Πολιτικοί που μοιράζουν χρήμα και θέσεις και κολακεύουν τους οπαδούς, απατεώνες που εμφανίζουν αμύθητα πλούτη από τράπεζες της Ανατολής, παράγοντες αθλητικών συλλόγων και ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης που «αξιοποιούν» τη συλλογική τους δύναμη για προσωπικό όφελος, παραμυθάδες με ράσα ή τιράντες που υμνούν την «ιδιαιτερότητά» μας και υπόσχονται τη συντριβή των «εχθρών»… Ουδείς απ’ αυτούς έχασε επενδύοντας στην ανωριμότητα του εκλογικού σώματος, ουδείς αισθάνθηκε την υποχρέωση να λογοδοτήσει για τον ρόλο του στην καθήλωση της κοινωνίας. Το ότι η χώρα δεν έχει βουλιάξει στο τέλμα οφείλεται στην τιτάνια προσπάθεια και στις θυσίες που η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών καλείται να καταβάλλει σε τακτά διαστήματα. Κάθε χρεοκοπία, κάθε εμφύλιος πόλεμος, κάθε ήττα, κάθε «έφοδος» πολιτικών ή ομαδικών ζηλωτών έχει κάποιους (λίγους) κερδισμένους και πολλούς χαμένους. Αυτό το βλέπουμε δύο αιώνες τώρα, κι όμως, αυτός ο λαός, ο οποίος κομπάζει για την εξυπνάδα του, δεν παύει να είναι συνυπεύθυνος για την παιδική συμπεριφορά του.
Από τα πιο κραυγαλέα παραδείγματα της σύμπραξης μεταξύ πλήθους αυτόβουλων τυφλών και μονόφθαλμου απατεώνα είναι η περίπτωση του Αρτέμη Σώρρα, ο οποίος «έπεισε» χιλιάδες πολίτες ότι μπορούσαν να αναθέσουν τα χρέη τους –τη μοίρα τους– σε ανώτερη δύναμη. Αλλοι την αναθέτουν στα θεία, αυτοί στον θείο (από την Ανατολή), ο οποίος θα αναλάμβανε τις αμαρτίες τους εφόσον τον ακολουθούσαν. Αυτοί που ακολούθησαν ή ήταν θύματα μιας αφέλειας τόσο μεγάλης που τους καθιστά επικίνδυνους για τους εαυτούς τους, ή σκέφτηκαν ότι εδώ ήταν μια ευκαιρία, μέσα στη μαζική ταραχή, να επιχειρήσουν να αποποιηθούν τις ευθύνες τους ως ενήλικες. Ούτε η μία εκδοχή ούτε η άλλη τιμά τους εμπλεκόμενους. Μπορεί οι οπαδοί του Σώρρα να ήταν λίγοι ως ποσοστό του πληθυσμού, όμως το κίνημά τους αποτελεί μια συμπύκνωση –μια καρικατούρα– της σχέσης πολίτη – πολιτείας: ο μεν πιστεύει ότι αδικείται, άρα δικαιολογείται να εξαπατήσει την πολιτεία, η δε θεωρεί δεδομένη την πονηρία και οκνηρία του πολίτη και, συνεπώς, δεν χάνει ευκαιρία να τον αδικεί. Σενάριο «Ο Καραγκιόζης πολίτης», δηλαδή.
Αυτό το μοντέλο σχέσης δεν απέχει πολύ από τα επιδόματα και τους διορισμούς που χαρακτηρίζουν την πολιτική μας, ούτε από την «παντοδυναμία» και ασυδοσία που αθλητικοί σύλλογοι και άλλες ομαδικές μορφές υπόσχονται στους πιστούς οπαδούς. Οπως η εφορία θεωρεί τον πολίτη εξ ορισμού απατεώνα, έτσι και οι μεταπράτες της πολιτικής ισχύος θεωρούν τον πολίτη παιδί και οπαδό, σίγουροι ότι όσο τον καλοπιάνουν και κολακεύουν τις επιλογές του, τόσο θα τον έχουν στην τσέπη. Γι’ αυτό, όποιο κόμμα βρίσκεται στην εξουσία τρέμει την πλειοδοσία των αντιπολιτευόμενων δυνάμεων, καθώς, εκ του ασφαλούς, αυτές μπορούν να απαιτούν περισσότερες παροχές, περισσότερους διορισμούς, περισσότερες νίκες και περισσότερα θαύματα απ’ ό,τι μπορούν να εξασφαλίσουν οι κυβερνώντες.
Ολοι γνωρίζουμε ότι, αργά ή γρήγορα, και η πιο «εκσυγχρονιστική» κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να βασιστεί στον κομματικό στρατό και σε μηχανισμούς εκμαυλισμού για να παραμείνει στην εξουσία. Παρομοίως, το κόμμα που δεν υπόσχεται τη συντριβή των αντιπάλων δεν μπορεί να ελπίζει σε νίκη. Ως γνήσιο τέκνο της ελληνικής πολιτικής, και ευνοούμενος νωρίς από τη συγκυρία, ο Αλέξης Τσίπρας επενδύει συνειδητά στο πιο ακραίο κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ. Γνωρίζει ότι η πρόσφατη έκκληση 500 στελεχών για αλλαγή τακτικής μπορεί να συμβάλλει στον πολιτισμένο διάλογο εντός του κόμματος αλλά ότι αυτή η πολιτική θα το οδηγήσει πίσω στο 3%. Μέσα στην αυτοτροφοδοτούμενη πόλωση, ο ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύει περισσότερο να χάσει οπαδούς από την επιστροφή στην ευπρέπεια ξεχασμένων σήμερα ηγετών και στελεχών παρά από τις εξαλλοσύνες του Πολάκη. Για τον ίδιο λόγο, οι πολιτικοί όλων των κομμάτων δεν τολμούν να συγκρουσθούν με το οργανωμένο έγκλημα στον χώρο του ποδοσφαίρου. Η επιτυχία των παραγόντων των ομάδων είναι ίδια με αυτή των πολιτικών που τυλίγονται με τη σημαία για να εμφανίζουν κάθε απόπειρα ελέγχου τους ως επίθεση εναντίον της πατρίδας/ομάδας. Η εγγυημένη αποτυχία όσων καταπιάνονται με τα κακώς κείμενα αντανακλά και την τύχη κομμάτων που θέλησαν να φέρουν αλλαγή στην πολιτική κουλτούρα.
Από τη δολοφονία του πρώτου κυβερνήτη και την διαχρονική εξαγορά ψήφων έως την άσκηση πολιτικής μέσω μηνυμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σήμερα, πολιτικοί και πολίτες συμπράττουν στη διαιώνιση μιας σχέσης που υπονομεύει τη νοημοσύνη του καθενός και τη συλλογική πορεία. Η σχέση είναι τόσο καθιερωμένη, που για να αλλάξει πρέπει και οι πολιτικοί και οι πολίτες και τα μέσα ενημέρωσης να το θελήσουν ταυτόχρονα, να μη βγει κερδισμένος μόνο αυτός που θα σπεύσει να κολακεύσει, να εξαγοράσει, να εξαπατήσει αν ποτέ οι άλλοι σταματήσουν. Γι’ αυτό η ανίερη συμμαχία είναι τόσο ισχυρή.