοθέτης, «δεν μπορώ να αποβάλω αυτό το συναίσθημα της έντονης παρουσίας πνευμάτων τριγύρω μου. Oταν βρίσκομαι στη φύση, νιώθω ότι μπορώ να επικοινωνώ με τα δέντρα, με τις μνήμες της ζούγκλας και με τον ίδιο μου τον εαυτό». Εξομολογείται ότι γυρίζοντας το «Memoria» εξοικειώθηκε με τον κρότο που άκουγε. Ο «ηχητικός σύντροφός» του τον έκανε να αισθανθεί «σαν μαέστρος» που συντονίζει μια παράδοξη ορχήστρα. Μέρος της κι εμείς, συντονιστήκαμε.